مجلس و راهبرد

مجلس و راهبرد

مطالعه عوامل مؤثر بر مصرف کالاهای فرهنگی (مورد مطالعه: بازه زمانی 1386 الی 1400)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان
طاها عشایری 1
طاهره جهان پرور 2
1 استادیار گروه تاریخ و جامعه‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی (نویسنده مسئول)؛
2 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی فرهنگی، دانشکده علوم اجتماعی ارتباطات و رسانه، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز؛
10.22034/mr.2022.4810.4660
چکیده
مصرف کالاهای فرهنگی کنشی اجتماعی و فرهنگی است. زمانی که از فرهنگ و سرمایه‌ فرهنگی سخن گفته می‌شود، مصرف فرهنگی مد‌نظر است که با توجه به نیازهای فرهنگی به وجود می‌آید. مفهوم مصرف و به ویژه مصرف فرهنگی، به عنوان یک مفهوم تحلیلی در جامعه‌شناسی از اهمیت خاصی در دوره معاصر برخوردار است. مصرف پدیده‌ای مخصوص جوامع پیشرفته صنعتی و غرب بـود؛ اما امروزه به مدد گسترش رسانه‌های ارتباط جمعی، که در بیشتر جوامع برای منافع نظام سرمایه‌داری فعالیت می‌کنند، پدیده‌ای جهانی شده است. جامعه ایرانی، تبدیل به جامعه‌ای نسبتاً مدرن شده که به دلیل تحولات فکری، جهانی ‌شدن، تغییر سبک زندگی، افزایش آگاهی اجتماعی - فرهنگی و تغییر سلیقه و ذائقه اجتماعی، سطح مصرف کالاهای فرهنگی نیز افزایش ‌یافته است. پژوهش حاضر به ارزیابی عوامل مؤثر بر مصـرف کالاهـای فرهنگـی مورد مطالعه در بازه زمانی 1386 الی 1400 پرداخته است و سه محور «فعالیت فرهنگی»، «مصرف فرهنگی» و «تقاضای فرهنگی» بررسی و سنجش شده است. هدف اصلی مطالعه مصرف کالاهای فرهنگی در بین ایرانیان در بازه زمانی سال‌های ۱۳86 تا 1400 با روش فرا‌تحلیل است که از جامعه 39 مطالعات به روش نمونه‌گیری تعمدی (غیراحتمالی)، 24 سند انتخاب‌ شده است. نتایج نشان می‌دهد که بین سبک موسیقایی، سبک زندگی، منابع هویتی، سرمایه فرهنگی، منابع رسانه‌ای، سرمایه اجتماعی و عوامل زمینه‌ای و گرایش به مصرف کالاهای فرهنگی رابطه معنا‌داری وجود دارد. در مجموع متغیرهای فوق 40 درصد از تغییرات مصرف کالاهای فرهنگی را تبیین کرده است.
کلیدواژه‌ها
رسانه
سبک موسیقی
سرمایه اجتماعی
مصرف کالاهای فرهنگی
هویت

موضوعات

عنوان مقاله English

Factors affecting the cultural good consumption: A case study (2007-2021)

نویسندگان English

Taha Ashayeri 1
Tahereh Jahanparvar 2
1 Assistant Professor, Department of History and Sociology, Faculty of Social Sciences, Mohaghegh Ardabili University (corresponding author);
2 Ph.D. student of Cultural Sociology, Faculty of Social Sciences, Communication and Media, Islamic Azad University, Tehran Branch, Center;
چکیده English

Iranian society has become a relatively modern society in which the level of consumption of cultural goods has increased due to intellectual changes, globalization, lifestyle changes, increasing social and cultural awareness, and changing social tastes. The present study evaluated the factors affecting the consumption of cultural goods among Iranians from 2007 to 2021 using a comprehensive meta-analysis (cma2) software, focusing on three axes cultural activity, cultural consumption, and cultural demand. From 39 studies, 24 documents were chosen through accidental sampling. The result shows a significant relationship between musical style, lifestyle, identity resources, cultural capital, media resources, social capital, contextual factors, and the tendency to consume cultural goods. In total, the above variables explain 40% of the changes in cultural good consumption.

کلیدواژه‌ها English

Media
Music style
Social capital
Consumption of cultural goods
Identity
  1. آدورنو، تئودور و ماکس هورکهایمر (1389). دیالکتیک روشنگری، ترجمه مراد فرهادپور، تهران، نشر گام نو
  2. اباذری، یوسف (1377). خرد جامعه‌شناسی، تهران، طرح نو.
  3. استوری، جان (1386). مطالعات فرهنگی درباره فرهنگ ‌عامه، ترجمه حسین پاینده، تهران، نشر آگه.
  4. افشاریان، ندا و اسماعیل سعدی‌پور (1395). «مرزهای تمایز در مصرف کالاهای فرهنگی: مصرف موسیقی در جوانان (موردی: دانشجویان دانشگاه علامه طباطبائی)»، فصلنامه پژوهش‌های ارتباطی، سال 23، ش 2 (پیاپی 86).
  5. الیاسی، مجید، فاطمه پرده‌دار، سوده ترشیزی، غلامرضا خوش‌فر و مجید دنکو (1390). «بررسی عوامل مؤثر بر مصرف کالاهای فرهنگی در بین جوانان»، فصلنامه جامعه‌پژوهی فرهنگی، سال 2، ش 2.
  6. باکاک، رابرت (1381). مصرف، ترجمه خسرو صبری، تهران، نشر و پژوهش شیرازه.
  7. بنت، اندی (1386). فرهنگ و زندگی روزمره، ترجمه لیلا جوافشانی و حسن چاوشیان، تهران، اختران.
  8. بودریار، ژان (1389الف). جامعه مصرفی اسطوره‌ها و ساختارها، ترجمه پیروز ایزدی، تهران، نشر ثالث.
  9. --- (1389ب). مدرنیته، سرگشتگی نشانه‌ها نمونه‌هایی از نقد پسامدرن، ترجمه ترانه یلدا، تهران، نشر مرکز.
  10. بوردیو، پیر (1391). تمایز؛ نقد اجتماعی قضاوت‌های ذوقی، ترجمه حسن چاوشیان، تهران، ثالث.
  11. پاول، جیمزان (1389). گام‌به‌گام با جهان فلسفه مدرن: پست‌مدرنیسم، ترجمه حسینعلی نوذری، تهران، نشر نظر.
  12. پورجبلی، ربابه و عباس خلیلی (1390). «بررسی نقش پایگاه‌های اقتصادی – اجتماعی در مصرف کالاهای فرهنگی (شهر زنجان)»، فصلنامه علمی و پژوهشی علوم اجتماعی، سال 7، ش 28.
  13. تأمین، ملوین ماروین (۱۳۷۳). جامعه‌شناسی قشربندی و نابرابرهای اجتماعی (نظری و کاربردی)، ترجمه عبدالحسین نیک‌گهر، تهران، توتیا.
  14. حاجی‌زاده، رؤیا و ابتسام رضوی دینانی (1392). «مصرف کالاهای فرهنگی و عوامل مؤثر بر آن (مطالعه موردی: جوانان 18 الی 29 ساله شهرستان خوی)»، فصلنامه مطالعات جامعه‌شناسی، سال 8، ش 29.
  15. حاجی‌زاده، مسعود و فریدون یوسفی (1392). «بررسی برخی از عوامل اجتماعی مرتبط با فرهنگ مصرف در میان زنان شهر یزد»، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، سال 16، ش 6.
  16. حبیب‌پور گتابی، کرم (1394). «انگاره‌های مصرف فرهنگی در بین زنان استان قم»، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، سال 18، ش 69.
  17. خادمیان، طلیعه (۱۳۹۰). سبک زندگی و مصرف فرهنگی، تهران، مؤسسه فرهنگی - هنری جهان کتاب.
  18. خوش‌فر، غلامرضا، محمدتقی گیلک حکیم‌آبادی و مهدیه زارعی (1393). «کیفیت زندگی و مصرف کالاهای فرهنگی (مورد مطالعه: شهروندان استان گلستان)»، پژوهشنامه توسعه فرهنگی اجتماعی، سال 1، ش 2.
  19. دارابی، علی و مهدی مختارپور (1395). «بررسی رابطه علّی توسعه فرهنگی و عوامل اجتماعی مؤثر بر مصرف کالاهای فرهنگی در میان جوانان (نمونه موردی: شهر تهران)»، مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، سال 8، ش 3.
  20. دان، رابرت. جی (1385). نقد اجتماعی پست‌مدرنیته، بحران‌های هویت، ترجمه صالح نجفی، تهران، نشر پردیس دانش.
  21. ذکایی، محمدسعید و زهرا پورغلام‌ آرانی (1384). «خرده‌فرهنگ یا مصرف فرهنگی: پژوهشی در بین دختران دانش‌آموزان شهر تهران»، فصلنامه مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال 1، ش 4.
  22. ربیعی، علی و ملکه رفیعی (1395). «مصرف‌گرایی: از اجبار تا لذت»، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره 16، ش 1 و 2.
  23. رحمتی، محمدمهدی، همایون مردادخانی، مهدی سلطانی گردفرازی و سجاد مرادی (1391). «هویت اجتماعی و مقاومت فرهنگی: مطالعه مصرف کالاهای فرهنگی غیرمجاز در شهر تهران»، مطالعات جامعه‌شناختی، دوره 19، ش 2.
  24. زارع ‌شاه‌آبادی، اکبر و مریم طاهر (1392). «مطالعه بین‌نسلی الگوی مصرف کالاهای فرهنگی در بین دختران و مادران شهر یزد»، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، سال 16، ش 61.
  25. زندی، مژگان و شهلا کاظمی‌پور (1396). «بررسی نقش عوامل جمعیت‌شناختی و اجتماعی - اقتصادی در مصرف کالاهای فرهنگی جوانان 15-29 ساله شهر تهران (مورد مطالعه: فرهنگسراهای بهمن و اشراق)»، جامعه‌پژوهی فرهنگی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال 8، ش 2.
  26. سیف‌الهی، سیف‌اله و جمال ارشدی (1394). «مطالعه و بررسی روند دگرگونی مصرف کالا‌های فرهنگی و علل و عوامل اجتماعی اثرگذار بر آن در بین گروه قومی کرد در چند دهه اخیر استان کردستان (خانوارهای ساکن در شهر سنندج طی دو نسل)»، مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، سال 7، ش 4.
  27. عابدینی، صمد و قربان مولایی (1391). «بررسی جامعه‌شناختی رابطه سرمایه‌های اجتماعی با میزان مصرف کالاهای فرهنگی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی خلخال»، پژوهشنامه علوم اجتماعی، سال 6، ش 3.
  28. عبداللهی، محمد و سجاد مرادی (1390). «تحلیل جامعه‌شناختی الگوی مصرف در بین ساکنان شهر تهران»، فصلنامه برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، دوره 3، ش 9.
  29. علیخواه، فردین (1386). «پیامدهای سیاسی مصرف‌گرایی»، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال 6، ش 25.
  30. فاضلی، عبدالله (1394). «بررسی جامعه‌شناختی عوامل مؤثر بر مصرف فرهنگی: با تأکید بر مطالعه کتاب در شهر اهواز»، فصلنامه تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، دوره 21، ش 2.
  31. فاضلی، محمد (1382). مصرف و سبک زندگی، قم، صبح صادق.
  32. --- (1384). «جامعه‌شناسی مصرف موسیقی در تهران»، فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، ش 1.
  33. فاضلیان دهکردی، مهری و اصغر محمدی (1395). «تأثیر سواد رسانه‌ای در بُعد پردازش و تحلیل پیام‌رسان‌ها بر مصرف کالاهای فرهنگی (مورد مطالعه: زنان 15-39 ساله شهرکرد)»، فصلنامه زن و جامعه، سال 7، ش 4.
  34. کاظمی، عباس (1387). مطالعات فرهنگی، مصرف و زندگی روزمره در ایران، تهران، انتشارات جهاد دانشگاهی.
  35. --- (1384). جامعه‌شناسی روشنفکری دینی در ایران، تهران، نشر طرح نو.
  36. کاظمیان، مهرداد، قربانعلی ابراهیمی و زهرا همتی (1393). «مصرف فرهنگی و عوامل مرتبط با آن (مطالعه موردی: دانشجویان دانشگاه مازندران)»، فصلنامه جامعه‌پژوهی فرهنگی، سال 5، ش 2.
  37. کوزر، لوئیس (1372). زندگی و اندیشه بزرگان جامعه‌شناسی، ترجمه محسن ثلاثی، تهران، نشر علم.
  38. گیدنز، آنتونی (1373). جامعه‌شناسی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران، نشر نی.
  39. --- (1385). پیامدهای مدرنیت، ترجمه محسن ثلاثی، تهران، نشر مرکز.
  40. مارکس، کارل (1352). سرمایه، ترجمه ایرج اسکندری، تهران، نور.
  41. موسوی، سیده‌سپیده و بهنام زنگی (1398). «بررسی عوامل مؤثر بر مصرف کالاهای فرهنگی (مطالعه موردی: خرید آثار نقاشی معاصر ایران)»، جلوه هنر، دوره جدید، سال 11، ش 4، شماره پیاپی 25.
  42. نادری، احمد، ابراهیم شیرعلی و مهدی شهنازی (1396). «بررسی وضعیت سواد انرژی در بین شهروندان منطقه 19 شهرداری تهران و رابطه آن با مصرف ف کالای فرهنگی»، فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دوره 6، ش 3.
  43. نیازی، محسن و الهام شفایی‌مقدم (1394). «تبیین رابطه میزان مصرف نوگرایی و مصرف کالای فرهنگی (دانش‌آموزان دختر کاشان)»، پژوهشنامه زنان، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال 6، ش 2.
  44. وبلن، تورشتاین (1383). نظریه طبقه مرفه، ترجمه فرهنگ ارشاد، تهران، نشر نی.
  45. وحیدا، فریدون، رسول ربانی و مژگان ضیایی (1383). «رابطه پایگاه اقتصادی - اجتماعی و مصرف کالاهای فرهنگی»، فصلنامه فرهنگ اصفهان، ش 27 و 28.
  46. هورکهایمر، ماکس و تئودور آدرنو (1380). «صنعت فرهنگ‌سازی، روشنگری به ‌مثابه فریب توده‌ای»، ترجمه مراد فرهادپور، فصلنامه ارغنون، ش 18.
  47. Anderson, W. Thomas Jr and Linda L. Golden (1984). "Lifestyle and Psychographics; A Critical Review and Recommendation", In NA Advances in Consumer Research, UT: Association for Consumer Research.
  48. Arnould, E. J. and C. J. Thompson (2005). "Consumer Culture Theory (CCT): Twenty Years of Research", Journal of Consumer Research, 31(4).
  49. Bennett, Andy (2005). Culture and Everyday Life, London, SAGE Publications Ltd.
  50. Bocock, Robert (1992). "Consumption and Lifestyle" in Bocock. R and T . Kenneth (eds.) Social and Cultural Forms of Modernity, Polity Press in Association With Open University.
  51. Bourdieu, P. (1984). Distinction: A Social Critique of the Judgment of Taste, Translated by Richard Nice, Routledge.
  52. Cohen, Robin and Paul Kennedy (2007). Global Sociology, Palgrave Macmillan, Second Edition.
  53. Paterson, Mark (2006). Consumption and Everyday Life, Routledge.
  54. Poster, Mark (ed) (1988). Jean Baudrillard, Selected Writings, Cambridge, Polity Press.
  55. Scott, John (2006). Social Theory, Central Issues in Sociology, Sage Publications.
  56. Shove, Elizabeth and Alan Warde (1998). Incinspicuous Consumption: The Sociology of Consumption and the Environment, Published by the Departent of Sociology.
  57. Simmel, Georg (1971). On Indiviuality and Social Forms, Edited by O. N. Levine, Chicago, University of Chicago Press.
  58. Slater, Don (2005). The Sociology of Consumption and Lifestyle, In Calhoun. C, C. Rojek and B. Turner (Eds), The Sage Handbook of Sociology, Sage Publications.
  59. Trentman, Frank (2004). "Beyond Consumerism; New Historical Perspectives on Consumption", Journal of Contemporary History, Vol. 39 (3).
  60. Virtanen, Taru (2007). Dimensions of Taste for Cultural Consumption - A Cross-Cultural Study on Young Europeans, Economic Sociology / Turku School of Economics and Business Administration, Finland.