تحلیل مصرف آب در اقتصاد ایران با یک رویکرد مبتنی‌بر مصرف (دیدگاه ردپای آب)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد اقتصاد، دانشکده اقتصاد، مدیریت و حسابداری، دانشگاه یزد

2 دانشیار دانشکده اقتصاد، مدیریت و حسابداری، دانشگاه یزد

چکیده

امروزه مسئله کمبود آب به یکی از نگران‌کننده‌ترین مسائل پیش روی کشور ایران تبدیل شده است. ازآنجاکه حجم بسیار زیادی از منابع آبی کشور صرف تولید محصولات اقتصادی می‌شود، تحلیل چگونگی مصرف آب در بخش‌های مختلف اقتصادی، در جهت مدیریت صحیح این منابع امری ضروری به نظر می‌رسد. مطالعات سال‌های اخیر نشان می‌دهند که در مباحث مربوط به رابطه بین محیط‌ زیست (و به‌طور خاص آب) و اقتصاد، رویکردهای مبتنی‌بر مصرف می‌توانند دیدگاه روشن‌بینانه‌ای ارائه دهند. در این راستا هدف پژوهش حاضر، تحلیل مصرف آب در بخش‌های اقتصادی ایران با یک رویکرد مبتنی‌بر مصرف است. برای این منظور از شاخص ردپای آب و مدل داده ـ ستانده استفاده شده است. نتایج نشان می‌دهد که با رویکرد مبتنی‌بر مصرف، وضعیت مصرف آب در بسیاری از بخش‌های اقتصادی به‌طور چشمگیری نسبت به رویکردهای سنتی تغییر می‌کند. بر‌اساس شاخص ردپای آب، اگرچه بخش کشاورزی همچنان در رده اول مصرف آب قرار دارد، اما سهم آن از کل مصرف، از حدود 4/91 درصد در رویکردهای سنتی به کمتر از 53 درصد می‌رسد. در طرف مقابل، بخش صنایع مواد غذایی قرار دارد که سهم آن از 76/0 درصد به حدود 68/33 درصد افزایش می‌یابد. سایر محاسبات نشان می‌دهد که سرانه ردپای آب هر ایرانی در سال 1390 حدود 1275 مترمکعب به ازای هر نفر بوده است. همچنین کشور ایران در این سال حدود 8115 میلیون مترمکعب خالص واردات آب مجازی داشته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analysis of Water Consumption in Iran's Economy with a Consumption-based Approach (A Water Footprint Perspective)

نویسندگان [English]

  • Mehran Zarei 1
  • Zahra Nasrollahi 2
1 S
2 Associate Professor in Economics, Yazd University, Yazd, Iran
چکیده [English]

Today, water scarcity has been turned into one of the most troublesome problem facing our country that Iran faces it. Since a considerable amount of water resources used for the production of economic products, the analysis of how to use water in different economic sectors in bid to manage these resources important appropriately has a great importance. Recent researches suggest that consumption-based measures offer an insightful perspective on the debate on the relationship between the environment (specifically water) and economic sectors. In this connection, this study aims to analyze water consumption in Iranian economic sections with a consumption-based approach. To achieve an objective, the "water footprint" index as well as input-output model has been used. Results show that status of Water consumption in many sectors is considerably different from traditional approaches with a consumption-based approach. Based on water footprint, agricultural sector is still ranked the first in water consumption among all economic sectors while its share of total consumption has been decreased approximately from 91.4 percent to less than 53 percent based on traditional approach. But in food industries sector, share of total (water) consumption has been increased from 0.76 percent to 33.68 percent. According to the other measurements, in 2011, per capita water footprint of every Iranian citizen is about 1275 m3. Also, Iran has had approximately 8115 million m3 of net virtual water imports in this year.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Consumption-Based Approach
  • Water Footprint
  • Input-Output Model
  • Iran
  • Economic Sectors

مراجع

1. بانویی، علی‌اصغر (1391). «ارزیابی شقوق مختلف نحوه منظور کردن واردات و روش‌های تفکیک آن با تأکید بر جدول متقارن سال 1380»، نشریه سیاستگذاری اقتصادی، 4(8).
2. ببران، صدیقه و نازلی هنربخش (1387). «بحران وضعیت آب در جهان و ایران»، فصلنامه راهبرد، 16(48).
3. پایگاه اینترنتی شرکت مدیریت منابع آب ایران، دفتر مطالعات پایه منابع آب، http://wrbs.wrm.ir.
4. پایگاه اینترنتی شرکت مهندسی آب و فاضلاب ایران، http://www.nww.ir.
5. پایگاه اینترنتی مرکز آمار ایران. پایگاه اطلاعاتی نشریات، https://amar.sci.org.ir.
6. تفضلی، حامد (1392). «سنجش ردپای آب در بخش‌های مختلف اقتصاد ایران با استفاده از رویکرد داده ـ ستانده»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد اقتصاد، دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبائی.
7. ذاکری، زهرا و مرضیه مؤمنی (1394). «سنجش آب‌بری مستقیم و غیرمستقیم در بخش‌های مختلف اقتصاد ایران: مبتنی‌بر جدول داده ـ ستانده سال 1385»، مرکز پژوهش‌های مجلس، شماره مسلسل 14270.
8. رحمانی، تیمور (1392). اقتصاد کلان، جلد اول، چاپ بیستم، تهران، انتشارات برادران.
9. شاکری، عباس و سیروس امیدوار (1389). «آزمون نظریه هکشر ـ اوهلین در مورد صادرات و واردات چین»، پژوهشنامه اقتصادی، 10(4).
10. صادقی، سیدکمال، زهرا کریمی تکانلو، محمدعلی متفکرآزاد، حسین اصغرپور قورچی و یعقوب اندایش (1393). «سنجش ردپای آب بخش‌های اقتصادی در ایران با رهیافت ماتریس حسابداری اجتماعی (SAM)»، فصلنامه اقتصاد مقداری، 11(3).
11. عربی یزدی، اعظم، امین علیزاده و فرشاد محمدیان (1388). «بررسی ردپای اکولوژیک آب در بخش کشاورزی ایران»، نشریه آب و خاک، 23(4).
12. علیقلی‌نیا، توحید، حسین رضایی، جواد بهمنش و مجید منتصری (1395). «تخمین و ارزیابی ردپای آب آبی و سبز محصولات عمده مورد کشت در حوضه آبریز دریاچه ارومیه»، نشریه پژوهش‌های حفاظت آب و خاک، 23(3).
13. محمدجانی، اسماعیل و نازنین یزدانیان (1393). «تحلیل وضعیت بحران آب در کشور و الزامات مدیریت آن»، فصلنامه روند، 21(66-65).
14. منتصری، مجید، نگار رسولی مجد، جواد بهمنش و حسین رضایی (1395). «ارزیابی تغییرات ردپای آب محصولات زراعی حوضه دریاچه ارومیه با استفاده از روش LMDI»، نشریه دانش آب و خاک، 25(2/3).
15. نصراللهی، زهرا و مهران زارعی (1394). «ردپای آب شاخصی نوین در مدیریت منابع آب»، اولین همایش ملی بحران آب و مدیریت آن در مناطق خشک ایران، یزد، دانشگاه یزد.
16. Allan, J. A. (1994). "Overall Perspectives on Countries and Regions", P. Rogers and P. Lydon, Water in the Arab World: Perspectives and Prognoses, Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts.‏
17. Bagliani, M., G. Bravo and S. Dalmazzone (2008). "A Consumption-based Approach to Environmental Kuznets Curves Using the Ecological Footprint Indicator", Ecological Economics, 65(3).
18. Banouei, A. A., J. Banouei, Z. Zakeri and M. Momeni (2015). "Using Input-output Model to Measure National Water Footprint in Iran", Business Perspectives, 14(2).
19. Benz, S., M. Larch and M. Zimmer (2014). "The Structure of Europe: International Input–Output Analysis with Trade in Intermediate Inputs and Capital Flows", Review of Development Economics, 18(3).
20. Chapagain, A. K. and A. Y. Hoekstra (2004). Water Footprints of Nations. Value of Water Research Report Series No. 16, Delft, the Netherlands: IHE.
21. Chen, W., S. Wu, Y. Lei and S. Li (2017). "China’s Water Footprint by Province, and Inter-provincial Transfer of Virtual Water", Ecological Indicators, 74.
22. Duarte, R., J. Sanchez-Choliz and J. Bielsa (2002). "Water use in the Spanish Economy: an Input–output Approach", Ecological Economics, 43(1).
