بررسی معیار کارآمدی قوانین کیفری با رویکرد جرم‌شناختی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکده حقوق، گروه جزا و جرم‌شناسی دانشگاه قم؛

2 دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم‌شناسی دانشگاه قم (نویسنده مسئول)؛

چکیده

عدم هماهنگی بین تدوین و عملکرد قوانین کیفری با اصول و قواعد مبنایی کارآمدی و کارایی لازم را از قوانین کیفری سلب کرده و موجب ریشه‌یابی در معیارهای کارآمدی از منظر دینی و عرفی شده است. بی‌توجهی به همین معیارها و مبانی می‌تواند به‌خودی‌خود در عوامل جرم‌زا به ویژه عوامل جامعوی مؤثر باشد. معیارهایی چون هماهنگی با اصل ضرورت و تناسب، تطبیق با قوانین مرجع، توجه به عرف داخلی و هنجارهای آن و عرف بین‌المللی از جمله مواردی است که در صورت نادیده گرفته شدن و وضع بی‌ضابطه قوانین، بدون در نظر داشتن حجم انبوه قوانین متروک و خلأ قانونی‌، عبث و بیهوده جلوه می‌کند. در این مقاله با روش توصیفی - تحلیلی این معیارها مورد بررسی قرار می‌گیرند و از ماحصل آنها وضع قوانین کیفری موجود به همراه پیشنهادهایی در زمینه تدوین قوانین برمبنای عوامل مؤثر در وقوع جرم ترسیم می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Investigating the effectiveness of criminal law with a criminological approach

نویسندگان [English]

  • Adel Sarikhani 1
  • Parisa Saghafi 2
1 Professor of Criminal Law and Criminology, Faculty of Law, Department of Criminal Law and Criminology, Qom University;
2 Ph.D. student of criminal law and criminology at Qom University (corresponding author);
چکیده [English]

Lack of coordination between the establishment and efficiency of criminal laws and basic principles and regulations has deprived the criminal laws of the necessary efficiency and effectiveness and has led to rooting in efficiency criteria from a religious and customary point of view. It has been shown that disregarding these criteria and principles can be effective in criminal factors, especially social ones. Criteria, such as compliance with the principle of necessity and appropriateness, compliance with the reference laws, and attention to national norms and international norms, are among the cases that appear futile if ignored, and irregular rules are established without considering the mass of abandoned laws and non liquet. In some cases, despite a large number of laws, in some cases, it faces a signficant non liquet, which is examined in this paper using a descriptive-analytical method. This research includes representing the current status of criminal laws and providing some suggestions in establishing laws based on the effective factors in the occurrence of crime and existing criteria. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Criteria
  • Criminal law
  • Efficiency
  • Effects
  • Inefficiency
  1. آقا‌بخشی، علی (1379). فرهنگ علوم سیاسی، تهران، چاپار.
  2. انگ، سوین (1386). «تورم قانونگذاری و کیفیت»، ترجمه حسن وکیلیان، مجله مجلس و پژوهش، ش 54.
  3. افشار، سجاد (1394). آشنایی با مفاهیم حقوقی عمومی بررسی مفهوم «هنجار»، دفتر مطالعات نظام سازی اسلامی، تهران، پژوهشکده شورای نگهبان.
  4. اردبیلی، محمدعلی (1399). کلیات حقوق جزا، تهران، نشر میزان.
  5. جوان جعفری بجنوردی، عبدالرضا و محمدصالح اسفندیاری (1397). «نگرشی جامعه‌شناسانه بر تحولات مجازات اعدام مجرمان مواد مخدر»، پژوهش حقوق کیفری، سال هفتم، ش 25.
  6. برهانی، محسن و عطیه پارساییان (1392). «عرف و مؤلفه‌های قانونی و مادی تشکیل‌دهنده پدیده مجرمانه»، فصلنامه حقوق اسلامی، سال دهم، ش 36.
  7. بهروزی‌زاد، حمیدرضا (1385). «ماهیت دیه: کیفر یا جبران خسارت»، مجله دادرسی، ش 60.
  8. جربانی و همکاران (1390). «بررسی نقش نیروی انتظامی به عنوان ضابط عام دادگستری در ناآرانی‌های شهر»، فصلنامه انتظام اجتماعی، سال سوم، ش 2.
  9. حلی، محقق (1418 ه .ق). المختصر النافع (در متن جامع المدارک)، جلد 5، مؤسسه المطبوعات الدینی، قم.
  10. حسینی جبلی، میر‌صالح (1381). «عرف در نگاه جامعه‌شناختی و حقوق»، فقه دادرسی (قضاء و شهادات) ش 56.
  11. دهخدا، علی‌اکبر (1339). لغت‌نامه دهخدا، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
  12. رضوی، محمد و مهدی کلهرنیا گل‌کار (1396). «بررسی رضایت از پیشگیری کیفری و غیرکیفری پلیس در ارتباط بین احترام به حقوق شهروندی با احساس امنیت اجتماعی شهروندان»، فصلنامه انتظام اجتماعی، سال نهم، ش اول.
  13. رضائیان، علی (1380). اصول مدیریت، تهران، سمت.
  14. شمس، محمد‌ابراهیم (1376). «فلسفه مجازات‌های حدی»، نقد و نظر، ش 12.
  15. شفیعی، احمد و عبدالعزیز نیک‌بین (1394). «مؤلفه‌های کارآمدی نظام دینی در اندیشه‌های مقام معظم رهبری»، جستارهای سیاسی معاصر، سال ششم، ش اول.
  16. صلواتی، عبدالله و شهناز شایان‌فر (1394). «مدل صدرایی در تفسیر اصل برابری در حقوق بشر»، حکمت صدرایی، سال ششم، ش 2.
  17. عمید، حسن (1362). فرهنگ عمید، تهران، امیرکبیر.
  18. کاتوزیان، ناصر (1384). مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران، چاپ 46، تهران، شرکت سهامی انتشار.
  19. لیپست، سیمور. ام (1374). مشروعیت و کارآمدی، ترجمه رضا زیب، تهران، فرهنگ توسعه.
  20. محقق داماد، سید‌مصطفی (1386). قواعد فقه (جزایی)، جلد 4، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی.
  21. محقق داماد، سید‌مصطفی و محمد‌امین کیخافرزانه (1397). «کاربرد عرف در مقام تفسیر در حقوق قضایی مبتنی‌بر مبانی فقه امامیه»، فصلنامه دیدگاه‌های حقوق قضایی، ش 81.
  22. مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی. . pasokhgoo.ir
  23. مسجدسرایی، حمید و عابدین مومنی (1388). «اجرای حدود در زمان غیبت»، مطالعات اسلامی؛ فقه و اصول،
  24. نیک‌گهر، عبدالحسین (1369). مبانی جامعه‌شناسی، تهران، رایزن.
  25. نجفی، محمد‌حسن (1266 ه.ق). جواهرالکلام، جلد 21، بیروت، دار‌إحیاء التراث العربی.
  26. نیشابوری، مسلم‌بن‌الحجاج (1422 ه.ق). صحیح مسلم، چاپ اول، بیروت، المکتبه العصریه.
  27. وکیلیان، حسن و احمد مرکز مالمیری (1395). «مقدمه‌ای بر فلسفه قانونگذاری در تکاپوی ارتقای کیفیت قانون»، پژوهش حقوق عمومی، ش 51.