امکان سنجی تحقق حاکمیت جریان لیبرال-سکولار به جای حاکمیت آل سعود در عربستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم سیاسی و روابط بین الملل، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری مطالعات منطقه ای، دانشکده حقوق و غلوم سیاسی، دانشگاه تهران

چکیده

سه مولفه‌ اقتصاد نفت‌پایه،بافت قبیله‌ای جامعه،دین یا همان مذهب وهابی در نیم قرن گذشته همواره قوام بخش مشروعیت دولت فعلی عربستان بوده است که با حمایت‌های بین‌المللی و منطقه‌ای و عدم حضور نیروهای تحول‌خواه تحکیم می‌شود.دگرگونی در هرکدام از این مولفه‌ها می‌تواند به صورت دیالکتیکی موجب تغییراتی در دولت و جامعه عربستان شود.سوال ما در این مقاله این است که آیا ساختار جامعه‌گانی و اقتصادی عربستان مستعد جای‌گزینی حاکمیت آل سعود با جریان سکولار-لیبرال است؟نظریه رانتیریسم متاخر با نقد نسل اول نظریه دولت رانتیر نشان می‌دهد که بر اثر فشار جامعه با دلایلی مانند،رشد جمعیت،رواج‌ اسلام‌گرایی سیاسی،موج بیکاری،جهانی شدن،بلوغ دولتی و پیشرفت تکنولوژی و آزادی تجارت و سرمایه... جامعه به وضعیتی می‌رسد که دولت مجبور به تغییراتی می‌شود.از سوی دیگر اکثریت جوان تحصیل‌کرده عربستان که از طریق شبکه‌های اجتماعی و پیشرفت‌های تکنولوژیک با دنیای مدرن در ارتباط هستند دیگر همانند گذشته وابستگی هویتی و حمایتی به نظام قبیلگی را ندارند و مضاف بر این،همین نظام قبیله‌ای تضعیف شده نیز در ائتلاف شکننده‌ای با آل سعود به سر می‌برند.علاوه بر اینکه به دلایل مشابه نقش دین در جامعه عربستان کم-رنگ شده است،شیعیان(دوازده امامی،اسماعیلیه و زیدیه) سنی‌های غیر وهابی و جمعیت بزرگ خارجی‌های عربستان مشروعیت وهابیت را زیر سوال برده‌اند.در این مقاله با بررسی مولفه‌های سه گانه فوق الذکر در چارچوب نظری رانتیریسم متاخر نشان می‌دهیم که در کشور عربستان جریان سکولار-لیبرال می‌توانند جای‌گزین حاکمیت فعلی شوند و این مورد حمایت و قبول جامعه جهانی قرار خواهد گرفت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Investigating the possibility of Secular liberal sovereignty instead of Al_Saud in Saudi Arabia

نویسندگان [English]

  • Mohammad jafar javadi arjmand 1
  • Javad Mirgalouyebayat 2
1 U
2 University of Tehran
چکیده [English]

Oil basic economy, tribe texture of society, religion or the same Wahhabi religion are three components that have always consolidated the legitimacy of Saudi Arabia’s current state in the last half century that is (has) solidified by the international and regional supports and lack of evolutionary forces too. Transformation in any of these components, dialectically can lead to changes in Saud Arabia’s state and society. The question of this article is: Is the Saudi Arabia social and economic structure prepared to replacement of Secular liberal sovereignty instead of Al_Saud in Saudi Arabia? Late Rentiers’ Theory with critique of first phase of Rentier state theory show that due to pressure of society by same reasons: population growth, prevalence of Islamism, wave of unemployment, globalization, state maturity, technological progress, freedom of trade and capital …society has reached to the situation that state is forced to changes. In the other hand, majority of Saudi Arabia’s educated young through social media and technological progress have linked with modern world who have not identified and supportive dependency to the tribal system same as in the past, and in addition the same weakened tribal system is also in fragile coalition with Al Saud. Besides to the same reasons, the role of religion in Saudi Arabia’s society is diminished, Shias (twelve, Ismaili, Zaidi) non ـ Wahhabi Sonnies and large population of Saudi Arabia’s foreigners have questioned the legitimacy of Wahhabism. This article attempts to study tribal components mentioned in the theoretical framework of Late Rentierism which shows that in Saudi Arabia, Secular ـ Liberal’s trend can replace the existing sovereignty and this could be accepted and protracted by the international society.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Saudi Arabia
  • Rentierism
  • Al Saud
  • Secularism
  • Tribal System
  • Middle East

مراجع

1. الرشید مضاوی (1393). عربستان و جریان‌‌های اسلامی جدید، ترجمه رضا نجف‌زاده، تهران، پژوهشگاه فرهنگ هنر ارتباطات اسلامی.
2. الموشر العربی (2014). برنامه قیاس الرای العام العربی، المرکز العربی الابحاث و دراسه السیاسات.
3. اسدی بیژن (1381). خلیج فارس و مسائل آن، تهران، سمت.
4. آقایی سیدداود (1368). سیاست و حکومت در عربستان سعودی، تهران، نشر کتاب سیاسی.
5. برزگر ابراهیم (1374). «تحولات سیاسی ـ اجتماعی عربستان سعودی»، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، ش 4.
6. بزرگ‌‌مهری مجید (1385). «روند اصلاحات در نظام سیاسی عربستان سعودی»، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، سال دوازدهم، ش1و 4.
7. جعفری ‌‌ولدانی اصغر و هرمز جعفری (1394). «بنیان‌‌های حفظ ثبات سیاسی در عربستان (2011 ـ 2015)»، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال دوازدهم، ش 1.
8. حاجی‌‌یوسفی، امیرمحمد (1387). دولت نفت و توسعه اقتصادی در ایران، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی ایران.
9. خلیلی، رضا (1396). «فرهنگ استراتژیک عربستان سعودی»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال بیستم، ش 1.
10. دکمجیان، آر. هریر (1377). «نقش شورای مشورتی در هرم قدرت عربستان سعودی»، مطالعات خاورمیانه، ش 16.
11. ستاری، سجاد (1394). «صور بنیادی حیات نفتی (به‌سوی گذر از رانتیریسم و ادبیات دولت رانتیر)»، فصلنامه «دولت‌پژوهی»، سال اول، ش 2.
12. شکاری، عبدالقیوم (1379). نظریه دولت تحصیل‌‌دار و انقلاب اسلامی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی ایران.
13. صفوی، سیدحمزه (1394). عربستان (مجموعه کشورهای اسلامی)، تهران، سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی.
14. قادری‌‌کنگاوری، روح‌‌الله و مهرداد کریمی‌‌پور (1391). «تأثیر چالش جانشینی بر ثبات نظام سیاسی عربستان سعودی»، فصلنامه علوم سیاسی، سال پانزدهم ش 60.
15. لوسیانی، جیاماکو (1374). «درآمد ثابت نفتی: بحران مالی و گرایش به دمکراسی»، فصلنامه خاورمیانه، سال دوم، ش 2.
16. میرترابی، سعید (1384). مسائل نفت ایران، تهران، قومس
17. میرگلوی ‌‌بیات، جواد (1394). «نفت و معمای نظم نمادین، خوانشی از جامعه منشوری ریگز»، پایان‌‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، گروه علوم ‌‌سیاسی.
18. مرصد التعلیم (1436). التعلیم فی المملکه العربیه السعودیه، موشرات محلیه و مقارنات دولیه، وزاره التعلیم، فهرسه مکتبه الملک فهد الوطنیه، وکاله وزاره التعلیم للتخطیط و المعلومات.
19. نادری، عباس (1388). «بررسی جامعه‌‌شناختی نظام سیاسی عربستان سعودی»، فصلنامه سیاست خارجی، سال بیست‌و‌سوم، ش 3.
20. نوری، سید‌‌محمد‌‌علی (1389). «تاریخ در منظومه فکر جابری»، فصلنامه تاریخ اسلام، سال دهم و ش 3.
21. هاوس الیوت، کارن (1395). مردم، گذشته، مذهب، فاصله طبقاتی و آینده، ترجمه سعید موتمن، تهران، نشر اوسانه.
22. Al ـ Rasheed, Madawi (2015). Muted Modernists,The Struggle Over Divine Politics in Saudi Arabia, Oxford Press.
23. Arab Opinian Index (2016). The 2016 Arab Opinian Index, Executive Summary, Arab Center Washington DC.
24. Arab Youth Survey (2016). "Inside the Hearts and Minds of Arab Youth", 8TH Annual ASDA’A BURSON ـ MARSTELLER.
25. Bablawi, H. and G. Luciani (1987). The Rentier State, London, Groom Helm.
26. BTI Report (2016). "Saudi Arabia Country Report", Gutersioh: Bertelsmann Stiftung.
27. Demogeraphic Survey (2016). "Saudi Arabia’s General Authority for Statistics".
28. Enayat, Ali Reza (2012). "The Foundations of Political Legitimacy in Saudi Arabia", Studies on the Middle east 9,Tehran, Abrar Moaser.
29. Gray, Matthew (2011). A Theory of “Late Rentierism” in the Arab State of the Gulf,Center for International and Regional Studies Georgetown University School of Foreign Service in Qatar, Occasional Paper, No. 7.
30. HD Report (2016). "Human Development for Everyone,Briefing Note for Countries on the 2016 Human Development Report", UN Press.
31. Holt, Reinehart and Wineston (2017). Saudi Arabia,from www. go. hrw. com/atlas/norm_htm/sdarabia. htm.
32. Kapgedev: King Abdullah Project for General Education Development (2018). from www. kapgedev. org/Home Page.
33. Lacroix, Stephane (2014). "Saudi Islamists and the Arab Spring", Research Paper, Kuwait Programme on Development, Governance and Globalisation in the Gulf State, Based on the London School of Economic and Political Sicence.
34. Long, E. David (1997). The Kingdom of Saudi Arabia, Florida Press, Gainsville.
35. Mahdavi, Hossein (1970). The Pattern’s and Problems of Economic Development in Rentier State: The Case of Iran, in M. A Cood (ed), Oxsford of Association,Research.
36. Montagu, Caroline (2015). Civil Sosiety in Saudi Arabia: The Power and Challenges Paper,Chatham House.
37. Naderi, Abbas (2009). "The Sociological Study of Saudi Arabia Political System", Foreign Policy Quarterly,Vol. 3, NO. 1.
38. Statista (2018). Saudi Arabia’s Internet Users, from www. statista. com/statistics/462959/internet ـ users ـ saudi ـ arabia/.
39. Saudi Arabia Population (Live) (2018). from www. worldometers. info/world ـ population/saudi ـ arabia ـ population/.
40. Tabah Foundation (2016). Muslim Millennial Attitudes on Religion and Religious Leadership(Arab World), Futures Initiative.
41. Unesco: United Nations Educational Scientefic and Culteral Organization (2018). Countries Report: Saudi Arabia, from www. uis. unesco. org/country/SA.
42. Win ـ Gallup (2012). "Global Index of Religion and Atheism", Win ـ Gallup International Press, Red C.
43. World Bank (2018) Saudi Arabia, from www. worldbank. org/country/saudi ـ arabia.
44. World Population Review (2018). Saudi Arabia,fromwww. worldpopulationreview. com/countries/saudi ـ arabia ـ population/.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار