مفهوم مقررات دست‌وپاگیر و تبیین آثار آن بر محیط کسب‌وکار

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار پژوهشی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی

چکیده

قوانین و مقررات دست‌وپاگیر همواره در اظهارنظرهای سیاستگذاران و فعالان بخش خصوصی از مهم‌ترین موانع در توسعه اقتصادی و گسترش تولید ملی شمرده می‌شوند؛ ‌اما اینکه در محیط حقوقی کسب‌وکار ایران، چه مقرراتی دست‌‌وپاگیر محسوب می‌شوند، ‌اشتراک نظری وجود ندارد و کمتر تأملی راجع به مسئله مذکور صورت گرفته است.
         در این نوشتار،‌ مجموعه‌ای از دلایل شکل‌گیری نظام مقرراتی دست‌وپاگیر تبیین شده است که به نقض اصول قانونگذاری (یا به تعبیر عام‌تر، مقرراتگذاری) باز‌می‌گردد. در چنین وضعیتی، قانونگذار به تصویب قوانین جدید و یا اصلاح مکرر و زودهنگام قوانین پیشین می‌پردازد و به‌این‌ترتیب، فعالان اقتصادی را با فضایی مبهم و غیرقابل‌پیش‌بینی مواجه می‌کند. زبان مبهم و دشوار قانون، مقرراتگذاری بدون ملاحظه کافی یا آگاهی از نظام حقوقی موجود، رویه قانونگذاری پراکنده و اصلاح مکرر قوانین و مقررات، از موارد نقض اصول قانونگذاری محسوب می‌شود. در جمع‌بندی مباحث مطرح‌شده می‌توان گفت نه تعداد قوانین و مقررات، بلکه هزینه‌های مختلف آنهاست که در شناسایی مقرره‌ای به‌عنوان مقرره دست‌وپاگیر، واجد اهمیت است. به‌این‌ترتیب نمی‌توان صرفاً تعداد قوانین و مقررات یا حجم آنها را ملاکی برای ارزیابی بار مقرراتی یا دست‌وپاگیر بودن نظام مقرراتی یک کشور در نظر گرفت. ضرورت دارد قوانین با توجه به ملاک‌هایی ازجمله حجم، موضوع و نوع، دسته‌بندی شوند و آنگاه با استفاده از روش‌شناسی دقیق، بار (هزینه اجرا) آنها برای کسب‌وکارها ارزیابی شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Concept of Red Tapes, and its Impact on the Business Environment

نویسنده [English]

  • Ahmad Markaz Malmiri
Senior Researcher in Majlis Research Centre (MRC)
چکیده [English]

According to private sector activists as well as politicians, red tapes have always been considered as the main obstacles to economic development and national production. However, there is no agreement on which regulations are being qualified as red tape. This paper argues red tape is caused by violating the legislative (or in a more general sense, regulation-related) principles. In such a situation, the legislators adopt new laws or amended legislation frequently and early, and as a result, economic activists are faced with uncertain and unpredictable environment. Obscure and difficult legislation; regulation without sufficient attention to, or knowledge of, the existing legal system; the legislative sectoralization; and repeatedly amended laws, are acontradict the legislative principles.
       The paper concludes that the number of laws and regulations rather than the costs of those who identify laws and regulations should be considered as main indicators for red tape. Thus it is appropriate to consider legislations and regulations in terms of volume, issue, and the type, and category, and then drawing an exact methodology, administrative costs for the businesses are evaluated.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Red Tapes؛ Legislation؛ Regulation؛ Business Environment
  • Law and Economics

مراجع

1. اختیاری ‌نیکجه، سارا (1394). «گزارش پنجم دبیرخانه هیئت مقررات‌زدایی و تسهیل صدور مجوزهای کسب‌وکار تا تاریخ 31/6/1394»،‌ دفتر پایش محیط کسب‌وکار و دبیرخانه شورای عالی اجرای سیاست‌های کلی اصل 44 قانون اساسی.

2. انصاری، باقر (1386). «تنقیح قوانین و مقررات: تدبیری برای مبارزه با ابهام حقوقی»، فصلنامه اطلاع‌رسانی حقوقی، سال ششم، ش 11.

3.الموتیان، ابوالفضل (1389). مقدمه‌ای بر اصول و قواعد تنقیح قوانین (مصاحبه با اساتید و صاحب‌نظران)، تهران، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.

4. بانک جهانی (1393). «روند فساد اداری و بار مقررات در کشورهای اروپای شرقی و آسیای مرکزی (براساس نتایج نظرسنجی محیط کسب‌وکار و عملکرد بنگاه‌ها)»، ویرایش دوم، ترجمه جعفر خیرخواهان و جواد براتی، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (دفتر مطالعات اقتصادی)، شماره مسلسل 1-12766.

5. _____ (1387). «گزارش انجام کسب‌وکار در 2004 (فهم مقررات)»، سنجش و بهبود محیط کسب‌وکار، جهاد دانشگاهی، واحد تهران.

6. بهکیش، محمدمهدی (مصاحبه) (17/4/1394). هفته‌نامه تجارت فردا، ش 141.

7. تاری،‌ فتح‌اله (1385). «استفاده از مقررات‌زدایی در رفع موانع تولید»، مجلس و پژوهش، سال سیزدهم، ش 52.

8.حبیب‌زاده، محمدجعفر، حمیدرضا دانش‌ناری و هانیه هژبرالساداتی (1392). «قانون‌مداری ماهوی در گفتمان تقنینی جمهوری اسلامی ایران»، در دایرة‌المعارف علوم جنایی (مجموعه مقاله‌های تازه‌های علم جنایی)، علی‌حسین نجفی ابرندآبادی (زیرنظر)، کتاب دوم، تهران، میزان.

9. حلاج، شهرام (1394). «پیشنهاد روشی برای ارزیابی قوانین و مقررات با مطالعه موردی مقررات برگزاری مناقصات»، مجلس و راهبرد، سال بیست‌ودوم، ش 81.

  1. خبرگزاری ایسنا (1393). http://isna.ir/fa/news/93121508673.
  2.  خیرخواهان، جعفر (1388). «اقتصاد رانتی (توزیعی) در برابر اقتصاد تولیدی (رقابتی)»، حقوق و اقتصاد، ش 6.
  3. دلونی، پل (1390). «نقش تهیه‌کنندگان پیش‌نویس قانون در تعیین محتوای قوانین»، گفتارهایی در قانون و قانونگذاری (مجموعه مقالات)، تألیف و ترجمه حسن وکیلیان، تهران، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
  4. دورسی، توبیس ای. (1388). «تهیه پیش‌نویس قانون کارامد»، ترجمه لیلی منفرد، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (دفتر مطالعات حقوقی)، شماره مسلسل 9663.
  5. رئیس‌جعفری‌مطلق، رسول (1394). «پراکندگی قوانین مالیاتی»، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (دفتر مطالعات اقتصادی)، شماره مسلسل 12649.
  6. سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (1395). «از مقرراتگذاری دست‌وپاگیر به سوی مقرراتگذاری هوشمند: ساده‌سازی اداری در کشورهای حوزه سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD)»، ترجمه سمیه عالی، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (دفتر مطالعات اقتصادی)، شماره مسلسل 14844.
  7. سانتوس، آلوارو (1391). «بهره‌گیری بانک جهانی از آموزه حاکمیت قانون در توسعه اقتصادی»، ترجمه لیلی منفرد، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (گروه مطالعات محیط کسب‌وکار)، شماره مسلسل 12425.
  8. شمس، عبدالحمید (1381). مقررات‌زدایی، تهران، سمت.
  9. صدیقی، کوروس (1389). الزامات توسعه بخش خصوصی در اقتصاد ایران با نگاهی به فرایند جهانی شدن و دکترین نوین توسعه، تهران، اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران.
  10. عزیزنژاد، صمد (1391). «ارزیابی اقدامات و بخشنامه‌های بانک مرکزی در حوزه ارزی؛ فروردین‌ماه سال 1390 لغایت مهرماه سال 1391»، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (دفتر مطالعات اقتصادی)، شماره مسلسل 12661.
  11. گروینوگن، جان، آنتون اسپیتهوون و آنت ون ‌دی برگ (1391). مقدمه‌ای بر اقتصاد نهادگرا، ترجمه اصلان قودجانی، تهران، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
  12. گری، جان (1394). «لذت‌های پنهانی بوروکراسی (بررسی کتاب آرمان‌شهر ِقانون‌ها: درباره فناوری، حماقت و لذت‌های پنهانیِ بوروکراسی)»، ترجمه محمدحسین کازرون، وب‌سایت ترجمان علوم انسانی، http://tarjomaan.com/vdcg.q9urak97ypr4a.html.
  13. گور، ال (1375). نبرد با بوروکراسی، ترجمه انتشارات همشهری، تهران، همشهری.
  14. متیو، برتران (1391). قانون، ترجمه و تحقیق مجید ادیب، تهران، میزان.
  15. مرکزمالمیری، احمد (1392). «حاکمیت قانون و محیط کسب‌وکار»، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (دفتر مطالعات اقتصادی)، شماره مسلسل 13538.
  16. مرکزمالمیری، احمد و محمدباقر پارسا (1392). «اولویت قانونگذاری از طریق لایحه یا طرح؟ بررسی آماری نقش قوای مجریه و مقننه در ابتکار قانونگذاری»، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (دفتر مطالعات اقتصادی)، شماره مسلسل 13002.
  17. مرکزمالمیری، احمد و مهدی مهدی‌زاده (1394). ‍«قانونگذاری پراکنده در نظام تقنینی ایران»، ‌پژوهش حقوق عمومی، سال هفدهم، ‌ش 47.
  18. معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات (تهیه و تنظیم) (1390). مجموعه قوانین مالیاتی، تهران، اداره چاپ و انتشار معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات.
  19. مویل، کوئن جی. (1390). «نقش تهیه‌کنندگان پیش‌نویس قانون در تعیین محتوای قوانین»، گفتارهایی در قانون و قانونگذاری (مجموعه مقالات)، ترجمه و تألیف حسن وکیلیان، تهران، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
  20. هفته‌نامه تجارت فردا (30/3/1394). ش 135.
  21. والدرون، جرمی (1388). «اصول قانونگذاری»، ترجمه حسن وکیلیان، حقوق اساسی، سال ششم، ش 12.
  22. وزارت صنعت کانادا (1391). «اقدامات ابتکاری برای سنجش و کاهش بار مقررات»، ترجمه جعفر خیرخواهان و جواد براتی، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (گروه مطالعات محیط کسب‌وکار)، شماره مسلسل 12745.
    1. Brown, Ciara and Colin Scott (2011). "Regulation, Public Law, and Better Regulation", European Public Law 17, No. 3.
    2. Canadian Federation of Independent Business (CFIB) (2007). "Building Business Success: A Survey of SMEs on Productivity", Aneliese Debus, Research Analyst, Available online at: https://www.db.kosbi.re.kr/ download.asp? uri=/attach_files/705/70526E01_1.pdf.
    3. _____ (2010). "Prosperity Restricted by Red Tape", 2nd edition, Available online at: http://www.cfib-fcei.ca/cfib-documents/rr3104.pdf.
    4. Dorsey, Tobias A. (2006). Legislative Drafter's Deskbook: A Practical Guide, The Capital. Net.
    5. Government of Canada (2012). Red Tape Reduction Commission, "Recommendation Report", Available online at:http://www.reduceredtape.gc.ca/ index-eng.asp.
    6. http://tejarat.donya-e-eqtesad.com/fa/packagestories/all?package=w135.
    7. Industry Canada (2007). Communications and Marketing Branch, "Measuring the Costs of Red Tape for Small Business", Briefi ng #2, Available online at: http://www.reducingpaperburden.gc.ca.
    8. Jonesand, L. and B. Gartner (2004). Making Red Tape Transparent: A Regulator Reform Model for Western Canada, Canadian Federation of Independent Business.
    9. OECD (2001). "Businesse’s Views on Red Tape: Administrative and Regulatory Burdens on Small and Mediumsized Enterprises".
    10. _____ (2007). "Cutting Red Tape: National Strategies", OECD Policy Briefs, Available onlie at: www.oecd.org/publications/Policybriefs.
    11. Palm, Lennart (1998). "Organising a Simplification Programme", In Kellermann, Alfred E. and Azzi, Giuseppe Ciavarini and others (eds.) Improving the Quality of Legislation in Europe, Cambridge, Kluwer Law International.
World Bank (2015) .Doing Business 2016; Measuring Regulatory Quality and Efficiency,Washington DC.

مجلس و راهبرد

دوره 23، شماره 87
پاییز 1395
صفحه 163-200

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار