تبعیض روا در آموزش عالی ایران با تأکید بر سهمیه‌های خاص

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی 

2 دانشجوی دکترای حقوق عمومی دانشگاه تهران پردیس فارابی

چکیده

قاعده کلی حاکم بر نظام‌های حقوقی اکثر کشورهای جهان، حمایت یکسان از مردم در برابر قوانین و برخورداری از حقوق و تکالیف است. در نظام آموزش عالی ایران نیز این قاعده برقرار است، اما با وجود تبعیض در نظام آموزشی ایران مانند عدم توزیع متناسب امکانات آموزشی، دولت به مقابله با این تبعیض‌ها برآمده و تلاش می‌کند با توسل به نظام سهمیه‌ها آثار تبعیض را کم‌رنگ کند و درصدد رفع آن برآید. تبعیض روا روشی است که دولت با توسل به آن درزمینه حق بر آموزش عالی می‌تواند به این هدف نائل آید. اما دراین‌باره دو سؤال مطرح می‌شود: اولاً، آیا در نظام آموزش عالی ایران می‌توان قائل به تبعیض روا بود یا خیر؟ ثانیاً، آیا تمام اقدامات به‌عمل آمده را می‌توان ذیل عنوان تبعیض روا تبیین کرد؟ در این مقاله تلاش شده است تا با تبیین مفاهیم تبعیض روا، اصول و روش‌های به‌کار رفته در اعمال تبعیض روا در نظام آموزش عالی ایران مورد نقد و بررسی قرار گیرد

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Positive Discrimination in Higher Education with Emphasis on Special Quotas

نویسندگان [English]

  • Mohammad Hossein Zarei 1
  • Hamze Mohammadi 2
1
2
چکیده [English]

The general rule governing over the legal systems of the most
countries in the world is based on equal protection of people before
law and their enjoyment of rights and obligations. This same rule
governs higher education system in Iran. However, existence of
certain discriminations in the higher education system in Iran due to
various reasons, including inappropriate distribution of educational
facilities, has made the government to deal with such discriminations.
To this end, it tries to dilute the adverse effects of such
discriminations and resolve them by resorting to quota system.
Positive discrimination is a process by recourse to which the
government can achieve this goal. However, two relevant questions arise:
1. Is it possible to allow positive discrimination in the higher
education system of Iran?
2. Can all such actions be elaborated under positive
discrimination?
In elaboration of positive discrimination, this paper tries to make an
analytical examination of the principles and measures adopted to exercise
positive discrimination in the higher education system of Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Equality
  • Social Justice
  • Positive Discrimination
  • Affirmative
  • Action
  • Dedicational Right
1. اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی (1364). صورت مشروح مذاکرات قانون مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، ج اول، تهران.
2. استاینر، هیلل (1382). مفهوم عدالت، ترجمه محمد راسخ، مجله مجلس و پژوهش، سال 10، ش 38.
3. آقابخشی، علی و مینو افشاری‌ راد (1386). فرهنگ علوم سیاسی، تهران، نشر چاپار.
4. راولز، جان (1390). قانون مردمان، ترجمه جعفر محسنی، تهران، نشر ققنوس.
5. ــــــــــ (1387). نظریه عدالت، ترجمه سیدمحمد کمال سروریان و مرتضی بحرانی، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
6. سن، آمارتیا (1390). اندیشه عدالت، ترجمه وحید محمودی و هرمز همایون‌پور، تهران، نشر کندوکاو، کتاب روشن.
7. سیدفاطمی، سیدمحمد قاری (1380). «تحلیل مفاهیم کلیدی حقوق بشر معاصر (حق، تعهد، آزادی برابری و عدالت)، مجله تحقیقات حقوقی، ش 34-33.
8. غنی‌نژاد، موسی (1376). مقدمه‌ای بر معرفت‌شناسی علم اقتصاد، تهران، نشر مؤسسه عالی پژوهش در برنامه‌ریزی توسعه.
9. فابر، سسیل (1390). عدالت در جهان متحول، ترجمه رستم فلاح، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
10. فرهنگ عمید (1378). انتشارات امیرکبیر.
11. فرهنگ معین (1384). انتشارات امیرکبیر.
12. فکوهی، ناصر (1384). «سازوکار تبعیض مثبت به‌مثابه ابزار محرومیت‌زدایی»، مجله پژوهش زنان، دوره سوم، ش 2.
13. فیتز پتریک، تونی (1383). نظریه رفاه (سیاست اجتماعی چیست؟)، ترجمه هرمز همایون‌پور، تهران، نشر گام نو و مؤسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی.
14. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (1368).
15. قانون ایجاد تسهیلات برای ورود رزمندگان و جهادگران داوطلب بسیجی به دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی (1367) و اصلاحات بعدی.
16. قانون جامع حمایت از معلولان (1383).
17. کریون، متیو سی.آر (1387). چشم‌اندازی به توسعه میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، ترجمه محمد حبیبی مجنده، قم، سازمان انتشارات دانشگاه مفید.
18. کنوانسیون مبارزه با تبعیض در امر تعلیمات (1960).
19. کنوانسیون محو کلیه اشکال تبعیض نژادی علیه زنان (1979).
20. گرجی ازندریانی، علی‌اکبر (1388). در تکاپوی حقوق اساسی، تهران، انتشارات جنگل و جاودانه.
21. گری، جان (1389). فلسفه سیاسی فون هایک، ترجمه خشایار دیهیمی، تهران، انتشارات طرح نو.
22. مصوبات شورای عالی فرهنگی در تاریخ‌های 23/11/1363، 30/11/1363، 14/8/1364، 13/12/1364، 6/3/1365، 3/4/1365، 10/4/1365، 11/4/1365، 2/11/1365، 14/12/1365.
23. میرموسوی، سیدعلی و سیدصادق حقیقت (1388). مبانی حقوق بشر از دیدگاه اسلام و دیگر مکاتب، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
24. نباتی، نگار (1389). حمایت از اشخاص دارای معلولیت در نظام بین‌المللی حقوق بشر، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهردانش.
25. واعظی، احمد (1383). «عدالت اجتماعی و مسائل آن»، مجله قبسات، ش 33.
26. ـــــــــــــ 1388. نقد و بررسی نظریه‌های عدالت، قم، نشر مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
27. والزر، مایکل (1389). حوزه‌های عدالت (در دفاع از کثرت‌گرایی و برابری)، ترجمه صالح نجفی، تهران، نشر ثالث.
28. هاشمی، سیدمحمد (1380). حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، ج اول، اصول و مبانی کلی نظام، تهران، نشر دادگستر.
29. ـــــــــــــ (1386). حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، ج دوم، تهران، نشر میزان.
30. ـــــــــــ (1384). حقوق بشر و آزادی‌های اساسی، تهران، نشر میزان.
31. هنسن، جوزف، رید ایولین و ماری آلیس واتزر (1386). آرایش مد و بهره‌کشی از زنان، ترجمه افشنگ مقصودی، تهران، نشر گل‌آذین.
32. هوفه، اتفرید (1383). درباره عدالت، ترجمه امیر طبری، تهران، نشر اختران.
33. هیوود، اندرو (1383). مقدمه نظریه سیاسی، ترجمه عبدالرحمن عالم، تهران، نشر قومس.
34. Anderson, Elizabeths (2002). "Integration, Affirmative Action and Strict Seruting," NewYork University, Law Review, 77.
35. Anderson, Terry h. (2004). The Pursuit of Fairness, A History of Affirmative Action, Oxford University Press, NewYork.
36. Arnold, N. Scott (1998). Affirmative Action and the Demands of Justice, Social Philosophy and Policy,15.
37. Beckwith, Francis J and Jones, Todd E (eds) (1997). Affirmative Action Social Justice or Reverse Discrimination Amherst, NewYork Prometheus.
38. Bergmann, Barbara (1996). Indefense of Affirmative Action, NewYork: Basic Book.
39. Daniel, C. Thompson (1973). Private Black Colleges at the Crossroads Westport, Connecticut: Greenwood Press.
40. Donald R.Snodgrass (1980). Inequalityand Economic Development in Malaysia Kuala Lumpur, Oxford University Press.
41. Dowrkin, Ronald (2000). The Theory and Practice of Equality Cambridge, Harvard University Press.
42. ____ (1982). Taking Rights seriously, Harvard law Review, Vol. 95, No. 3.
43. Edwards, John (1987). Positive Discrimination, Tavistock Publication, London and NewYork.
44. Sowell, Thomas (2004). Affirmative Action Around the World. Yale University Press New Haven and London.
45. Sterba, James P. (2003). Affirmative Action and Racial Preference. NewYork: Oxford University Press.
46. Sturm, Susan and Guinier, Lani (1996). The Future of Affirmative Action, Reclaiming An Innovative Ideal, California Law Review, 84.
47. Thomas, Sowell (1975). Affirmative Action, Washington, D.C: American Enterprise Institute.
48. Westen, Peter (1982). Idea of Equality, Harvard Law Review, Vol. 95, No. 3.
49. Zwolinski, Matt (2009). Arguing about Political, Philosophy, Routledge, NewYork.