23. Duarte, R. and H. Yang (2011). "Input–output and Water: Introduction to the Special Issue", Economic Systems Research, 23(4).
24. Feng, K., K. Hubacek, J. Minx, Y. L. Siu, A. Chapagain, Y. Yu, D. Guan and J. Barrett (2010). "Spatially Explicit Analysis of Water Footprints in the UK", Water, 3(1).
25. Feng, K., A. Chapagain, S. Suh, S. Pfister and K. Hubacek (2011). "Comparison of Bottom-up and Top-down Approaches to Calculating the Water Footprints of Nations", Economic Systems Research, 23(4).
26. Hoekstra, A. Y. and P. Q. Hung (2002). "Virtual Water Trade: A Quantification of Virtual Water Flows Between Nations in Relation to International Crop Trade", Value of Water Research Report Series No. 11, Delft, The Netherlands: IHE.
27. Hoekstra, A. Y. and A. K. Chapagain (2007). "Water Footprints of Nations: Water Use by People as a Function of their Consumption Pattern", Water Resources Management, 21(1).
28. Hoekstra, A. Y., A. K. Chapagain, M. M. Aldaya and M. M. Mekonnen (2011). "The Water Footprint Assessment Manual: Setting the Global Standard", Water Footprint Network, London, UK.
29. Lenzen, M. and B. Foran (2001). "An Input–output Analysis of Australian Water Usage", Water Policy, 3(4).
30. Luo, T., R. Young and P. Reig (2015). "Aqueduct Projected Water Stress Rankings, Technical Note", Washington, DC: World Resources Institute.
31. Lutter, S., S. Pfister, S. Giljum, H. Wieland and C. Mutel (2016). "Spatially Explicit Assessment of Water Embodied in European Trade: A Product-level Multi-regional Input-output Analysis", Global Environmental Change, 38.
32. Mekonnen, M.M. and A. Y. Hoekstra (2011). National Water Footprint Accounts: the Green, Blue and Grey Water Footprint of Production and Consumption. Value of Water Research Report Series No. 50, Delft, the Netherlands, IHE.
33. Miller, R. E. and P. D. Blair (2009). Input-Output Analysis: Foundations and Extensions, Cambridge University Press.‏
34. Okadera, T., Y. Geng, T. Fujita, H. Dong, Z. Liu, N. Yoshida and T. Kanazawa (2015). "Evaluating the Water Footprint of the Energy Supply of Liaoning Province, China: A Regional Input–output Analysis Approach", Energy Policy, 78.
35. Renault, D. (2003). "Value of Virtual Water in Food: Principles and Virtues". Value of Water Research Report Series No. 12, Delft, the Netherlands: IHE.
36. Sayan, S. (2003). "H–O for H2O: Can the Heckscher–Ohlin Framework Explain the Role of Free Trade in Distributing Scarce Water Resources Around the Middle East?", Review of Middle East Economics and Finance, 1(3).
37. United Nations (2006). "Water Demand Management Strategy and Implementation Plan for JABALPUR", Human Settlements Programme, Nairobi, Kenya.
38. Velazquez, E. (2006). "An Input–output Model of Water Consumption: Analysing Intersectoral Water Relationships in Andalusia", Ecological Economics, (56).
39. Wang, Y., H. L. Xiao and M. F. Lu (2009). "Analysis of Water Consumption Using a Regional Input–output Model: Model Development and Application to Zhangye City, Northwestern China", Journal of Arid Environments, 73(10).
40. World Economic Forum (2015). "Global Risks 2015- 10th Edition", Available from www.Weforum.org/Risks. Accessed At 10/08/2015.
41. Zhao, X., B. Chen and Z. F. Yang (2009). "National Water Footprint in an Input–output Framework- a Case Study of China 2002", Ecological Modelling, 220(2).

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار