اثرات مکانی - فضایی توازن و تعادل منطقه‌ای در تاب‌آوری منطقه‌ای مبتنی‌بر رویکرد آمایش سرزمین (مورد‌پژوهی: استان گیلان از منطقه یک آمایش سرزمین)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری آمایش سرزمین دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران (نویسنده مسئول)؛

2 دانش‌آموخته دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه تهران، تهران، ایران؛

3 دانشجو دکتری برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای دانشگاه تهران، تهران، ایران؛

چکیده

تاب‌آوری که با آسیب‌پذیری کمتر و انعطاف بیشتر، پاسخ‌گویی صحیح و سریع به شرایط و کمترین میزان آسیب‌پذیری تعریف می‌شود، در سطح مناطق مفهومی عمیق‌تر می‌یاید. با توجه به کاربردی بودن اهداف نوشتار حاضر، تبیین آثار مکانی - فضایی توازن و تعادل منطقه‌ای در تاب‌آوری منطقه‌ای مدنظر پژوهش حاضر است. با این توصیف سؤال راهبردی این است که توازن و تعادل منطقه‌ای به چه میزانی در تاب‌آوری منطقه‌ای اثرگذار بوده است. برای پاسخ به این سؤال  از استراتژی قیاسی مبتنی‌بر روش‌شناسی کمّی ‌استفاده شده‌ است. جامعه آماری پژوهش شامل خبرگان و نخبگان علمی - اجرایی شاغل در مجامع علمی و نهادهای توسعه‌ای بوده که با استفاده از شیوه نظام‌مند و مبتنی‌بر منطق نمونه‌گیری، تعداد سی نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. روش گرد‌آوری داده‌ها به صورت میدانی و با استفاده از ابزار پرسشنامه و همچنین ابزار تحلیل داده‌ها با استفاده روش استنباطی مبتنی‌بر شاخص‌‌های برازش مدل اندازه‌گیری و مدل ساختاری و استفاده از نرم‌افزار Smart PLS است. نتایج پژوهش نشان داد که شاخص‌های مدل اندازه‌گیری توازن منطقه‌ای (6 شاخص)، تعادل منطقه‌ای (9 شاخص) و تاب‌آوری منطقه‌ای (8 شاخص) دارای بار عاملی بالاتر از 0/40 است و داده‌ها نیز تأیید‌کننده مدل اندازه‌گیری پژوهش است. در مدل ساختاری پژوهش، صحت رابطه بین متغیرهای ساختاری / پنهان پژوهش براساس آماره (T-value) سنجش شد که این میزان بالاتر از 1/96 بود. صحت این رابطه نیز مورد تأیید قرار گرفت. همچنین مبتنی‌بر ضریب تعیین و معیار اندازه تأثیر شدت، شدت و اثر رابطه میان متغیرتعادل منطقه‌ای و توازن منطقه‌ای با مقدار (0/68) و توازن منطقه‌ای و تاب‌آوری منطقه‌ای با مقدار (0/65) مورد تأیید است. همچنین شاخص برازش کلی مدل با مقدار عددی 0/47 نشان می‌دهد مدل دارای برازش قوی و داده‌ها تأیید‌کننده مدل تجربی پژوهش است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Spatial effects of regional equilibrium on regional resilience based on land management approach (Case study: Guilan province)

نویسندگان [English]

  • Hedayat Darvishi 1
  • Maryam Sojodi 2
  • Amir Sameni 3
1 PhD graduate of Shahid Beheshti University, Tehran, Iran (corresponding author);
2 PhD graduate in geography and urban planning, University of Tehran, Tehran, Iran;
3 PhD student of urban and regional planning, University of Tehran, Tehran, Iran;
چکیده [English]

 Resilience, which is defined by less vulnerability and more flexibility, faster and more responsive to conditions, and less vulnerability, goes deeper into conceptual areas. Considering the applicability of the objectives of the present paper, explaining the spatial effects of regional equilibrium on regional resilience is the aim of this research. With this description, the strategic question is, to what extent has regional equilibrium been effective in regional resilience? A deductive strategy based on quantitative methodology was used to answer the research question. In this regard, the study’s statistical population, a total of 30 experts and scientific-executive elites working in scientific societies and development institutions, was chosen as a sample using a stratified and systematic sampling method and based on sampling logic. The data collection was done based on a field method, using a researcher-made questionnaire, a data analysis tool, and an inferential method based on the fit indices of the measurement model, structural model, and Smart PLS software. The results show that the indicators of the measurement model are regional equilibrium (6 indices), regional equilibrium (9 indices), and regional resilience (8 indices) with a factor load higher than 0.40, and the data confirm the model. In the study structural model, the accuracy of the relationship between the study structural/latent variables was examined based on the statistics (T-value), which was higher than 1.96%. The intensity of the relationship based on the coefficient of determination (R2) and the measure of impact size (F2) between endogenous and exogenous variables has shown that the relationship between regional equilibrium and regional resilience is confirmed with the accuracy of 0.6%, intensity, and the relationship between the regional equilibrium and regional resilience with the accuracy of 0.65%. Also, the goodness of fit (GOF) = 0.47 of model showed that the model has a strong fit, and the data confirm the study experimental model. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Resilience
  • Regional equilibrium
  • Land management
  • Guilan province

