تبیین رابطه بی‌عدالتی فضایی و چشم‌اندازهای امنیت ملی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس (نویسنده مسئول)؛

2 استاد دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس؛

چکیده

فهم عدالت فضایی در پیشبرد امور یکی از اولویت‌های مطالعاتی جغرافیای سیاسی به‌عنوان علم کشورداری و اداره بهینه فضاست. بی‌عدالتی فضایی به قطبی شدن فضا و انزواگزینی برخی از شهروندان منجر شده است و مانع مشارکت اثربخش آنها در حیات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی می‌شود و همین امر فاصله گرفتن از جریان اصلی جامعه را در پی خواهد داشت. این مقاله با روش توصیفی و تحلیلی ضمن تبیین بی‌عدالتی فضایی در ایران تأثیر و پیامدهای آن را بر تحولات پیش رو از منظر چشم‌اندازهای امنیت داخلی مورد بررسی و کنکاش قرار داده است. نتایج نشان می‌دهد بی‌عدالتی فضایی با ایجاد شکاف‌های فضایی در جامعه، امکان اقدام‌های تهدید‌کننده امنیت پایدار جامعه مانند واگرایی در نواحی قومی و مرزی، تروریسم، قاچاق، بحران مواد مخدر، حاشیه‌نشینی و مهاجرت را منجر می‌شود. این امر در مرحله اول تنزل شاخصه‌های پایداری جامعه و امکان وقع و رخداد جرم به‌عنوان یکی از عناصر مؤثر بر ترسیم وضعیت و مختصات امنیت را در مقیاس داخلی در پی خواهد داشت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Explaining the Relationship Between Spatial Injustice and National Security Perspectives

نویسندگان [English]

  • Mostafa Ghaderi Hajat 1
  • Mohammad Reza Hafeznia 2
  • Zahra Ahmadipour 2
1 Assistant Professor, Faculty of Human Sciences, Tarbiat Modares University (corresponding author);
2 Professor of Faculty of Humanities, Tarbiat Modares University;
چکیده [English]

Understanding spatial justice is one of the priorities of studying political geography as a science of governance and optimal management of space. Spatial injustice causes the polarization of space and the isolation of some citizens. In addition, it prevents the citizens’ effective participation in political, social, economic, and cultural life. As a result, citizens would distance themselves from the mainstream of society. The present study used a descriptive and analytical method to explain spatial injustice in Iran. Moreover, the current study examined and explored the effects and consequences of spatial injustice on the forthcoming developments from the perspective of internal security perspectives. The results showed that spatial injustice created spatial gaps in society, which allowed the occurrence of actions threatening the sustainable security of society, such as divergence in ethnic and border areas, terrorism, drug crisis, marginalization, and migration. Consequently, the threats primarily reduced the stability of society and the possibility of crime as the elements influencing the depiction of the status and characteristics of security on an internal scale.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Spatial justice
  • spatial injustice
  • security
  • hazards
  1. ۱. قرآن کریم.

    ۲. آقابخشی، علی‌اکبر و مینو افشار راد (1379). فرهنگ علوم سیاسی، تهران، چاپار.

    ۳. ابراهیم‌زاده آسمین، حسین و مجتبی عباسیان (1389). «بررسی عوامل و دلایل قاچاق در استان سیستان و بلوچستان و راهکارهای رفع آن»، توسعه انسانی پلیس، دوره 7، ش 31.

    ۴. احمدی، حمید (1379). قومیت و قومگرایی در ایران، چاپ دوم، تهران، نشر نی.

    ۵. احمدیوسفی، کوروش، ابوذر پایدار و جلال میرزایی (۱۳۹۳). «بررسی نقش معتمدین در تأمین امنیت پایدار جنوب کرمان»، فصلنامه انتظام اجتماعی، سال دوم، ش ۶.

    ۶. ازکیا، مصطفی و یوسف راهنما (1387). «بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر قاچاق سوخت»، پژوهشنامه علوم اجتماعی آزاد، سال دوم، ش 2.

    ۷. اسماعیلی، مصطفی و غلامرضا خواجه‌سروی (1396). «بررسی مفهوم امنیت در سیره معصومین (ع) (مطالعه موردی: تحلیل محتوای کتاب اصول کافی)»، فصلنامه آفاق امنیت، سال دهم، ش ۳۴.

    ۸. اعظمی، هادی و جهانگیر حیدری (1394). «مدل‌سازی نشانگان سیاست‌های همگرا و واگرای قومی در ایران»، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال یازدهم، ش ۱.

    ۹. امیرپور، مهناز، ایمان طلب‌پریوش و سعیده عنایتی (1391). «عوامل مؤثر بر قاچاق در شهرهای مرزی (انسان، اشیا و کالا)»، مجموعه مقالات همایش ملی شهرهای مرزی و امنیت، چالشها و رهیافتها، دانشگاه سیستان و بلوچستان.

    ۱۰. پوراحمد، احمد، مهدی‌علی مهدیان و معصومه بهنمیری (1392). «بررسی و تحلیل تأثیر حاشیه‌نشینی در وقوع جرم و ناامنی (مطالعه موردی: محله شیخ‌آباد شهر قم)»، کنفرانس ملی برنامه‌ریزی و مدیریت شهری، مشهد‌، دانشگاه فردوسی.

    1۱. پورموسوی، سیدموسی، فرضعلی سالاری سردری، سید‌دانا علیزاده، مریم بیرانوندزاده و مصطفی شاهینی‌فر (۱۳۹۴). «بررسی ‌تأثیر ساختار فیزیکی کالبدی فضاهای شهری بر امنیت محیطی (مطالعه موردی: منطقه ثامن شهر مشهد)»، پژوهشهای جغرافیای انسانی، ش 3.

    1۲. حافظ‌نیا، محمدرضا، مصطفی قادری حاجت، زهرا احمدی‌پور، عبدالرضا رکن‌الدین و محمد گوهری (۱۳۹۴). «طراحی الگوی سنجش عدالت فضایی، (مطالعه موردی: ایران)»، برنامه‌ریزی و آمایش فضا، ۱۹ (۱).

    1۳. حافظ‌نیا، محمدرضا و مصطفی قادری حاجت (1393). «بی‌عدالتی فضایی و مخاطرات انسانی مطالعه موردی: استان سیستان و بلوچستان»، مدیریت مخاطرات محیطی، 1 (2).

    1۴. حسینی غیاثوند، ابوالفضل و حسین کربلایی ذبیحی (۱۳۹۵). «ارائه مدل تحلیلی به‌منظور پیشگیری از وقوع جرم سرقت از ساختمان‌های مسکونی با توجه به رویکرد پیشگیری از وقوع جرم از طریق طراحی CPTED (مطالعه موردی: منطقه 1 شهرداری قزوین)»، مطالعات امنیت اجتماعی، ش ۴۷.

    1۵. خبرگزاری ایرنا (۸/۱/۱۳۹۸). «فقر مالی و فرهنگی مهم‌ترین ویژگی تروریست‌های خارجی خاورمیانه»، کد خبر: 83257987.

    ۱۶. خوشفر، غلامرضا (۱۳۸۰). «بررسی میزان احساس امنیت و چگونگی مشارکت مردم در برقراری امنیت»، فصلنامه اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، ش ۱۶۴-۱۶۳.

    1۷. دلاور، علی و علی‌محمد احمدوند (۱۳۸۷). «ویژگی‌های روان‌سنجی مقیاس احساس امنیت تهران»، ماهنامه دانشور رفتار، ش ۲۸.

    1۸. راغفر، حسین، فریبا خوشدست و محدثه یزدان‌پناه (1391). «اندازه‌گیری نابرابری درآمد از 1363 تا 1388»، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال دوازدهم، ش 45.

    ۱۹. رضایی، مهدی و حمید بالایی (1395). «امنیت و حقوق شهروندی؛ تقدم یا تأخر»، فصلنامه آفاق امنیت، سال نهم، ش ۳۰.

    ۲۰. سلیمی سبحان، محمدرضا (۱۳۹۳). «امنیت و توسعه پایدار گردشگری شهر تهران»، پژوهشنامه جغرافیای انتظامی، سال دوم، ش ۸.

    ۲۱. شریعتی‌منش، محمدرضا (1395). «بررسی ‌تأثیر حاشیه‌نشینی بر احساس امنیت اجتماعی شهروندان شهر جهرم در سال ۱۳۹۴»، دوفصلنامه مشارکت و توسعه اجتماعی، ۱ (۲).

    ۲۲. شریفی طرازکوهی، حسین و جواد مصطفی‌لو (1395). «مبانی هنجاری دکترین امنیت انسانی»، فصلنامه آفاق امنیت، سال نهم، ش ۳۳.

    ۲۳. صادقی‌زاده، سلمان و سید‌عبدالامیر نبوی (1397). «امنیت در ساحت عدالت اجتماعی؛ از فرایندها تا برآیندها تأملی در کتاب عدالت و امنیت ملی»، پژوهشنامه انتقادی متون و برنامههای علوم انسانی (پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی)، سال هجدهم، ش ۶.

    ۲۴. صالحی امیری، سید‌رضا و افسر افشاری نادری (۱۳۹۰). «مبانی نظری و راهبردی مدیریت ارتقای امنیت اجتماعی و فرهنگی در تهران»، فصلنامه راهبرد، سال بیستم، ش ۵۹.

    ۲۵. صنعتی شرقی، نادر، روح‌اله وحیدی و سهیل حمیدی (1396). «تحلیل ساختاری رابطه میان حاشیه‌نشینی و جرم»، فصلنامه پژوهش‌های نظم اجتماعی، دوره ۹، ش ۳.

    ۲۶. طهماســبی، فردیــن، خلیل میرزایــی و فریدون کامــران (1391). «عوامل اجتماعی، مؤثر بر احساس نابرابری‌های اجتماعی و پیامدهای آنها در شهر تهران»، فصلنامه پژوهش اجتماعی، سال چهارم، ش 14.

    ۲۷. عزیزی، پروانه و رزا آذرکمند (1390). «بررسی عوامل واگرایی قوم بلوچ و تأثیر آن بر امنیت کشور»، دانشنامه علوم سیاسی، ش 80.

    ۲۸. قادری حاجت، مصطفی و زکیه آفتابی (1398). «تحلیل فقر از منظر عدالت فضایی (مطالعه موردی: استان‌های شمالی ایران)»، فصلنامه جغرافیا و توسعه، دوره 17، ش 57.

    ۲۹. قادری حاجت، مصطفی و محمدرضا حافظ‌نیا (1397). «راهکارهای دستیابی به عدالت فضایی در ایران»، پژوهش‌های جغرافیای سیاسی، 3 (9).

    ۳۰. قلانی، نسرین، اسماعیل جهانبخش و اصغر محمدی (1397). «تحلیل مضمون فرایند سازگاری میان‌فرهنگی مهاجرین افغانستانی بر ارتقای امنیت ملی در راستای تشکیل امت‌واحده»، فصلنامه آفاق امنیت، سال یازدهم، ش ۴۰.

    ۳۱. کارگر، بهمن (1383). امنیت شهری، تهران، انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.

    ۳۲. کاویانی راد، مراد (1386). «ناحیه‌گرایی سیاسی در ایران (مطالعه موردی: بلوچستان)»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال دهم، ش ۱، شماره مسلسل 35.

    ۳۳. کینگ، گری، کریستوفر موری و مرتضی بحرانی (1383). «بازاندیشی در امنیت انسانی»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال هفتم، ش 26.

    ۳۴. گودرزی، سعید، علی ربیعی، محمد جواهد زاهدی مازندرانی و اسداله نقدی (1395). «بررسی تأثیر نابرابری‌های منطقه‌ای بر امنیت عینی استان‌های کشور»، فصلنامه علمی مطالعات امنیت اجتماعی، سال هفتم، ش 45.

    ۳۵. گیدنز، آنتونی (۱۳۷۷). پیامدهای مدرنیته، ترجمه محسن ثلاثی، تهران، نشر مرکز.

    ۳۶. ماندل، رابرت (1379). چهره متغیر امنیت ملی، ترجمه پژوهشکده مطالعات راهبردی، چاپ دوم، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی.

    ۳۷. ــــــــــ (1387). چهره متغیر امنیت ملی، ترجمه پژوهشکده‌ مطالعات ‌راهبردی، چاپ سوم، تهران، پژوهشکده ‌مطالعات ‌راهبردی.

    ۳۸. محمدی یگانه، بهروز، مهدی چراغی و زهرا یزدانی (۱۳۹۳). «تحلیل عوامل مؤثر بر توزیع فضایی فقر در نواحی روستایی با تأکید بر ویژگی‌های اقتصادی ۔ اجتماعی»، جغرافیا و آمایش شهری ـ منطقهای، ش ۱۳.

    ۳۹. محمدی، حمیدرضا، ابراهیم رومینا، ندیمه سلیم‌نژاد (1387). «تحلیل جغرافیایی منابع تهدید ملی در ایران»، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال چهارم، ش ۲.

    ۴۰. محمدی، حمیدرضا و محمد غُنجی (1385). «چالش‌های ژئوپلیتیکی مواد مخدر در جنوب غرب آسیا (با تأکید بر ایران، پاکستان و افغانستان»، فصلنامه بین‌المللی ژئوپلیتیک، سال سوم، ش 2.

    ۴۱. مصطفایی، یحیی، فرزاد ترکی و مریم فرهمند (1397). «بررسی رابطه حاشیه‌نشینی و جرم در شهر کرمانشاه (مطالعه موردی: جعفرآباد کرمانشاه)»، فصلنامه علمی پیشگیری از جرم، ش 49.

    ۴۲. نویدنیا، منیژه (۱۳۸۸). امنیت اجتماعی، چاپ اول، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی.

    ۴۳. یعقوبی، جعفر، ابوالفضل رنجور و زهرا خشنودی‌فر (۱۳۹۲). «تحلیل مؤلفه‌های پیش‌برنده در اجرای موفقیت‌آمیز طرح بهسازی و نوسازی مسکن روستایی شهرستان خدابنده»، مجله جغرافیا و توسعه، ش ۳۲.  

    1. 44. Andrew, C. (1986). Her Majesties Secret Service: The Making of the British Intelligence Community, Viking Adult.
    2. Appadurai, Arjun (2004). "The Capacity to Aspire: Culture and the Terms of Recognition", in Rao, Vijayendra; Walton, Michael, Culture and Public Action, Stanford, CA: Stanford University Press.
    3. Chakravarti, Dipankar (2006). "Voices Unheard: The Psychology of Consumption in Poverty and Development", Journal of Consumer Psychology, 16 (4).
    4. Lees, N. (2010). "Inequality as an Obstacle to World Political Community and Global Social Justice", Oxford University, Paper to be Presented at the SGIR 7th Annual Conference on International Relations, Sweden.