هنجارهای مرجع شورای نگهبان در بررسی مصوبات مجلس شورای اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی

2 دانشجوی دکتری حقوق، دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران برای صیانت از شرع و قانون اساسی روش کنترل غیرقضایی را پیش‌بینی کرده است و این کارویژه را شورای نگهبان قانون اساسی انجام می‌دهد. درحالی‌که قانونگذار اساسی ایران در اصول مختلف خود صرفاً «قانون اساسی» و «موازین شرعی» را به‌عنوان هنجارهای اصلی شورا در بررسی مصوبات مجلس شورای اسلامی پیش‌بینی کرده است؛ لکن با کنکاشی در رویه عملی شورای نگهبان مشخص می‌شود که این شورا در بعضی موارد، هنجارهای دیگری مانند: قوانین عادی، مصوبات مجمع تشخیص مصلحت نظام، سیاست‌های کلی نظام، اساسنامه‌های برخی از نهادهای انقلابی و ... را ملاک عمل خود قرار داده است. در این مقاله، با بررسی دقیق هنجارهای مذکور، مشخص می‌شود که تطبیق مصوبات مجلس با سیاست‌های کلی نظام و اساسنامه‌های برخی نهادهای انقلابی از آن جهت که به تأیید شخص مقام معظم رهبری رسیده و به‌عنوان حکم حکومتی محسوب می‌شود، توجیه‌پذیر است و همچنین شاید تطبیق مصوبات مجلس با برخی از این هنجارها از منظر کیفیت‌بخشی به قوانین و در راستای ایجاد شفافیت قوانین قابل‌توجیه باشد. این امر در حالی است که تطبیق مصوبات مجلس شورای اسلامی با مصوبات هیئت وزیران توسط شورای نگهبان حتی اگر در راستای ابهام‌زدایی و ایجاد شفافیت در قوانین هم باشد، منطقی و حقوقی نیست. این مقاله می‌کوشد که با روش توصیفی ـ تحلیلی و با ارائه نمونه‌هایی از این هنجارها، رویه عملی شورای نگهبان را در این خصوص مورد نقد قرار دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Reference Norms Guardian Council to Review the Decisions of Parliament

نویسندگان [English]

  • Asadollah Yavari 1
  • Mohammad Shahab Jalilvand 2
1 Department of Public Law, Faculty of Law, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
2 Department of Public Law, Faculty of Law, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The legal system of the Islamic Republic of Iran has foreseen non-judicial control methods to protect the Sharia and the constitution and this is done by the Guardian Council. While the Iranian constitution on different principles than "constitution" and "Sharia" as the main norms Guardian Council to review the decisions of Parliament have anticipated; but by examining the practical practice of the Guardian Council it is clear that this council has, in some cases, adopted its own norms, such as ordinary laws, The decisions of the Expediency Discernment Council, the general policy of the system, the statutes of some revolutionary institutions, and so on. In this article, by carefully examining the norms, it is clear that the implementation of parliamentary approvals with the general policies of the system and the statutes of some revolutionary institutions is justified because it is approved by the Supreme Leader and is considered a government decree and it may also be possible to implement parliamentary approvals of some of these norms in order to improve the quality of the law and to bring transparency to the rules. This is despite the fact that the implementation of parliamentary approvals by the Council of Ministers by the Guardian Council is not rational and legal, even if it is aimed at disambiguation and transparency in the laws.
       This paper tries to criticize the Guardian Council's practical approach with an analytical descriptive method and providing examples of these norms.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Guardian Council
  • Constitution
  • Islamic Law
  • Constitutional Justice
  • Norms of Reference

مراجع

  1. 1.ابوالحمد، عبدالحمید (1360). «مسئله سلسله‌مراتب قوانین در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران ـ چرا قانونی بر قانون دیگر برتر است؟»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، ش 22.

    2. اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی (1364). صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، چاپ اول، تهران.

    3. ارسطا، محمدجواد (1380). «کندوکاوی در جایگاه حقوقی سیاست‌های کلی نظام»، فصلنامه راهبرد، ش 20.

    4. اسماعیلی، محسن و حسین امینی‌پژوه (1394). «معناشناسی برخی از هنجارهای اسلامی در قانون اساسی با محوریت مفهوم موازین اسلامی»، دوفصلنامه دانش حقوق عمومی، سال چهارم، ش 11.

    5. اسماعیلی، محسن (1382). «حکم حکومتی راهی برای پاسخگویی به نیازهای متغیر»، مجله فقه اهل بیت، ش 35.

    6. امیرارجمند، اردشیر (1380). «سیاست‌های کلی نظام در پرتو اصل حاکمیت قانون و جمهوریت»، فصلنامه راهبرد، ش 26.

    7. انصاری، مجید (1386). «جایگاه سیاست‌های کلی در نظام قانونگذاری در ایران»، مجموعه مقالات همایش یکصدمین سال قانونگذاری، تهران، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.

    8. جوادی آملی، عبداله (1378). ولایت فقیه ـ ولایت فقاهت و عدالت، چاپ اول، قم، نشر اسراء.

    9. حاجی‌پور، نصرت‌اله (1383). تطبیق قوانین با شرع در نظام قانونگذاری ایران، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.

    1. حسینی، سیدابراهیم (1391). «محدودیت‌های مجلس شورای اسلامی در قانونگذاری (موضوع اصل (71)  قانون اساسی)»، فصلنامه حکومت اسلامی، سال هفدهم، ش 4.
    2. راسخ، محمد (1385). «ویژگی‌های ذاتی و عرضی قانون»، مجله مجلس و پژوهش، سال سیزدهم، ش 51.
    3. رنجبری، ابوالفضل و علی بادامچی (1382). حقوق مالی و مالیه عمومی، تهران، انتشارات مجد.
    4. روزنامه رسمی (15/10/1376). ش 3603.
    5. سامانه جامع نظرات شورای نگهبان به آدرس اینترنتی، http://nazarat.shora-rc.ir.
    6. سایت اطلاع‌رسانی اینترنتی شورای نگهبان جمهوری اسلامی ایران به آدرس، www.shora-gc.ir.
    7. صرامی، سیف‌اله (1373). «احکام حکومتی و مصالح»، فصلنامه راهبرد، ش 4.
    8. عمید زنجانی، عباسعلی و ابراهیم موسی‌زاده (1389). نظارت بر اعمال حکومت و عدالت اداری، تهران، دانشگاه تهران.
    9. عمید زنجانی، عباسعلی (1385). حقوق اساسی ایران، چاپ اول، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
    10. غفاری، هدی (1391). «نسبت میان حاکمیت شرع و حاکمیت قانون در نظام قضایی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه پژوهش حقوق، سال چهاردهم، ش 36.
    11. فاورو، لویی (1386). «دیوان قانون اساسی اتریش»، ترجمه علی‌اکبر گرجی ازندریانی، نشریه حقوق اساسی، سال چهارم، ش 8.
    12. فصلنامه راهبرد (1382). «مصاحبه علمی راهبرد با آیت‌الله هاشمی رفسنجانی»، سال دهم، ش 27.
    13. قاسم‌زاده، قاسم (1340). حقوق اساسی، چاپ هفتم، تهران، انتشارات ابن‌سینا.
    14. کدیور، محسن (1382). «شرع شورای نگهبان در برابر قانون مجلس»، مجله بازتاب اندیشه، ش 43.
    15. گرجی،‌ ابوالقاسم (1369). مقالات حقوقی، جلد دوم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
    16. مدنی، سیدجلال‌الدین (1380). حقوق اساسی و نهادهای سیاسی جمهوری اسلامی ایران، چاپ ششم، تهران، انتشارات پایدار.
    17. مرکز تحقیقات شورای نگهبان (1384). مجموعه نظریات شورای نگهبان در مورد مصوبات مجلس شورای اسلامی، چاپ اول، تهران.
    18. مرکز تحقیقات شورای نگهبان (1389). مجموعه نظریات شورای نگهبان تفسیری و مشورتی در‌خصوص اصول قانون اساسی به انضمام استفساریه‌ها و تذکرات، تهران.
    19. ملک‌افضلی، محسن (1386). «جایگاه مجمع تشخیص مصلحت نظام در فرایند قانونگذاری»، فصلنامه حکومت اسلامی، سال دوازدهم، ش 44.
    20. ملک‌افضلی، محسن (1387). «جایگاه و اعتبار مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی»، فصلنامه حکومت اسلامی، سال سیزدهم، ش 48.
    21. موسی‌زاده، ابراهیم (1386). «حقوق بنیادین در آراء و نظریات شورای نگهبان»، رساله دکتری حقوق عمومی دانشگاه شهید بهشتی.
    22. موسی‌زاده، ابراهیم (1387). «تأملی در مفهوم، ماهیت و جایگاه حقوقی سیاست‌های کلی نظام»، فصلنامه فقه و حقوق، سال پنجم، ش 17.
    23. مهرپور، حسین (1387). دیدگاه‌های جدید در مسائل حقوقی، چاپ دوم، تهران، انتشارات اطلاعات.
    24. ورعی، سیدجواد (1385). مبانی و مستندات قانون اساسی به روایت قانونگذار، قم، انتشارات دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری.
    25. ویژه، محمدرضا (1388). «تأملی بر سلسله‌مراتب هنجارها در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه راهبرد، سال هجدهم، ش 50.
    26. ویژه، محمدرضا (1390). «امنیت حقوقی به مثابه شرط تحقق امنیت قضایی»، فصلنامه راهبرد، سال بیستم، ش 58.
    27. هاشمی، سیدحسین (1381). «روش‌های حقوقی صیانت از قانون اساسی»، مجله رواق اندیشه، سال دوم، ش 11.
    28. هاشمی، سیدمحمد (1374). حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، چاپ چهاردهم، تهران، نشر دادگستر.
    29. هامون، فرانسیس و سلین واینر (1383). «صیانت از قانون اساسی در فرانسه و ایالات متحده آمریکا»، ترجمه محمد جلالی، نشریه حقوق اساسی، سال دوم، ش 2.
      1. Capeletti. M. (1970). The Judicial Process in Comparative Perspective, Chapt. 3, Publish in 58 Cal. l, Rev. 1017.
      2. Ferreres Comella, Victor (2011). The Rise of Specialized Constitutional Courts in Comparative Constitutional Law, Ginsburg and Dixon, eds. (Elgar, 2011).
      3. Ginsburg, Tom (2009). Constitutional Courts in East Asia: Understanding Variation, in Constitutional Courts: A Comparative Study, Harding and Leyland, eds, (Wildy, Simmons and Hill, 2009).
      4. Marek, Krystina (1954). Identity and Continuity of States in Public International Law, Librairie Droz.
      5. Miller, Jonathan (1997). Judicial Review and Constitutional Stability: A Sociology of the U.S. Model and its Collapse in Argentina, 21 Hastings Int’l & Comp. L. Rev.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار