بررسی چالش‌های صنعت پتروشیمی ایران در چارچوب سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده نفت تهران، دانشگاه صنعت نفت

2 کارشناسی ارشد اقتصاد، دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبائی

3 کارشناسی ارشد اقتصاد نفت و گاز، دانشکده نفت تهران، دانشگاه صنعت نفت

چکیده

تکمیل زنجیره ارزش در صنایع پتروشیمی یکی از راهکارهای مؤثر تحقق بخشیدن به سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی و مقابله با ضربه‌پذیری درآمدهای حاصل از صادرات نفت و گاز خصوصاً در وضعیت تحریم است. ازاین‌رو بررسی چالش‌های صنعت پتروشیمی ایران در چارچوب سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی مد‌نظر این نوشتار است. یکی از راهکارهای مقابله با این چالش‌ها، طراحی دقیق و هوشمندانه نهاد تنظیم مقرراتِ بخشی، برای صنایع پتروشیمی، با توجه به مؤلفه‌های بومی آن است که می‌تواند عملکرد این بخش را بهبود بخشد. در این راستا روش تحقیق اسنادی و مطالعات تطبیقی توأم با اخذ نظرات خبرگان صنعت پتروشیمی کشور با تنظیم پرسشنامه به روش دلفی به‌منظور احصای معیارهای مطلوب تنظیم‌گری در صنعت پتروشیمی همراه با رتبه‌بندی آن معیارها، در دستور کار قرار گرفته است، چراکه با توجه به محدودیت‌های موجود، ممکن است برطرف کردن همه چالش‌ها امکان‌پذیر نباشد بنابراین اولویت‌بندی آنها می‌تواند برای سیاستگذاران حائز اهمیت باشد. همچنین شورای رقابت به‌عنوان متولی نهاد تنظیم‌گر در نظر گرفته شده که باید با تأسیس نهاد تنظیم‌گر بخشی، در بازار ذی‌ربط پتروشیمی مداخله کند. ازاین‌رو باید در ساختارهای مربوطه کشور برای انجام بهتر وظایف، اصلاحات صورت گیرد. همچنین توجه به «بخش» و «فرابخش» از نکات ظریف مرتبط است چرا‌که موفقیت نهاد‌های تنظیم‌گر عمدتاً در «بخش» به‌دست می‌آید و در بازارهای «فرابخش» با توجه به ویژگی‌های ساختاری آنها کمتر امکان تنظیم نهاد تنظیم‌گر وجود دارد. بنابراین به‌نظر می‌رسد بهتر است (حداقل به‌عنوان نقطه شروع) نهاد تنظیم مقررات صنعت پتروشیمی کشور که ماهیتی فرابخشی دارد، برای بازار بین مجتمع‌های پتروشیمی (بخش) طراحی شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Investigation of Challenges of Iranian Petrochemical Industry within the Framework of General Policies on Resilient Economy

نویسندگان [English]

  • Mohammad Reza Shokouhi 1
  • Reza Mohtashami Pour 2
  • Seyed Hamid Reza Hosseinimehr 3
1 Assistant Professor, Faculty of Petroleum, University of Petroleum Industry
2 Master of Economics, Faculty of Economics, Allameh Tabatabai University
3 Master of Oil and Gas Economics, University of Petroleum Industry
چکیده [English]

Complementing the value chain of the petrochemical industry is one of the most effective ways to implement general policies of the resilient economy as well as to deal with the vulnerability of oil and gas export earnings especially, in the face of devastating US sanctions. This paper examines challenges of the Iranian petrochemical industry in accordance with general policies of economic resilience. One of the effective ways to deal with these challenges is to make a proper plan for the establishment of a regulatory body for petrochemical industry sector through considering its indigenous components. The establishment of such an institution, in favorable conditions, can improve the performance of our country's petrochemical sector. The research has been conducted based on documentary research method as well as comparative studies also using experienced experts' point of views on petrochemical industry through preparing Delphi method questionnaire in order to determine the desirable criteria for petrochemical industry regulation also ranking these criteria. But given the available constrains, it may be impossible to address all the challenges. So their prioritization can help policy makers to deal with more important challenges at first. Hence, the Competition Council is considered as the regulatory authority who requires to intervene in the relevant petrochemical market through the establishment of a regulatory body. According to the results, the respective structures of our country should be reformed in order to perform their assigned tasks better. Also, "sector" and "multisector" concepts as two major points should be addressed that successfulness of regulatory authority is largely in the "Sector" regulatory body rather than multisector regulator due to their structural features. Therefore it seems to make better that the establishment of a regulatory body for petrochemical sector which has a multisector nature only attributes to petrochemical products markets.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Resilient Economy
  • Regulatory Authority
  • Petrochemical Industry
  • Competition Council
  • Sector
  • Multi Sector

مراجع

منابع و مآخذ

1. ابراهیمی، محمد (1396). «نگاهی آماری به تحقق اقتصاد مقاومتی در صنعت پتروشیمی»، روزنامه دنیای اقتصاد، ش 4283.
2. بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، بانک اطلاعات سری‌‌های زمانی اقتصادی ایران، به نشانی: https://tsd.cbi.ir
3. بصیری، علی‌‌رضا، یاسر سلیمانی و عادل پیغامی (1396). «بررسی و نقد صادرات محصولات پتروشیمی در چارچوب بند سیزدهم سیاست‌‌های کلی اقتصاد مقاومتی»، پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه‌‌های علوم انسانی، سال هفدهم، ش 9.
4. جاویدپور، نادر و مجید مقدم‌‌ دیمه (1395). «اقتصاد مقاومتی در پتروشیمی»، مجله تجارت فردا، ش 177.
5. چراتیان، ایمان (1392). «واکاوی چالش‌‌های شورای رقابت»، فصلنامه مجلس و راهبرد، سال بیستم، ش 73.
6. خواجوی، علی (1394). «تبیین وظایف و کارکردهای تنظیم‌گری در حوزه‌‌ نفت و گاز و مطالعه‌‌ تجارب کشورهای منتخب»، ماهنامه اکتشاف و تولید نفت و گاز، ش 13.
7. سازمان بورس اوراق بهادار،  به نشانی: https://seo.ir
8. سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی، به نشانی: http://farsi.khamenei.ir/news-content?id=25370
9. شرکت ملی صنایع پتروشیمی (1395). «گزارش عملکرد سال 1395 صنعت پتروشیمی کشور».
10. شکوهی، محمدرضا (1397). «پیچیدگی‌های رگولاتوری در صنعت نفت؛ لزوم تعریف «بخش» و «فرابخش» در اصلاحیه قانون اصل (44)»، خبرگزاری فارس، به نشانی: http://fna.ir/bm0g6w
11. عظیم‌‌زاده آرانی، محمد (1395). «طراحی نهاد مطلوب تنظیم‌گری، مطالعه موردی: بازار گاز ایران»، رساله دکتری دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبائی.
12. قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل (44) قانون اساسی (و اصلاحیه آن)،  به نشانی: http://cabinetoffice.ir
13. قانون تعزیرات حکومتی، به نشانی: http://www.tazirat.gov.ir
14. قانون حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان، به نشانی: http://www.cppo.mimt.gov.ir
15. قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت (مصوب 19/02/1391)، به نشانی: http://rc.majlis.ir/fa/law/show/811809
16. معاونت برنامه‌‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس‌‌جمهور (1389). مجموعه برنامه پنج‌‌ساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران.
17. نجار، بهرام (1394). «نقش شرکت ملی صنایع پتروشیمی به‌‌عنوان سازمان حاکمیتی و توسعه‌‌ای در صنعت پتروشیمی»، به نشانی: yon.ir/ijOJz
18. Abraham, P. (2003). "A Good Beginning but Challenges Galore: A Survey Based Study of Resources, Transparency and Public Participation in Electricity Regulatory Commissions in India", International Journal of Regulation and Governance, 3(1).
19. Adler, M. and E. Ziglio (1996). Gazing into the Oracle: The Delphi Method and its Application to Social Policy and Public Health, Jessica Kingsley Publishers.
20. Berg, S. V., A. N. Memon and R. Skelton (2000). Designing an Independent Regulatory Commission, Public Utility Research Center Working Paper.
21. Brown, A. C. and E. De Paula (2002). Strengthening the Institutional and Regulatory Structure of the Brazilian Power Sector, Washington DC, World Bank, Report on the PPIAF Project for Brazil Power Sector, Task, 4.
22. Brown, A. C., J. Stern, B. W. Tenenbaum and D. Gencer (2006). Handbook for Evaluating Infrastructure Regulatory Systems, World Bank Publications.
23. Correa, P., C. Pereira, B. Mueller and M. Melo (2006). Assessment and Measurement of Brazilian Regulators, Regulatory Governance in Infrastructure Industries.
24. Cronbach, L. J. (1951). "Coefficient Alpha and the Internal Structure of Tests", Psychometrika, 16 (3).
25. Friedman, M. (1937). "The Use of Ranks to Avoid the Assumption of Normality Implicit in the Analysis of Variance", Journal of the American Statistical Association, 32 (200).
26. Gilardi, F. (2001). Policy Credibility, Interdependence, and Delegation of Regulatory Competencies to Independent Agencies: a Comparative Empirical Consideration, In Paper Presented on ECPR Joint Sessions of Workshops, Grenoble.
27. Jacobzone, S., G. Bounds, C. W. Choi and C. Miguet (2007). "Regulatory Management Systems Across OECD Countries", OECD.
28. Koop, C. and C. Hanretty (2018). "Political Independence, Accountability and the Quality of Regulatory Decision-Making", Comparative Political Studies, 51 (1).
29. Lodge, M. (2004). Accountability and Transparency in Regulation: Critiques, Doctrines and Instruments, Cheltenham, Edward Elgar Publishing.
30. MacAvoy, P. W. (2008). The Natural Gas Market: Sixty Years of Regulation and Deregulation, Yale University Press.
31. Moscote, R. (2004). Strengthening the Administrative and Financial Independence of the Sector’s Regulator, World Bank, Washington DC.
32. Newbery, D. M. and M. G. Pollitt (1996). The Restructuring and Privatization of the CEGB: Was it worth it?, Department of Applied Economics, University of Cambridge.
33. Noll, R. G. (2000). Progress in Telecommunications Reform in México, Background PaperPrepared for the “Country Framework Report on Infrastructure in Mexico”, Washington, DC, World Bank.
34. Norton, P. (2004). "Regulating the Regulatory State", Parliamentary Affairs, 57(4).
35. OECD (2008). "Measuring Regulatory Quality", Policy Brief.
36. Rowe, G. and G. Wright (1999). "The Delphi Technique as a Forecasting Tool: Issues and Analysis", International Journal of Forecasting, 15(4).
37. Stern, J. and J. Cubbin (2003). "Regulatory Effectiveness: The Impact of Regulatory Governance Arrangements on Electricity Industry Outcomes: A Review Paper", World Bank Policy Research Working Paper, (56).
38. Stern, J. and S. Holder (1999). "Regulatory Governance: Criteria for Assessing the Performance of Regulatory Systems: An Application to Infrastructure Industries in the Developing Countries of Asia",Utilities Policy, 8 (1).
39. Steyn, G. (2003). Review of the Effectiveness of Utility Regulation in South Africa, Working Paper.
40. Thomadakis, S. B. (2007). "What Makes Good Regulation?", In IFAC Council Seminar, Vol. 14.
41. Vincent-Jones, P. (2006). The New Public Contracting: Regulation, Responsiveness, Relationality, OUP Catalogue.
42. Wagner‐Menghin, M. M. (2014). "Binomial Test", In Wiley StatsRef: Statistics Reference Online.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار