نقش نظام های سیاسی نامتجانس حوزه خلیج فارس در بی ثبات سازی امنیت منطقه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات تهران

2 دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات تهران

چکیده

ایجاد بی ثباتی در امنیت یک منطقه جغرافیایی از دو مؤلفه “درون زا” و “بیرون زا” ناشی می شود و هر یک از این مجموعه عوامل متأثر از یکدیگر می باشد. پیکربندی امنیت منطقه خلیج فارس از دیرباز متأثر دو عامل درونی و بیرونی بوده است، هرچند که در بازه های زمانی مختلف نقش هر یک از این عوامل با تغیییراتی روبرو شده است. در نظم ژئوپلیتیکی حاکم بر نظام بین الملل، یکی از دلایلی که موجب بی ثباتی امنیت منطقه خلیج فارس شده است نوع کارکرد نظام های سیاسی حاکم بر کشورهای این منطقه است. وجود نظام های سیاسی سه گانه حوزه خلیج فارس که تفاوت های بنیادی با یکدیگر دارند، منجر به تشدید روند بی ثباتی در این منطقه شده است. در این مقاله تلاش شده تا ضمن تبیین تفاوت های بنیادین حاکم بر نظام های سیاسی حوزه خلیج فارس، به تشریح تأثیرات ژئوپلیتیکی هر یک از این نظام های سیاسی در ایجاد بی ثباتی در منطقه بپردازیم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Role of Persian Gulf Region’s Non-Homogeneous Political Systems in Destabilizing the Security of the Region

نویسندگان [English]

  • Abdoreza Faraji rad 1
  • Seyed Mostafa Hashemi 2
1
2
چکیده [English]

Destabilizing the security in a geographical region originates in two indigenous and exogenous factors that affect each other mutually. Besides the fact that the security of the Persian Gulf region is affected by the policies rooted in the trans-regional factors, the performance of the political systems in the region has a great role in stabilizing or destabilizing the security of this region. The coexistence of three political systems in the Persian Gulf region that are fundamentally different from each other has led to the intensification of instability in the region. Explaining the fundamental differences between the political systems of the Persian Gulf region this article aims to also explain the geopolitical roles of each of these political systems in destabilizing the region.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Geopolitical
  • Political system
  • Persian Gulf
  • Regional Security
  1. اسدی، بیژن (1390). خلیج‌فارس و مسائل آن، تهران، نشر سمت.
  2. افشار سیستانی، ایرج (1372). «منابع غیرنفتی در خلیج‌فارس»، مجموعه مقالات دومین سمینار بررسی مسائل خلیج‌فارس، مرکز مطالعات خلیج‌فارس، تهران، وزارت امور خارجه.
  3. الهی، همایون (1369). خلیج‌فارس و مسائل آن، تهران، نشر قومس.
  4. حافظ‌نیا، محمدرضا، ریباز قربانی‌نژاد و زهرا احمدی‌پور (1389). «تحلیل تطبیقی الگوی خودگردانی کردستان عراق با الگوهای خود‌مختاری و فدرالیسم»، تهران، فصلنامه مدرس علوم انسانی، ش 2.
  5. حافظ‌نیا، محمدرضا (1372). «تنگه‌هرمز و امنیت جمعی در خلیج‌فارس»، مجموعه مقالات دومین سمینار بررسی مسائل خلیج‌فارس، مرکز مطالعات خلیج‌فارس، تهران، وزارت امور خارجه.
  6. _________ (1390). «تنگه‌هرمز،کدام استراتژی: بستن یا نبستن»، http://hafeznia.ir.
  7. _________ (1385). اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، مشهد، انتشارات پاپلی.
  8. حافظ‌نیا، محمدرضا و سیدعباس احمدی (1389). «موانع و شیوه‌های بازدارنده تجدید حیات شیعه در جهان»، قم، فصلنامه شیعه‌شناسی، سال هشتم، ش 30.
  9. حافظ‌نیا، محمدرضا و مراد کاویانی‌راد (1388). افق‌های جدید در جغرافیای‌ سیاسی، تهران، انتشارات سمت.
  10. حیدری، غلامحسن (1391). «بحث کلاسی جغرافیای سیاسی ایران»، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
  11. خویی، احمد (1372). «همگرایی‌های استراتژیک در خلیج‌فارس»، مجموعه مقالات دومین سمینار بررسی مسائل خلیج‌فارس، مرکز مطالعات خلیج‌فارس، تهران، وزارت امور خارجه.
  12. درایسدل، جرالد اچ بلیک (1374). جغرافیای سیاسی خاورمیانه و شمال آفریقا، ترجمه دره میرحیدر، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه.
  13. دهشیار، حسین (1389). «دولت در خاورمیانه غربی: رخنه‌ناپذیری نظام سیاسی»، تهران، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، سال 17، ش 2.
  14. دهشیار، حسین (1384 و 1385). «مثلث بقای دولت در عربستان سعودی: آمریکا، مذهب و نفت»، تهران، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، سال دوازدهم و سیزدهم، ش 4 و 1، زمستان 1384 و بهار 1385.
  15. زین‌العابدین، یوسف (1388). «جایگاه خلیج‌فارس در دکترین‌های ایالات متحده آمریکا»، مجموعه مقالات همایش بین‌المللی خلیج‌فارس.
  16. _________ (1390). «جایگاه ژئوپلیتیکی خلیج‌فارس در خاورمیانه بزرگ»، فصلنامه چشم‌انداز جغرافیایی، سال ششم، ش 14.
  17. _________ (1391). «ساختار ژئواکونومی خاورمیانه (بر‌اساس اهداف توسعه هزاره سازمان ملل)»، فصلنامه جغرافیا، سال دهم، ش 34.
  18. زین‌العابدین، یوسف، زهرا شیرزاد و نسیبه جوکار (1389). «عوامل تأثیرگذار بر روابط ژئوپلیتیک ایران و کشورهای حوزه خلیج‌فارس»، پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری، سال اول، ش دوم.
  19. سیف‌زاده، سیدحسین (1368). نظریه‌های مختلف در روابط بین‌الملل، تهران، نشر سفیر.
  20. شاهکار، عبدالحسین (1372). «اهمیت تنگه هرمز به لحاظ ژئوپلیتیک و منابع آب‌های ساحلی»، مجموعه مقالات دومین سمینار بررسی مسائل خلیج‌فارس، مرکز مطالعات خلیج‌فارس، تهران، وزارت امور خارجه.
  21. صفوی، سیدیحیی (1387). وحدت جهان اسلام، چشم‌انداز آینده، تهران، انتشارات شکیب.
  22. عالم، عبدالرحمان (1383). بنیادهای علم سیاست، چ 23، تهران، نشر نی.
  23. عبدالله‌خانی، علی (1389). نظریه‌های امنیت، تهران، مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران.
  24. الغزالی، صلاح محمد‌عیسی (2007). الجماعات السیاسیه الکویتیه فی‌قرن (1910-2007)، بی‌جا.
  25. فولر، کراهام (1384). شیعیان عرب مسلمانان فراموش شده، ترجمه خدیجه تبریزی، قم، مؤسسه شیعه‌‌شناسی.
  26. فیاضی، محمد انور (1389). «نظام سیاسی از‌منظر فارابی»، فصلنامه پژوهشی کوثر معارف، سال 6، ش 14.
  27. قادری‌حاجت، مصطفی و حمیدرضا نصرتی (1391). «اهداف ژئوپلیتیکی قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در آسیای مرکزی»، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال هشتم، ش 26.
  28. قوام، سید‌عبدالعلی (1371). اصول و سیاست خارجی و سیاست بین‌الملل، تهران، انتشارات سمت.
  29. کوهساری، مفید (1386). تأملاتی پیرامون شیعیان کویت، بی‌جا.
  30. مرکز مطالعات خلیج‌فارس؛ مؤسسه مطالعات ژئوپلیتیک، استراتژیک، تاریخ و جغرافیای خلیج‌فارس به نشانی اینترنتی: www.persiangulfstudies.com.
  31. ملاسو، تومو (1372). «نقش خلیج‌فارس در اهمیت استراتژیکی اقیانوس هند»، مجموعه مقالات دومین سمینار بررسی مسائل خلیج‌فارس، مرکز مطالعات خلیج‌فارس، تهران، وزارت امور خارجه.
  32. میرحیدر، دره (1382). مبانی جغرافیا‌ سیاسی، تهران، نشر سمت.
  33. نادری، احمد (1387). گفتمان جنبش شیعی عراق (بررسی انسان‌شناختی)، چاپ دوم، بی‌جا.
  34. نامی، محمدحسن (1390). تنگه‌ها و نقاط استراتژیک جهان، تهران، نشر زیتون سبز.
  35. مجتهدزاده، پیروز (1381). جغرافیای سیاسی و سیاست جغرافیایی، تهران، انتشارت سمت.
  36. واعظی، محمود (1387). رویکرد گروه‌های داخلی عراق به ایران و آمریکا، معاونت پژوهش‌های سیاست خارجی، مرکز تحقیقات استراتژیک.
  37. هاگت، پیتر (1375). جغرافیا ترکیبی نو، ج دوم، ترجمه شاپور گودرزی نژاد، تهران، انتشارات سمت.

38. Bennet, D. Scott (1996). "Security Bargaining and the End of Laterstate Rivalry", International Studies Quarterly 40, No.2.

39. British Petroleum Statistical_review_of_world_energy_full_report_2012.

40. Kazemi, Farhad (1996). "Civil Society and Iranian Politics", in Civil Society in the Middle East, Vol. 2, ed. Augustus Richard Norton, and Newyork: E.J. Brill.

41. Martin, Lenore G. (2002). New Frontiers in Middle East Security, New York: st. Martin's Press.

42. Mclean, Lain and Alistair McMillan (2003). The Concise Oxford Dictionary oF Politics, New York: Oxford University Press.

43. Richard Norton, Augustus and Farhad Kazemi (2005). The Limits of Shock and Awe: America in the Middle East,' Current History', United State of America.

44. Robertson, David (1993). "A Dictionary of Modern Politics". Europa Publications Ltd.

45. http://countrystudies.us/; 2015.

http://www.didban.ir