باید‌ها و نباید‌های جرم‌انگاری در حقوق کیفری ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی گروه حقوق، دانشکده علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان

چکیده

بدون تردید جرم‌انگاری از پیچیده‌ترین و دشوارترین موارد قانونگذاری است؛ ازاین‌رو باید منطبق بر اهداف و مبانی حقوق جزا باشد. در جرم‌انگاری معیارهای ماهوی مانند محدودیت قلمرو، استثنا بودن توسل به آن، تناسب جرم و مجازات و معیارهای شکلی همچون صراحت و شفافیت قانون و لزوم رعایت قواعد نگارشی، ادبی و اخلاقی را باید در نظر گرفت و براساس آن مبادرت به جرم‌انگاری کرد. در غیر این صورت وصول به اهداف جرم‌انگاری ممکن نیست و حتی از ارزش و ابهت حقوق جزا هم کاسته می‌شود. علاوه‌بر آنکه مشکلات فراوان دیگری از جمله تورم کیفری نیز به‌وجود می‌آید.
         این مقاله بایدها و نباید‌های ماهوی و شکلی جرم‌انگاری را با نگاهی به قوانین کیفری موجود مورد مطالعه قرار داده و به این نتیجه رسیده است که جرم‌انگاری‌های انجام شده در حقوق کیفری ایران به‌خصوص در قلمرو جرائم تعزیری، هم از حیث ماهوی و هم از حیث شکلی کمتر منطبق بر اصول و مبانی آن بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Some Oughts and Ought-nots on Criminalization in Iranian Criminal Law

نویسنده [English]

  • Hassan Poorbafrani
چکیده [English]

Undoubtedly, criminalization is one of most complex and difficult legislative areas, which needs to be based on criminal-law principles.  Criminalization involves substantive criteria such as limited sphere, and proportionality between crime and punishment, as well as formal criteria such as explicitness and transparency, If these criteria are not met, then goals behind criminalization will be not achieved and criminal law will be damaged, and most importantly, a over-criminalization will be formed.
Having examined some substantive and formal oughts and ought-nots in the light of existing criminal law, this paper concludes that criminalization in Iranian criminal law, especially in sphere of concretionary crimes, is not substantively and formally compatible with its underlying principles 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Criminalization
  • Over-criminalization
  • Proportionality Between Crime and Punishment
  • Temporary Laws
  • Penal Reaction
1. آزمایش، سید‌علی (1383). «مبانی قانونگذاری صحیح»، نامه مفید، ش 46.
2. آقایی‌نیا، حسین (1385). حقوق کیفری اختصاصی (جرائم علیه اشخاص ـ شخصیت معنوی)، چاپ اول، تهران، میزان.
3. اداره کل مطالعات و پژوهش‌های ستاد مبارزه با مواد مخدر (1377). «تأثیر اعدام در روند مبارزه با مواد مخدر در استان کرمان (1376-1367)».
4. اشتیاق، وحید (1383). «ضرورت تسری مجازات مرتشی به بخش‌های غیر‌دولتی در حقوق کیفری ایران»، مجله پژوهش‌های حقوقی، ش 6.
5. اکبری، حسین (1379). «مطالعه نظری ـ عملی کیفر مرگ در حقوق مواد مخدر ایران»، مجموعه مقالات همایش بین‌المللی علمی ـ کاربردی جنبه‌های مختلف سیاست جنایی در قبال مواد مخدر، چاپ اول، انتشارات روزنامه رسمی.
6. بکاریا، سزار (1389). رساله جرائم و مجازات‌ها، ترجمه محمدعلی اردبیلی، چاپ ششم، تهران، میزان.
7. بوشهری، جعفر (1379). حقوق جزا (اصول و مسائل)، چاپ اول، انتشارات شرکت سهامی.
8. پوربافرانی، حسن (1388). حقوق جزای اختصاصی (جرائم علیه اشخاص)، چاپ اول، تهران، جنگل.
9. پیمانی، ضیاء‌الدین (1375). حقوق کیفری اختصاصی (جرائم علیه امنیت و آسایش عمومی)، چاپ دوم، تهران، میزان.
10. حبیب‌زاده، محمد‌جعفر و امیرحمزه زینالی (1384). «درآمدی بر برخی محدودیت‌های عملی جرم‌انگاری»، نامه مفید، ش 49.
11. حبیب‌زاده، محمد‌جعفر، علی‌حسین نجفی ابرندآبادی و کیومرث کلانتری (1380). «تورم کیفری:‌ عوامل و پیامدها»، مجله مدرس، ش 21.
12. حر عاملی، محمد‌بن‌حسن (بی‌تا). وسایل‌الشیعه، ج 18، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
13. حسینی، سیدحسین (1383). «نگرشی تطبیقی بر نحوه انعکاس جرم رشوه در سیستم‌های حقوقی فرانسه، ایتالیا، سوئیس و چین»، مجله پژوهش‌های حقوقی، ش 6.
14. خمینی، سید‌روح ا... (بی‌تا). تحریر‌الوسیله، ج 2، تهران، انتشارات مکتبه العلمیه الاسلامیه.
15. دلماس مارتی، می ری (1381). نظام‌های بزرگ سیاست جنایی، ترجمه علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، چاپ اول، ج 1، تهران، میزان.
16. دولا کواستا، خوزه لوییس (1383). «سیاست جنایی اروپا: نمونه‌ای از بین‌المللی شدن حقوق کیفری در سطح منطقه‌ای»، علوم جنایی، ترجمه علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، چاپ اول، تهران، سمت.
17. رحیمی‌نژاد، اسماعیل (1376). «تورم جزایی و پیامدهای آن»، نامه مفید، ش 9.
18. رحیمی‌نژاد، اسماعیل و محمدجعفر حبیب‌زاده (1387). «مجازات‌های نامتناسب: مجازات‌های مغایر با کرامت انسانی»، فصلنامه حقوق، دوره 38، ش 2.
19. زینالی، امیرحمزه (1388). «مبانی مداخله حقوق کیفری در حوزه فرهنگ و چالش‌های فراروی آن»، تازه‌های علوم جنایی (مجموعه مقالات)، چاپ اول، تهران، بنیاد حقوقی میزان.
20. شهید اول، شمس‌الدین محمد (1406). اللمعه الدمشقیه، چاپ اول، دارالناصر.
21. عبدالفتاح، عزت (1381). «جرم چیست و معیارهای جرم‌انگاری کدام است؟»، ترجمه اسماعیل رحیمی‌نژاد، مجله قضایی و حقوقی دادگستری، ش 41.
22. غلامی، حسین (1382). تکرار جرم (بررسی حقوقی ـ جرم شناختی)، تهران، میزان.
23. کاتوزیان، ناصر (1377). فلسفه حقوق، چاپ اول، تهران، انتشارات شرکت سهامی انتشار.
24. کلارکسون، کریستوفر (1371). تحلیل مبانی حقوق جزا، ترجمه حسین میر‌محمد صادقی، چاپ اول، تهران، انتشارات جهاد دانشگاهی شهید بهشتی.
25. کوشا، جعفر (1380). «کارکردهای حقوق جزا»، مجله تخصصی دانشگاه علوم اسلامی رضوی، ش 2.
26. گسن، رمون (1371). «سیاست‌های جنایی کشورهای غربی»، ترجمه علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، مجله تحقیقات حقوقی، ش 10.
27. محمودی جانکی، فیروز (1383). «حمایت کیفری از اخلاق»، علوم جنایی، چاپ اول، تهران، سمت.
28. ـــــــــــ (1382). «مبانی، اصول و شیوه‌های جرم‌انگاری»، رساله دکتری حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکده حقوق دانشگاه تهران.
29. مرعشی، سید‌محمد‌حسن (1379). «مبانی فقهی مواد مخدر»، مجموعه مقالات همایش بین‌المللی علمی ـ کاربردی جنبه‌های مختلف سیاست جنایی در قبال مواد مخدر، چاپ اول، ج 1، انتشارات روزنامه رسمی.
30. مکارم شیرازی، ناصر (1383). تعزیر و گستره آن، چاپ اول، انتشارات مدرسه امام علی ابن ابی طالب (ع).
31. منتظری، حسینعلی (1370). مبانی فقهی حکومت اسلامی، ترجمه و تقریر محمود صلواتی، چاپ اول، ج 3، تفکر.
32. مهرپور، حسین (1368). «سرگذشت تعزیرات (نگرشی بر سیر قانونی تعریزات در جمهوری اسلامی ایران)»، مجله کانون وکلا، ش 149-148.
33. میر‌محمدصادقی، حسین (1386). حقوق کیفری اختصاصی (جرائم علیه اشخاص)، چاپ اول، نشر میزان.
34. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین، محمدجعفر حبیب‌زاده و محمدعلی بابایی (1373). «جرائم مانع (جرائم بازدارنده)»، مدرس، ش37.
35. نوبهار، رحیم (1387). حمایت حقوق کیفری از حوزه‌های عمومی و خصوصی، چاپ اول، تهران، جنگل.
36. Ashworth, Andrew (1992). Principles of Criminal Law, Oxford University Press.
37. Clarkson, C.M.V. (1987). Understanding Criminal Law, Fontana Press.
38. Feinberg, Joel (1984). Harm to Others: The Moral Limits of the Criminal Law, Oxford University Press.
39. Husak, Douglas (2008). Overcriminalization: The Limits of the Criminal Law, Oxford University Press.
40. Husak, Douglas (2004). "The Criminal Law as Last Resort", Oxford Journal of Legal Studies, 24 (2).
41. Katz, Leo, Michael S. Moor and Stephan J. Morse (1999). Foundations of Criminal Law, Foundation Press.
42. Schonsheck, Ionathan (1994). On Criminalization: An Essay in the Philosophy of the Criminal Law, Netherland, Kluwer Academic Publishers.