آسیب شناسی سیاست‌‌های حمایت از بخش کشاورزی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار مؤسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی؛

2 دانشیار گروه اقتصاد کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس؛

3 دانشجوی دکتری گروه اقتصاد کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس؛

4 دانشجوی کارشناسی ارشد گروه اقتصاد کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس؛

چکیده

حمایت از بخش کشاورزی، بخش جدایی‌ناپذیر اقتصاد کشاورزی به شمار می‌‌رود. از طرف دیگر، شرایط اقلیم ایران به همراه نوسانات قیمت در بازار تولید و نرخ ارز، اهمیت این حمایت‌ها را برای بخش کشاورزی دوچندان کرده است. در این مطالعه به‌منظور برآورد میزان حمایت از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان محصولات کشاورزی از شاخص‌های حمایت از مصرف‌کنندگان، حمایت از تولیدکنندگان و خدمات عمومی بخش کشاورزی استفاده شده است. در ادامه با استفاده از روش دلفی و با توجه به نظر خبرگان به آسیبب‌شناسی و تغییر ساختار حمایت از این بخش پرداخته شده است. برآورد میزان حمایت از تولیدات کشاورزی نشان‌ می‌دهد تولیدکنندگان به‌طور متوسط 162280 میلیارد ریال به جامعه مالیات غیرمستقیم پرداخته‌اند و از‌این‌رو حمایت از تولید این بخش منفی بوده است. همچنین حمایت‌های قابل توجهی از مصرف‌‌کننده از طریق سرکوب قیمتی انجام شده است و به‌طور متوسط 9090 میلیارد ریال از مصرف‌کنندگان بخش کشاورزی حمایت شده است. در سال‌های اخیر به دلیل تحریم‌ها حمایت از بخش خدمات عمومی به قیمت ثابت سال 1390 کاهش یافته است. همچنین در بعضی از گروه‌های محصولاتی وجود حاشیه قیمتی ناعادلانه، هر دو بخش مصرف و تولید را متضرر کرده و حمایت از هر دو گروه منفی بوده است. تحلیل خبرگانی از ساختار حمایت از بخش کشاورزی ایران نیز ضرورت اصلاح و تغییر سیاستگذاری در این زمینه را تأیید می‌‌کند. بنابراین پیشنهاد می‌‌شود سیاست غذای ارزان از اولویت‌‌ تصمیم‌گیران خارج شده و دخالت دولت به سود تولیدکننده تغییر کند؛ درعین‌حال قدرت خرید مصرف‌کنندگان از طریق جبران دستمزد و پرداخت‌‌های مستقیم افزایش یابد. به منظور حمایت از تولیدکننده، کاهش ریسک قیمت و افزایش دریافتی تولیدکنندگان از طریق تسهیلات بازاریابی در دستور کار قرار گیرد. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Pathology of Iranian Agricultural Support Policies

نویسندگان [English]

  • Katayon Shemshadi 1
  • Hamed Najafi Alamdarlo 2
  • Mehdi Akbari 3
  • Behnam Alizadeh 4
1 Assistant Professor of Agricultural Economics at APERDRI
2 Assistant Professor,of Agricultural Economics at Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
3 PhD student of Agricultural Economics at Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
4 M.Sc. Student of Agricultural Economics at Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Support for the agricultural sector is an integral part of the agricultural economy and Iran's climate conditions, along with price fluctuations in the production market and exchange rates, have doubled the importance of this support for this sector. In this study, in order to estimate the level of support for producers and consumers of agricultural products in Iran, the indicators of Consumer Support Estimate (CSE), Producer Support Estimate (PSE) and General Services Support Estimate (GSSE) were used and due to the variety of agricultural products, the amount of support for 12 crops, 7 horticultural products and 4 livestock products from 2001 to 2019 was estimated. Following this, the pathology and restructuring of the support sector was discussed based on the opinions of experts. The estimation of the amount of support agricultural production was provided with indicated that producers had paid an average of 162280 billion rials to the indirect tax community, and therefore support for production within this sector was negative. On the other hand, there was considerable consumer support through price suppression and an average of 9090 billion rials was supported by consumers within the agricultural sector. Also, in recent years, due to sanctions, support for the General Services Sector fell to a fixed price in 2011. Furthermore, in some product groups, the existence of high and unfair price margins has affected both consumption and production sectors and the support for both groups has been negative. Expert analysis also reveals the need to reform and change policymaking and the paradigm used in this sector. This study proposes the abolishment of cheap food policies while increasing consumer purchasing power through compensation and direct payments. Support for young farmers can also bring significant prosperity to the agricultural sector.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Producer Support Estimate
  • Consumer Support Estimate
  • Pathology of Agricultural Support
  • Delphi Approach

مراجع

  1. احمدی، فرشاد، فرشید اشراقی و فرهاد شیرانی بیدآبادی (1399). «ارزیابی سیاست‌های حمایت از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان پسته در ایران»، مجله علمی پژوهشی تحقیقات اقتصاد کشاورزی، 12(46).
  2. باریکانی، الهام و حبیب شهبازی (1395). «بررسی اثر سیاست‌های حمایت یارانه‌ای از نهاده‌ها بر بهره‌وری کل عوامل تولید بخش کشاورزی ایران»، اقتصاد کشاورزی و توسعه، 24(93).
  3. بستاکی، مصطفی (1381). «بررسی آثار سیاست‌های حمایتی در بخش کشاورزی (مطالعه موردی: زیربخش دام و طیور)»، پژوهش و سازندگی، 19(4).
  4. بستاکی، مصطفی و حسین صادقی (1381). «اندازه‌گیری آثار مداخله دولت در قیمتگذاری محصولات دامی: بررسی موردی گوشت مرغ»، اقتصادکشاورزی و توسعه، 10(37).
  5. پرمه، زورار و علیرضا کرباسی (1391). «برآورد حمایت‌های بخش کشاورزی و تأثیر کاهش آن بر اقتصاد ایران»، مجموعه مقالات هشتمین کنفرانس اقتصاد کشاورزی ایران، شیراز.
  6. پرمه، زورار و میرهادی سیدی (1382). «سیاست‌های حمایتی، دیدگاه‌های بین‌المللی و کشاورزی ایران»، همایش کشاورزی و توسعه ملی، کشاورزی و جهانی شدن اقتصاد، تهران.
  7. جعفری لیسار، نسیم، علی کرامت‌زاده‌ و رامتین جولایی (1398). «بررسی تأثیر سیاست‌های حمایتی دولت بر عرضه برنج در ایران»، مجله علمی پژوهشی تحقیقات اقتصاد کشاورزی،11(41).
  8. حسن‌پور، احمد (1384). «الگوی تحلیل و ارزیابی اقتصادی تحقیقات کشاورزی ایران مطالعه موردی چغندرقند»، رساله دکترای اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تهران.
  9. حسینی، سیدصفدر (1392). «بررسی و ارزیابی آثار و پیامدهای سیاست‌های کلان و حمایت‌بخشی از بخش کشاورزی ایران»، طرح تحقیقاتی خاتمه‌یافته، اتاق بازرگانی، تهران.
  10. حسینی، سید‌صفدر و الهام مهرپرور حسینی (1393). «بررسی اثر سیاست‌های ارزی بر شاخص‌های حمایت از زیربخش‌های کشاورزی ایران»، اقتصادکشاورزی (ویژه‌نامه)، 8(5).
  11. حسینی، سید‌صفدر، حسین نوروزی، محمدرضا پاکروان و الهام مهرپرورحسینی (1395). «اثر سیاست‌های حمایتی دولت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان بخش کشاورزی بر امنیت غذایی در ایران»، مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، 47-2(3).
  12. حسینی، سیدصفدر و سهیل رضایی (1389). «تعیین و ارزیابی سیاست‌‌‌های حمایت از تولیدکنندگان خرما در برنامه‌‌‌های توسعه اقتصادی»، نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی، 24(1).
  13. رحیمی ‌‌سوره، صمد (1393). بررسی نظام حمایتی از بخش کشاورزی ایران، انتشارات اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران.
  14. سادات باریکانی، حامد و آرش آذری (1391). «اثرپذیری سیاست‌های حمایتی کشاورزی بر تولید برنج در ایران»، تحقیقات اقتصاد کشاورزی، 4(15).
  15. سلطانی‌نژاد، حامد، علیرضا ناصرپور، جواد فلاح و محبوبه ناروئی (1396). سیاست‌های حمایتی بخش کشاورزی با تمرکز بر رویکردهای مبتنی‌بر بازار (از طریق بورس کالایی)، تهران، انتشارات بورس.
  16. عبدی، الهام (1394). «اثر سیاست‌‌‌های حمایتی بر بهره‌‌‌وری کل عوامل بخش کشاورزی ایران»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی‌سینا.
  17. عسکری، علی و سیدمحمود حسینی درویشانی (1386). «بررسی شاخص‌های حمایت از بخش کشاورزی ایران و مقایسه آن با کشورهای منتخب»، برنامه‌ریزی و بودجه، 12(103).
  18. قهرمان‌زاده، محمد، قادر دشتی، رضا پهلوانی و فاطمه ثانی (1397). «ارزیابی اثربخشی سیاست‌های حمایتی دولت بر بهره‌وری کل عوامل تولید در سامانه‌های روستایی و عشایری پرورش دام در استان‌های منتخب کشور»، پژوهش‌های علوم دامی، 28(3).
  19. کاظم‌نژاد، مهدی (1393). تحلیل اجتناب‌ناپذیری حمایت از بخش کشاورزی در ایران و جهان (مبانی، درس‌هایی از تجارب دنیا، رویکردها)، اقتصادکشاورزی، (ویژه‌نامه)، 8(5).
  20. مرکز پژوهش‌های مجلس (1383). «مبانی نظری دخالت دولت در اقتصاد»، دفتر مطالعات برنامه و بودجه، شماره مسلسل 6963.
  21. گیلان‌پور، امید و مینا حجازی (1388). «تحلیلی بر اندازه و شیوه حمایت از بخش کشاورزی ایران در نیمه اول دهه هشتاد»، نشریه راهبرد، 18(52).
  22. معدنیان، بهاره، آرش دوراندیش، محمد قربانی و محمدرضا کهنسال (1393). «اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر تأخیر یا عدم بازپرداخت تسهیلات اعطایی بانک کشاورزی به کشاورزان»، نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی، 29(3).
  23. نجفی علمدارلو، حامد (1398). «آسیب‌شناسی سیاست‌های حمایت از بخش کشاورزی ایران»، دفتر مطالعات زیربنایی، شماره مسلسل 16935.
  24. نوروزی، حسین، سیدصفدر حسینی و وحیده انصاری (1399). «تأثیر سیاست‌های حمایتی دولت بر سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی ایران»، مجله علمی پژوهشی تحقیقات اقتصاد کشاورزی، 12(45).
  25. نوری، کیومرث (1381). «مطالعه معافیت‌‌‌های حمایتی در موافقت‌‌‌نامه عمومی تعرفه و تجارت و امکان بهره‌‌‌بردای از آن برای حمایت از بخش کشاورزی». گزارش طرح تحقیقاتی، پژوهشکده اقتصاد دانشگاه تربیت‌مدرس.
  26. Cakmak, E. H. (2003). "Evaluation of the Past and Future Agricultural Policies in Turkey: Are They Capable to Achieve Sustainability?", Department of Economics Middle East Technical University,.
  27. Demirdöğen, A., E.Olhan and J. P. Chavas (2016). "Food vs. Fiber: An Analysis of Agricultural Support Policy in Turkey", Food Policy, 61.
  28. Gopinath, M., K. Mullen and A. Gualti (2004). "Domestic Support to Agriculture in the European Union and the United States: Policy Developments since 1996", International Food Policy Research Institute, MTID Discussion Paper No. 75.
  29. Hennessy, D. A (1998)."The Production Effect of Agricultural Income Support Policies Under Uncertainty",
    American Journal of Agricultural Economics, Vol. 80.
  30. Inhwan, J. (2008). "Determinants of Agricultural Protection in Industrial Countries: An Empirical Investigation", Economics Bulletin, 17(1).
  31. Keeney, S., F. Hasson and H. P. McKenna (2001). "A Critical Review of the Delphi Technique as a Research Methodology for Nursing", International Journal of Nursing Studie, 38(2).
  32. Kozar, M., M. Pintar, T .Volk, M. Rednak, I. Rac and E. Erjavec (2016). Agriculture and Agricultural Policy in Eastern European Neighbourhood, 155th Seminar, Kiev, Ukraine 245877, European Association of Agricultural Economists.
  33. Kvasha, S. O, Luka and O, Zhemoyda (2006). "Effects of Exchange Rate Misalignment on Agricultural Producer Support Estimates for Ukraine", Abstract to a Contributed Paper Presented at the IAMO Forum, Halle, Germany.
  34. Kwieciński, A. and F.W. Tongeren (2007). Quantitative Evaluation of Agricultural Policy Reforms in China: 1993-2005, Issues and Prospects Symposium, July 2007, Beijing, China 55028, International Agricultural Trade Research Consortium.
  35. Lawrence, N. W. (1999). Social Research Methods: Qualitative and Quantitative Approaches, 4th ed, Allyn and Bacon Co.
  36. OECD (2007). Agricultural Policies in Non-OECD Countries: Monitoring and Evaluation.
  37. --- (2008). Agricultural Policies in OECD Countries: Monitoring and Evaluation 2007, ISBN: 978-92-64-02746-6, Turkey (Chapter 14).
  38. --- (2020). Agricultural support (indicator). DOI: 10.1787/6ea85c58-en.
  39. --- (2017). Evaluation of Agricultural Policy Reforms in the European Union: The Common Agricultural Policy 2014-20. DOI:https://dx.doi.org/10.1787/9789264278783-2-en.
  40. Orden, D., K. Mullen, D. Sun and A. Gulati (2004). "Agricultural Producer Support Estimates for Developing Countries Measurement Issues and Evidence from India, Indonesia, China and Vietnam", International Food Policy Research Institute, Research Report Abstract, 152.
  41. Rowe G and G. Wright (1999). "The Delphi Technique as a Forecasting Tool: Issues and Analysis", International Journal of Forecasting, 15.
  42. Swinnen, J. F. M., H. De Gorter, G. C. Rausser and A. N. Banergee (2000). "The Political Economy of Public Research Investment and Commodity Policies in Agriculture: an Empirical Study", Agricultural Economics, 22.
  43. Tripathi, A. K. (2013). "Agricultural Price Policy, Output and Form Profitability-examining Linkages During Post-reform Period in India", Asian Journal of Agricultural and Development, 10(1).
  44. Zadravec, M. and B. A Zalik (2009). "Geometric and Topological System for Supporting Agricultural Subsidies in Slovenia", Computers and Electronics in Agriculture, 69.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار