بررسی رویکرد سیاست اجباری در قوانین و مقررات محیط‌ زیستی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه مهندسی منابع طبیعی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه هرمزگان، بندرعباس (نویسنده مسئول)؛

2 دانشجوی دکتری علوم و مهندسی آبخیزداری، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه هرمزگان؛

چکیده

مدل حاکمیت محیط‌زیستی قرارداد - ‌محور، اولین تلاش نظام‌مند برای اجرایی‌سازی دستورالعمل‌های محیط‌زیستی و اثرگذار بر فعالیت‌های روزمره‌ حکومت بود که به تصویب قوانین و مقررات محیط‌زیستی با رویکردهای دستور و کنترل از دهه‌ 1960 منجر شد. اما از دهه‌ 1980، اقبال برای ایجاد انعطاف در تنظیم قوانین و مقررات محیط ‌‌زیستی بیشتر شد و بسیاری از حکومت‌ها از راهبردهای ایدئولوژیکی و مدیریتی منعطف‌تر در سیاستگذاری استفاده می‌کردند. ازآنجاکه وقوع انقلاب اسلامی و دوران سازندگی، آغاز مدرن‌سازی قانونی و مقرراتی محیط ‌زیست در کشور بود، این مقاله تلاش دارد با تمرکز بر نظریه‌ سیاسی هابز و استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی، رویکرد حاکم بر قوانین و مقررات محیط ‌زیستی کشور را نشان دهد. نتایج نشان ‌داد که به‌رغم وقوع انقلاب و تفاوت شکلی و دولت‌های مختلف بعد از انقلاب اسلامی در تمامی زمان‌ها، نهادهای قانونگذار بر کاربرد ابزارهای سنتی دستور و کنترل تمرکز دارند. در سال‌های اخیر نیز تکیه حکومت بر کاربرد این ابزارها بیشتر شده و رویکردهای غیراجباری و منعطف کمتر مورد توجه قرار گرفته‌ است. به ‌عبارتی نهاد قانونگذار در هنگام مقرراتگذاری، اولویت را به اِعمال سیاست‌های اجباری و کاربرد ابزارهای دستور و کنترل می‌دهد که نظریه‌ سیاسی هابز بر آن تمرکز دارد. ازاین‌رو مدل حاکمیت محیط ‌زیستی ایران را می‌توان حاکمیت محیط ‌زیستی قراردا‌د - محور دانست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Coercive policy approach in the environmental legislation in Iran

نویسندگان [English]

  • Arashk Holisaz 1
  • Sajedeh Safikhani 2
1 Assistant Professor, Department of Natural Resources Engineering, Faculty of Agriculture and Natural Resources, Hormozgan University, Bandar Abbas (corresponding author);
2 Ph.D. student of Watershed Science and Engineering, Hormozgan University Faculty of Agriculture and Natural Resources;
چکیده [English]

The contract-based environmental governance model was the first systematic attempt to implement environmental guidelines and the routine activities of the government, which led to the adoption of policies and environmental regulation with command-and-control strategies in 1960. Since the 1980s, there have been calls for increased flexibility in environmental regulation, and many states have used more flexible ideological and managerial strategies in policy-making. Given that the occurrence of the Islamic Revolution and the Sazandegi era was the beginning of the modernization of environmental regulation in the country, this paper tries to show the governing environmental approaches to environmental regulation by focusing on Hobbes’ political theory and using qualitative content analysis. The results showed that despite the Islamic Revolution and the differences between governments after the Islamic Revolution, the legislature focused on using traditional command-and-control strategies. In other words, the priority given in the country’s environmental regulation is to implement coercive policy under Hobbes’ political theory. Hence, the environmental governance governing Iran’s environmental regulation can be considered the contract-based environmental governance model.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Environmental governance
  • Content analysis
  • Coercive policy
  • Hobbes’ political theory
  • Iran
  1. اشرف‌نظری، علی‌ (1384). «مفهوم قدرت در اندیشه‌ سیاسی هابز»، مجله‌ دانشکده‌ حقوق و علوم سیاسی، ش 69.
  2. افتخارجهرمی، گودرز و علی محمودیان (1397). «اصلاحات ارضی در خالصجات»، مجله‌ تحقیقات حقوقی، انتشار آنلاین.
  3. اکبری، محمدعلی و سعید لیلاز مهرآبادی (1389). «تأثیر برنامه‌ عمرانی سوم (1346-1341) در کشاورزی»، تاریخ ایران، ش (5)65.
  4. بشیریه، حسین (1387). موانع توسعه‌ سیاسی در ایران، تهران، انتشارات گام نو.
  5. تبریزی، منصوره (1393). «تحلیل محتوای کیفی از منظر رویکردهای قیاسی و استقرایی»، فصلنامه علوم اجتماعی، ش 64.
  6. پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان حفاظت از محیط زیست (1399).
  7. دفتر حقوقی سازمان حفاظت محیط زیست (بی‌تا). مجوعه قوانین و مقررات محیط زیست، جلد اول.
  8. سامانه ملی قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران، قانون اصلاحات ارضی (مصوب 1340)، http://qavanin.ir.
  9. ---، لایحه قانونی ملی شدن جنگل‌ها (مصوب 1341)،    http://qavanin.ir.
  10. کاپلستون، فردریک (1380). تاریخ فلسفه: فیلسوفان انگلیسی از هابز تا هیوم، ترجمه‌ امیرجلال‌الدین اعلم، جلد پنجم، تهران، انتشارات سروش.
  11. مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، آیین‌نامه آمادگی و مقابله با آثار زیان‌بار پدیده گرد‌و‌غبار (ریزگرد) در کشور (مصوب 1388) و اصلاحیه آن (1391)، https://rc.majlis.ir                                                                                                         .
  12. ---. آیین نامه جلوگیری از آلودگی هوا (مصوب 1354)،    https://rc.majlis.ir.
  13. ---. قانون آب و نحوه‌ ملی شدن آن (مصوب 1347)، https://rc.majlis.ir.
  14. ---. قانون توزیع عادلانه آب (مصوب 1361)، https://rc.majlis.ir.
  15. ---. قانون حفاظت از خاک (مصوب ‌1398)، https://rc.majlis.ir.
  16. ---. قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع‌ (مصوب ‌‌1346)، https://rc.majlis.ir.
  17. ---. قانون حفاظت و بهسازی محیط ‌زیست (مصوب 1353)، https://rc.majlis.ir.
  18. ---. قانون حفظ و حراست منابع آب‌های زیر‌زمینی کشور (مصوب 1345)،              https://rc.majlis.ir.
  19. ---. قانون حفظ و حمایت منابع طبیعی و ذخایر جنگلی (مصوب ‌1371)، https://rc.majlis.ir.
  20. ---. قانون حفظ و گسترش فضای سبز و جلوگیری از قطع بی‌رویه‌ درخت (مصوب 1352)، https://rc.majlis.ir.
  21. ---. قانون شکار و صید ( مصوب 1346)، https://rc.majlis.ir                                                                                                .
  22. ---. قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا (مصوب 1374)، https://rc.majlis.ir.
  23. ---. قانون هوای پاک (مصوب 1396)، https://rc.majlis.ir .
  24. هابز، توماس (1389). لویاتان: جوهر، صورت و قدرت دولت کلیسایی و مدنی، ترجمه حسین بشریه، چاپ ششم، تهران، نشر نی.
  25. هوگلاند، اریک جیمز (1392). زمین و انقلاب در ایران 1360-1340، ترجمه فیروزه مهاجر، تهران، نشر پردیس دانش.
  26. Baker, Susan and Katarina Eckerberg (2014). "The Role of the State in the Governance of Sustainable Development: Subnational Practices in European States", In: State and Environment the Comparative Study of Environmental Governance, Edited by Andreas Duit the MIT Press.
  27. Cole, Daniel H. and Peter Z Grossman (1999). "When is Command-and-Control Efficient?", Institutions, Technology and the Comparative Efficiency of Alternative Regulatory Regimes for Environmental Protection, Articles by Maurer Faculty.
  28. Duit, Andreas and Ola Hall (2014). "Causes and Consequences of Stakeholder Participation in Natural Resource Management: Evidence from 143 Biosphere Reserves in Fifty-Five Countries", In: State and Environment the Comparative Study of Environmental Governance, Edited by Andreas Duit the MIT Press.
  29. FAO (2019). "Soils",http://www.fao.org/land-water/land/httpwwwfaoorgsoils-portalen/en/.
  30. Ioris, Antonio Rossotto Augusto (2014). The Political Ecology of the State the Basis and the Evolution of Environmental Statehood, New York, Published by Routledge.
  31. Krippendorff, Klaus (2004). Content Analysis an Introduction to its Methodology, Second Edition, Sage Publications, Inc.
  32. Sjöstedt, Martin (2014). "Enforcement and Compliance in African Fisheries: The Dynamic Interaction between Ruler and Ruled", In: State and Environment the Comparative Study of Environmental Governance, Edited by Andreas Duit, The MIT Press.