مراجع

  1. ابراهیم‌زاده، عیسی (1393). آمایش سرزمین و نقش آن در تبیین الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، تهران، مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت.
  2. ابراهیم‌زاده، عیسی و میرنجف موسوی (1393). روش‌ها و فنون آمایش سرزمین، تهران، سمت.
  3. بردی آنامرادنژاد، رحیم، محمود آروین و حسین فرهادی‌خواه (1399). «بررسی توان تاب‌آوری مناطق در برابر مخاطرات (مطالعه موردی: استان کهگیلویه و بویر‌احمد)»، جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، ش 2.
  4. بدیع، پروین‌دخت و محمود رحیمی (1397). «بررسی و سنجش تاب‌آوری شبکه ارتباطی شهری با رویکرد مدیریت بحران (نمونه موردی منطقه 2 تهران)»، نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، سال 10، ش 2.
  5. پرورش، زهرا، مجتبی رفیعیان و فروغ کریم‌زاده (1396). «سنجش توان عرصه‌های تاب‌آوری منطقه‌ای بر‌اساس مدل مکان مبنایDROP (مطالعه موردی: شهرهای جدید منطقه شهری اصفهان)»، تهران، سومین همایش بین‌المللی معماری عمران و شهرسازی در آغاز هزاره سوم.
  6. جلالیان، حمید (1396). جایگاه روستا در برنامه‌ریزی منطقه‌ای، تهران، سمت.
  7. زالی، نادر و مهدی سهرابی رضوان (1397). «ارزیابی ابعاد و مؤلفه‌های مؤثر بر تاب‌آوری منطقه‌ای با استفاده از تکنیک TRIZ (مطالعه موردی استان همدان)»، برنامه‌ریزی منطقه‌ای، ش 29.
  8. سالنامه آماری استان گیلان (1395).
  9. ضرغامی، سعید، اصغر تیموری، حسن محمدیان مصمم و علی مشماعی (1395). «سنجش و ارزیابی میزان تاب‌آوری محله‌های شهری در برابر زلزله (بخش مرکزی شهر زنجان)»، پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، ش 27.
  10. علی‌اکبری، اسماعیل (1392). «طرح‌های منطقه‌ای و تمرکز‌گرایی در ساختار فضایی نظام‌های شهری (مطالعه موردی: استان کرمانشاه)»، برنامه‌ریزی توسعه کالبدی، ش‌ 2.
  11. فرجی، امین، محمود آروین و نسرین آتش‌افروز (1397). «بررسی تاب‌آوری منطقه‌ای با استفاده از تحلیل فضایی و مدل ترکیبی WASPAS (مطالعه موردی: شهرستان‌های استان خوزستان)»، آمایش سرزمین، ش 1.
  12. فنی، زهره (1382). شهرهای کوچک رویکردی دیگر در توسعه منطقه‌ای، تهران، سازمان شهرداری های کشور.
  13. قنبری، ابوالفضل (1399). «ارزیابی ارتباط بین تاب‌آوری منطقه‌ای و آسیب‌پذیری محیطی در منطقه کرانه شرقی دریاچه ارومیه با استفاده از GIS»، جغرافیا و برنامه‌ریزی، ش 72.
  14. لک، آزاده (1392). «طراحی شهری تاب‌آور»، صفه، ش 1.
  15. معصومی اشکوری، سید‌حسن (1390). اصول و مبانی برنامه‌ریزی منطقه‌ای، چاپ ششم ،تهران، پیام.
  16. ندایی طوسی، سحر و رزا حسینی‌نژاد (1398). «تحلیل وضعیت تاب‌آوری منطقه‌ای در برنامه‌ریزی فضایی با تأکید بر موردپژوهی منطقه مرکزی ایران (استان‌های اصفهان، چهارمحال و بختیاری و یزد)»، تحلیل فضایی مخاطرات طبیعی، ش 2.
  17. ولیزاده، رضا، شادی امینی و سجاد رجبی (1398). «تحلیل فضایی تاب‌آوری منطقه‌ای در برابر بلایای طبیعی (مطالعه موردی: استان آذربایجان شرقی)»، مطالعات محیطی هفت‌حصار، ش‌ 27.
  18. هندی، هوشنگ، ناصر اقبالی، رحیم سرور و زهرا پیشگاهی‌فرد‌ (1399). «سنجش تاب‌آوری زیست‌محیطی در سطح محلات منطقه 14 شهر تهران»، آمایش محیط، ش‌ 48.
  19. Academy of Political and Social Science, Vol. 604.
  20. Batty, M. (2008). "The Size, Scale and Shape of Cities", Science 2008, 319.
  21. Berke, P. and T. J. Campanella )2008(. Planning for Post-Disaster Resiliency, Annals of the American.
  22. Christopherson, Susan and Jonathan Michie (2010). "Regional Resilience: Theoretical and Empirical Perspectives", Cambridge Journal of Regions Economy and Society, 3(1).
  23. Cimellaro, G. P., G. Scura, C. Renschler, A.M. Reinhorn and H. Kim (2014). "Rapid Building Damage Assessment System Using Mobile Phone Technology", Earthquake Enginering and Enginering Vibration, 13(3).
  24. Chelleri, Lorenzo (2012). "From the «Resilient City» to Urban Resilience. A Review Essay on Understanding and Integrating the Resilience Perspective for Urban Systems", Documents d’Anàlisi Geogràfica, Vol. 58(2).
  25. Chong Peng, MinhangYuana, ZhongrenPeng ChaolinGu and Ming Tingzhen (2017)."A Review of the Theory and Practice of Regional Resilience", Sustainable Cities and Society, Vol. 29.
  26. Cutter, Susan, Lindsey Barnes, Melissa Erry, Christopher Burton, Elijah Evans, Eric Tate and Jennifer Webb (2008). "A Place-based Model for Understanding Community Resilience to Natural Disasters", Global Environmental Change, 18.
  27. Dawley, Stuart, Andy Pike and John Tomaney (2010). "Towards the Resilient Region?", Local Economy,Vol. 25, No. 8.
  28. Folke, C.; S. R Carpenter, B. Walker, M. Scheffer, T. Chapin and J. Rockström (2010). "Resilience Thinking: Integrating Resilience, Adaptability and Transformability", Ecology and Society, 007.
  29. Godschalk, David R. (2003). "Urban Hazard Mitigation: Creating Resilient Cities", Natural Hazards Review, 4(3)
  30. Gonzales, P and Newsha K. Ajami )2017(. "An Integrative Regional Resilience Framework for the Changing Urban Water Paradigm", Sustainable Cities and Society, Vol. 30
  31. Harrison, P. and F. Pearce (2000). "AAAS Atlas of Population and Environment", Losangeles, University of California Press, http://www.resilient city organization..
  32. Hassan, Abbas M and Hyowon Lee (2014). "The Paradox of the Sustainable City: Definitions and Examples", Environment Development and Sustainability, 17(6).
  33. Hassink, Robert (2009). "Regional Resilience: A Promising Concept to Explain Differences in Regional Economic Adaptability?", Cambridge Journal of Regions, Economy and Society, 3.
  34. Holling, C. )1973(. "Resilience and Stability of Ecological Systems", Annual Review of Ecology and Systematic, 4.
  35. Huggins ،Robert, Hiro Izushi, Daniel Prokop and Piers Thompson (2014). "Regional Competitiveness, Economic Growth and Stages of Development", Preliminary Communication, Vol. 32.
  36. Iordan, M., M. N. Chilian and A. Grigorescu (2015). "Regional Resilience in Romania-Between Realism and Aspirations", Procedia Economics and Finance, 22.
  37. Jabareen, Yosef (2013). "Planning the Resilient City: Concepts and Strategies for Coping with Climate Change and Environmental Risk", Cities, 31.
  38. Jofre, S. (2011). "Strategic Management: The Theory and Practice of Strategy in (Business) Organizations, Kgs, Lyngby: DTU Management. DTU Management", No. 1, http://fekrebozorg.ir.
  39. J. Dawkins, Casey (2003). "Regional Development Theory: Conceptual Foundations, Classic Works and Recent Developments", Journal of Planning Literature, Vol. 18, No. 2.
  40. Klein, R. J. N and F. Thomalla (2003). "Resilience to Natural Hazards: How Useful is This Concept"?, Environmental Hazards, 5 (1-2).
  41. Kline, R. B. (2011). Principles and Practice of Structural Equation Modeling, 3rd ed, New York, The Guilford Press.
  42. Lankao, Patricia Romero, M. Gnatz, Daniel Wilhelmi Olga and Mary Hayden (2016). "Urban Sustainability and Resilience: From Theory to Practice", Sustainability, 8.
  43. Lu, P. and D. Stead (2013). "Understanding the Notion of Resilience in Spatial Planning: A Case Study of Rotterdam.The Netherlands", Cities, 35.
  44. Mayunga, Joseph S (2007). "Understanding and Applying the Concept of Community Disaster Resilience: A Capital-base Approach", A Draft Working Paper Prepared for the Summer Academy for Social Vulnerability are ResilienceB, Munich, Germany.
  45. Nop, Sothun and Alec Thornton (2019). "Urban Resilience Building in Modern Development: A Case of Phnom Penh City, Cambodia", Ecology and Society 24(2).
  46. Palekienea, Oksana, Zaneta Simanavicieneb and Jurgita Bruneckiene (2015). "The Application of Resilience Concept in the Regional Development Context, 20th International Scientific Conference Economics and Management - 2015 (ICEM-2015)", Procedia - Social and Behavioral Sciences, 213.
  47. Pessoa, Argentino and Faculdade de Economia (2008). "Tourism and Regional Competitiveness: The Case of the Portuguese Douro Valley", http://www.fep.up.pt/investigacao/workingpapers/08.10.28.
  48. Pike, A., A. Rodríguez-Pose and J. Tomaney (2017). Local and Regional Development, Routledge.‏
  49. Martin. R. and P. Sunley (2015). "On the Notion of Regional Economic Resilience: Conceptualization and Explanation, Economics", Journal of Economic Geography, Vol. 15, Issue 1.
  50. Simonovic, Slobodan and Angela Peck (2013). "Dynamic Resilience to Climate Change Caused Natural Disasters in Coastal Megacities Quantification Framework", British Journal of Environment and Climate Change, 3.
  51. Sotarauta, Markku, Ina Horlings and Joyce Liddle (1997). Knowledge Leadership for Resilient Regions: Concludingremarks, In Sotarauta, M., Horlings, I. and Liddle, J. (eds) Leadership and Change in Sustainable Regional Development, Abingdon, Routledge.
  52. Walker, B, C. S. Holling and S. Carpenter (2004). "Resilience, Adaptability and Transformability in Social– Ecological Systems", Ecology and Society, 9.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار