روندپژوهی فرایند توسعه سیاسی در ایران معاصر

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه

2 استادیار دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه

3 دانشجوی دکتری علوم سیاسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه شاهد تهران

چکیده

اگرچه مباحث آکادمیک توسعه سیاسی در سطح بین‌المللی تنها قدمتی پنجاه ساله دارد، اما مطلوب‌ها و شاخص‌های توسعه سیاسی همواره گمشده انسان بوده است. به‌ویژه در قرون اخیر، تلاش‌ها و مبارزه‌های پیگیر و پرهزینه‌ای برای دستیابی به این شاخص‌ها در کشورها و جوامع مختلف صورت گرفته که ایران هم از این قاعده مستثنا نبوده و در یکصد سال اخیر تغییر و تحولاتی را برای دستیابی به این هدف تجربه کرده است. ازجمله تحولات عمده سیاسی در تاریخ معاصر ایران به انقلاب مشروطه (1285)، فضای باز سیاسی ناشی از تغییر قدرت در خاندان پهلوی (1320)، ملی شدن صنعت نفت و به‌دنبال آن تشکیل دولت مردمی دکتر مصدق (1332-1329) و پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357 می‌توان اشاره کرد که این امواج بیشترین نقش‌آفرینی را در صحنه سیاست و توسعه‌‌خواهی کشور ایفا کرده‌اند. در پژوهش پیش‌رو، با استفاده از چارچوب مدلی ساموئل هانتینگتون درخصوص امواج دمکراسیو با استفاده از روندپژوهی که از روش‌های علم آینده‌پژوهی است، و با تبیین اوضاع سیاسی ـ اجتماعی در دوره‌های مختلف در تاریخ معاصر ایران، نگاهی تحلیلی به شاخص‌ها و مطلوبیت‌های توسعه سیاسی، به‌عمل آمده است. نتایج حاصله از روش روندپژوهی نشان می‌دهد که با وجود زمان‌بر بودن دستیابی به فرایند توسعه سیاسی، به‌علت فراهم شدن تدریجی زیربناهای توسعه و نهادینگی آن پس از انقلاب اسلامی تاکنون، امکان بازگشت به اقتدارگرایی و شکل‌گیری امواج ضد‌توسعه‌ای در آینده در جامعه ایرانی به کمترین حد ممکن خود رسیده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Research Process on Contemporary Iran’s Political Development Process

نویسندگان [English]

  • M A 1
  • SSH S 2
  • Ayoub Parvandi 3
1 P
2 P
3 Researcher
چکیده [English]

Although historical background of academic discussions on political development, at the international level, refers to fifty years ago, human societies have been always seeking to achieve political indicators of the development as well as the desirability of political development as unachievable goals, especially in recent centuries. Iran can be made such progresses in order to achieve this goal since the beginning of this century. There are major political developments in Iran's contemporary history such as the Constitutional Revolution (1285), open political atmosphere caused by the change of power in Pahlavi Dynasty (1320), the nationalization of oil industry and the pursuit of a democratic government by Dr. Mossadegh (1329-1332), and also the Islamic Revolution of Iran in1979. The present study lays out indicators of political development as well as the desirability of political development through using Samuel Huntington’s thesis of democratic waves as well as it analyses socio-political situations in different eras of Iranian contemporary history on research process- based method with an approach on futures studies. Results of the research process reveal that in spite of lengthening to achieve the process of political development, gradual pavement of infrastructures of development as well as its institutionalization (after Islamic Revolution) caused that some processes such as undevelopment or authoritarianism will be disappeared much in Iranian society.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iran
  • Political Development
  • Research Process
  • Contemporary History
  • Waves of Democracy

مراجع

1. آبراهامیان، یرواند (1378). ایران بین دو انقلاب، ترجمه ابراهیم فتاحی و احمد گل‌محمدی، تهران، نشر نی.

2. الموتی، ضیاءالدین (1370). فصولی از تاریخ مبارزات سیاسی و اجتماعی ایران: جنبش‌های چپ، تهران، شرکت انتشارات چاپخش.

3. امجد، محمد (1380). از دیکتاتوری سلطنتی تا دین‌سالاری، ترجمه حسین مفتخری، تهران، مرکز بازشناسی اسلام و ایران، انتشارات باز.

4. بشیریه، حسین (1380). درس‌های دمکراسی برای همه، تهران، نشر نگاه معاصر.

5.بشیریه، حسین (1384). دیباچه‌ای بر جـامعه‌شناسی ایـران: دوره جمهوری اسلامی ایران، تهران، نشر نگاه معاصر.

6. پای، لوسین و همکاران (1380). بحران‌ها و توالی‌ها در توسعه سیاسی، ترجمه غلامرضا خواجه‌سروی، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی.

7. جعفرپور کلوری، رشید (1389). فرهنگ سیاسی در ایران، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.

8. چلپی، مسعود و غلامرضا عظیمی (1387). «مطالعه تطبیقی ـ تاریخی رابطه ساختار سیاسی با توسعه اقتصادی در ایران، چین و ژاپن»، مجله شناخت، ش 53.

9. خلیلی‌خو، محمدرضا (1373). توسعه و نوسازی در ایران در دوره رضاشاه، تهران، نشر جهاد دانشگاهی.

  1.  رفیع‌پور، فرامرز (1376). توسعه و تضاد، تهران، دانشگاه شهید بهشتی.
  2. سیف‌زاده، سیدحسین (1383). نوسازی و دگرگونی سیاسی، تهران، نشر قومس.
  3. شهبازی، محبوب (1380). تقدیر مردم‌سالاری ایرانی: نقش انتخابات در روند دمکراسی ایران، تهران، انتشارات روزنه.
  4. شهرام‌نیا، امیر‌مسعود (1385). جهانی شدن و دمکراسی در ایران، تهران، نشر نگاه معاصر.
  5. شهرام‌نیا، امیر‌مسعود (1392). «جهانی شدن، دمکراسی و جنبش‌های دمکراتیک در ایران»، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره 14، ش 3.
  6. عابدی اردکانی، محمد (1393). «توسعه‌نیافتگی ازمنظر فرهنگ سیاسی نخبگان در ایران 1384-1368»، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال نهم، ش 4.
  7. عالم، عبدالرحمن (1388). بنیادهای علم سیاست، تهران، نشر نی.
  8. عباسی سرمدی، مهدی و مهرنوش راهبر (1388). «توسعه سیاسی در ایران پس از خرداد 1376»، فصلنامه سیاست، دوره 39، ش 2.
  9. عبدالهی، محسن (1389). «جهانی شدن، فرانوگرایی و تحول در مفهوم توسعه سیاسی»، فصلنامه سیاست، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، دوره 40، ش 1.
  10. عظیمی دولت‌آبادی، امیر (1387). «جهانی شدن و سیاست فرهنگی جمهوری اسلامی»، پژوهشنامه متین، ش 41.
  11. عظیمی، فخر‌الدین (1372). بحران دمکراسی در ایران، تهران، البرز.
  12. فاضلی، محمد (1389). بنیان‌های ساختاری تحکیم دمکراسی، چاپ اول، تهران، انتشارات کند‌وکاو.
  13. فوران، جان (1377). مقاومت شکننده: تاریخ تحولات اجتماعی ایران، ترجمه احمد تدین، تهران، رسا.
  14. قبادزاده، ناصر (1381). روایتی آسیب‌شناختی از گسست نظام و مردم در دهه دوم انقلاب، تهران، نشر فرهنگ گفتمان.
  15. قوام، عبدالعلی (1390). سیاست‌های مقایسه‌ای، تهران، نشر سمت.
  16. قوام، عبدالعلی (1371). تحول مفهوم توسعه سیاسی، تهران، نشر قومس.
  17. کاتوزیان، محمدعلی (1373). اقتصاد سیاسی ایران، تهران، نشر مرکز.
  18. کاتوزیان، محمدعلی (1375). استبداد، دمکراسی و نهضت ملی، تهران، نشر مرکز.
  19. کاتوزیان، محمدعلی (1374). چهارده مقاله در ادبیات، اجتماع، فلسفه و اقتصاد، تهران، نشر مرکز.
  20. کارشناس، مسعود (1382). نفت، دولت و صنعتی شدن در ایران، ترجمه علی‌اصغر سعیدی و یوسف حاجی‌عبدالوهاب، تهران، گام نو.
  21. گازیوروسکی، مارک.ج. (1371). سیاست خارجی آمریکا و شاه: ایجاد یک حکومت سلطه‌پذیر در ایران، ترجمه جمشید زنگنه، تهران، نشر رسا.
  22. گوردن،آدام (1392). فهم آینده، ترجمه طیبه واعظی، تهران، انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
  23.  محمودی، بهرام (1385). معرفی آینده‌پژوهی و روش‌های آن، تهران، مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام.
  24. مدیرشانه‌چی، محسن (‌1379‌). تمرکزگرایی و توسعه نیافتگی در ایران معاصر، تهران، نشر مؤسسه خدمات فرهنگی رسا.
  25. مردوخی، بایزید (1391). روش‌شناسی آینده‌نگری، تهران، نشر نی.
  26. موثقی، سیداحمد (1391). نوسازی و توسعه سیاسی، تهران، نشر میزان.
  27. میدری، احمد (1383). «تغییر در سیاست‌های بانک جهانی و پیدایش نظریه حکمرانی خوب»، نامه مفید، ش 42.
  28. میلانی، عباس (1378). تجدد و تجددستیزی در ایران، تهران، نشر آتیه.
  29. میلانی، محسن (1381). شکل‌گیری انقلاب اسلامی: از سلطنت پهلوی تا جمهوری اسلامی، ترجمه مجتبی عطارزاده، تهران، نشر گام نو.
  30. نائینی، محمدحسین (1334). تنبیه الامه و تنزیه المله، به کوشش سید‌محمود طالقانی، تهران، بی‌نا.
  31. هانتینگتون، ساموئل (1375). موج سوم دمکراسی در پایان سده بیستم، ترجمه احمد شهسا، تهران، نشر روزنه.
  32. هانتینگتون، ساموئل (1370). سامان سیاسی در جوامع دستخوش دگرگونی، ترجمه محسن ثلاثی، تهران، نشر علم.
    1. Almond, Gabriel and G. Bingham Powell (1979). Comparative Politics: A Developmental Approach, Little, Brown.
    2. Glenn, J. C. (2012). Future Research Methodology: Introduction to Future Research, Washington D.C.: The UM Millenium Prpject.
    3. Gordon, T. J. (1994). "Tarnd Impact Analysis", Futures Research Methodology, Version 2.
    4.  Pye, Lucain and Sindney Verba (1965). Political Culture and Political Development, Princeton, Princeton University Presss.
مجلس و راهبرد

دوره 25، شماره 95
پاییز 1397
صفحه 209-246

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار