چالش‌ها و فرصت‌های همگرایی منطقه‌ای اکو ازمنظر تئوری کارکردگرایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران

2 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد رشته جغرافیای سیاسی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران

چکیده

همگرایی منطقه‌ای فرایندی است که به صورت تدریجی شکل می‌گیرد و به تشریح این امر توجه دارد که چگونه و چرا دولت‌ها از داشتن حاکمیت کامل دست می‌کشند و روش‌های جدیدی را برای رفع اختلاف‌های میان خود به‌کار می‌برند. سازمان اکو از زمان تأسیس نتوانسته است موفقیت شایانی به دست آورد. پژوهش حاضر بر محور این پرسش شکل می‌گیرد که چه عاملی بیشترین نقش را در عدم همگرایی منطقه‌ای در سازمان اکو داشته است؟و در پاسخ به این سؤال این فرضیه مطرح شد که به‌نظر می‌رسد نادیده گرفتن کارکردهای فضایی و جغرافیایی در ایجاد همگرایی مهم‌ترین عامل عدم همگرایی منطقه‌ای در سازمان اکو بوده است. ازاین‌رو پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی و به شیوه‌ای اسنادی به بررسی چالش‌ها و فرصت‌های همگرایی کشورهای عضو اکو پرداخته است. نتایج تحقیق نشان‌دهنده تأثیر منفی چالش‌های جغرافیایی بر مناسبات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی در همکاری و همگرایی اعضای اکو و همچنین مغفول ماندن فرصت‌های جغرافیایی در فرایند همگرایی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Challenges and Opportunities of ECO Regional Integration: A Functionalist Appraoch

نویسندگان [English]

  • Rasoul Afzali 1
  • Adel Ansari 2
1 U
2 U
چکیده [English]

Regional integration is a process that gradually takes shape and shows how and why states hands off full sovereignty and at the same time achieve new ways to resolve disputes among themselves. In this Framework, since ECO has not been able to gain a notable success, the paper seeks to explain this situation.
       It can be claimed that Absence of geographical and spatial functions shaping integration is the most important factor in the lack of regional integration in ECO.
       Using the descriptive-analytical method and functionalist theory this study is going to examine the challenges and opportunities of integration among ECO members. The results indicate the negative impact of the geographical challenges and their adverse role in political, economic and cultural processes shaping cooperation and integration in Member States and disregard for the geographical opportunities in the integration process.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Integration
  • Divergence
  • ECO
  • Functionalism
  • Geographical factors
1. آدمی، علی و مهسا نوری (1392). «دیپلماسی فرهنگی ترکیه در آسیای مرکزی: فرصت‌ها و چالش‌های پیش‌رو»، فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز، ش 83.
2. آلیسون، روی (1383). امنیت در آسیای مرکزی، ترجمه محمدرضا دبیری، تهران، وزارت امور خارجه.
3. احمدی‌پور، زهرا و همکاران (1389). «تحلیل ژئوپلیتیکی فرصت‌ها و چالش‌های همگرایی در منطقه غرب آسیا»، فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال اول، ش 1.
4. _____ (1390). «تبیین ژئوپولیتیکی شکل‌گیری سازمان منطقه‌ای در حوزه ژئوپولیتیکی خزر ـ آسیای مرکزی»، فصلنامه آفاق امنیت، سال چهارم، ش 12.
5. ازغندی، علیرضا (1370). نظام بین‌الملل: بازدارندگی یا همپایگی استراتژیک، تهران، نشر قومس.
6. امیدی، علی و عابد اصلانی اسلمرز (1388). «درس‌های همگرایی اتحادیه اروپا برای اکو»، دوفصلنامه برنامه و بودجه، ش 109.
7. بشیریه، حسین (1391). جامعه‌شناسی سیاسی، تهران، نشر نی.
8. بصیری، محمدعلی و مژگان ایزدی زمان‌آبادی (1383). «اهداف سیاست خارجی آمریکا در آسیای مرکزی»، مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، ش ٤٨.
9. پیشداد، سعید (1383). همگرایی در سازمان اکو، تهران، مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
10. پیشگاهی فرد، زهرا و سیدرحمت‌الله موسوی‌فر (1388). منافع قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در حوزه ژئوپلیتیک قفقاز، تهران، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
11. جمالی، حسین (1380). تاریخ و اصول روابط بین‌الملل، تهران، معاونت سیاسی نمایندگی ولی‌فقیه در نیروی مقاومت بسیج.
12. حاجی یوسفی، امیرمحمد (1384). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در پرتو تحولات منطقه‌ای، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امورخارجه، چاپ دوم.
13. حافظ‌نیا، محمد‌رضا و سید‌محمود رضا شمس دولت‌آبادی (1388). «علایق ژئوپلیتیک و راهبرد ملی مطالعه موردی ایران نسبت به آسیای مرکزی»، فصلنامه مطالعات دفاعی استراتژیک، ش 36.
14. حافظ‌نیا، محمدرضا (1385). اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، مشهد، انتشارات پاپلی.
15. حقیقی، مسعود (1374). «موانع همگرایی در سازمان همکاری اقتصادی (اکو)»، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، ش 7.
16. خلیلی، محسن و همکاران (1391). «ژنوم‌های ژئوپلیتیک مؤثر در سیاست خارجی ایران و جمهوری آذربایجان»، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، ش 3.
17. دبیری، علی‌اکبر (1390). «ارزیابی جایگاه آسیای مرکزی در نظریه‌های ژئوپلیتیک»، مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، ش 73.
18. دبیری، علی‌اکبر (1390). «تحلیل هویت ژئوپلیتیک آسیای مرکزی با استفاده از نظریه سیستم ژئوپلیتیک جهانی»، مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، ش 76.
19. دوئرتی، جیمز و رابرت فالتزگراف (1383). نظریه‌های متعارض در روابط بین‌الملل، ترجمه علیرضا طیب و وحید بزرگی، تهران، نشر قومس.
20. رشنو، نبی‌الله (1392). نگاهی به جایگاه جمهوری اسلامی ایران در شرایط جدید ژئوپلیتیک، تهران، مرکز ملی مطالعات جهانی شدن.
21. شوتار، سوفی ( 1386). شناخت و درک مفاهیم جغرافیای سیاسی، ترجمه سید‌حامد رضیئی، تهران، انتشارات سمت.
22. شهابی، سهراب (1386). «آیا می‌توان در انتظار موفقیت اکو ماند؟» فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 37، ش 3.
23. علویان، مرتضی و ولی کوزه‌گر کالجی (1388). «سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و آسیای مرکزی»، مجله علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم، سال12، ش 46.
24. فرازی، علی‌اکبر (7/10/1389). «نقش فعال ترکیه در اکو و نزدیکی به اروپا»، روزنامه آرمان.
25. فوزی تویسرکانی، یحیی (1377). سازمان کنفرانس اسلامی، ساختار، عملکرد و روابط آن با ایران، تهران، مرکز انقلاب اسلامی.
26. قادری، حجت و حمیدرضا نصرتی (1391). «اهداف ژئوپلیتیکی قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در آسیای مرکزی»، فصلنامه ژئوپلیتیک، ش 26.
27. قوام، عبدالعلی (1380). اصول سیاست خارجی و سیاست بین‌الملل، تهران، انتشارات سمت.
28. کاظمی، علی‌اصغر (1370). نظریه همگرایی در روابط بین‌الملل (تجربه جهان سوم)، تهران، نشر قومس.
29. کولایی، الهه (1375). «موانع همگرایی در اکو»، مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، سال پنجم، ش 16.
30. _____ (1379). اکو و همگرایی منطقه‌ای، تهران، مرکز پژوهش‌های علمی و استراتژیک خاورمیانه.
31. کرمی، جهانگیر (1386). «ایران و اوراسیای مرکزی: آشفتگی نقش و عملکرد»، دوفصلنامه مطالعات اوراسیای مرکزی، مرکز مطالعات عالی بین‌المللی دانشگاه تهران، سال اول، ش 1.
32. گیلپین، رابرت و جین گیلپین (1389). اقتصاد سیاسی جهانی: شناخت نظم اقتصادی بین‌المللی، ترجمه رسول افضلی و فرهاد دژپسند، تهران، نشر برهمن.
33. لاکوست، ایو (1378). مسائل ژئوپلیتیک اسلام، دریا، آفریقا، ترجمه عباس آگاهی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
34. مجیدی، محمدرضا و همکاران (1387). غرب آسیا، نظام بین‌الملل و همگرایی منطقه‌ای، تهران، نشر پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
35. مختاری‌، هشی و همکاران (1391). «بررسی چالش‌های جغرافیای سیاسی در همگرایی منطقه‌ای مطالعه موردی سازمان همکاری‌های اقتصادی اکو»، فصلنامه ژئوپلیتیک، ش 25.
36. مستقیمی، بهرام و حمیدرضا قوام ملکی (1387). «امکان‌سنجی شکل‌گیری سامانه منطقه‌ای در اکو»، دوفصلنامه مطالعات اوراسیای مرکزی، سال اول، ش 2.
37. میرحیدر، دره (1384). مبانی جغرافیای سیاسی، تهران، سمت.
38. نادری، احمد (1393). «از ژئوپلیتیک دولت‌محور، به ژئوکالچر تمدن‌محور؛ خاورمیانه عرصه نبرد تمدن‌ها»، دوفصلنامه مطالعات قدرت نرم، سال چهارم، ش 10.
39. واعظی، محمود (1385). «تحولات سازمان همکاری شانگهای و عضویت ایران»، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، ش 53‌.
40. یوسفی، ثریا و سجاد کریمی پاشاکی (1389). «ژئوپلیتیک سازه‌ای برای همگرایی کشورهای جهان اسلام»، مجموعه مقالات چهارمین کنگره بین‌المللی جغرافیدانان جهان اسلام.
41. Brill Olcott, Martha (1999). "Russias Place in the CIS", Current History, Vol. 42, No. 516.
42. Hunter, Shirin (2001). "Religion, Politics and Security in Central Asia", SAIS Review, Vol. 27, No.2.
43. Rahmani, Mansour (2003). "Central Asian States: Balancing Opportunities and Challenges", CA&CC Press, Available at: http://www.ca-c.org/journal/2003/ journal_eng/cac-02/18.raheng.shtml (Accessed on: 4/9/2016).
44. www.CIAworldfactbook.com