چالش تشخیص جرائم سیاسی در قانون جرم سیاسی؛ با نگاهی به علت‌ها و آسیب‌ها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران (نویسنده مسئول)؛

2 استاد گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران؛

چکیده

جرم سیاسی از موضوعات مهم حقوقی و سیاسی و دارای پشتوانه علمی، حقوقی و فقهی در تفکیک و تمایز از جرائم عمومی / غیرسیاسی است. اصل (168) قانون اساسی جمهوری اسلامی با شناسایی جرم سیاسی، تبیین و مقررات اجرایی آن را به قانونگذار عادی محول کرده است. نتیجه اهمال حدود چهار دهه قانونگدار عادی، عدم اجرای قواعد مربوط و رژیم ارفاقی در حق مجرمین سیاسی در طول این سال‌ها بود. سرانجام در اردیبهشت سال 1395 قانون جرم سیاسی تصویب و طلسم این قانونگذاری شکسته شد. از‌آنجا‌که تشخیص و تمایز جرائم سیاسی از جرائم عادی، لازمه اجرای قواعد ارفاقی آن است، بررسی موضع قانون جرم سیاسی در این باره، موضوع اصلی مقاله حاضر بوده که به روش توصیفی - تحلیلی انجام شده است. نتیجه پژوهش نشان می‌دهد که این قانون در رسالت اصلی خود که همان ارائه روش یا ضابطه‌ای مشخص برای تشخیص جرائم سیاسی از جرائم غیرسیاسی است، با چالش روبه‌رو است. از‌این‌رو نیازمند اصلاحاتی است تا مصادیق بارز و واقعی جرم سیاسی را مشمول این عنوان و بهره‌مند از رژیم ارفاقی کند و از تضییق افراطی گستره جرائم سیاسی که در امتداد سیاست کیفری امنیت‌گرایانه اتخاذ شده فاصله گیرد و تردید نهادینه شده نظام قضایی در اجرای قواعد مربوط را مرتفع کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The challenge of recognizing political crimes in the political crimes act: Looking at the reasons and injuries

نویسندگان [English]

  • Ali Pezeshki 1
  • Kumars Kalantari 2
1 PhD student in criminal law and criminology, faculty of law and political science, Mazandaran University, Babolsar, Iran (corresponding author);
2 Professor, Department of Criminal Law and Criminology, Faculty of Law and Political Sciences, Mazandaran University, Babolsar, Iran;
چکیده [English]

Political crimes are important legal and political issues with scientific, legal, and jurisprudential support for distinguishing them from general/non-political crimes. Article 168 of the Constitution of the Islamic Republic of Iran, recognizing a political crime, explained it and handed over its executive regulations to the ordinary legislature. The negligence of the ordinary legislature for about four decades led to the non-implementation of the relevant rules and the leniency regime against political criminals during these years. Finally, in May 2016, the political crimes act was approved. Since the distinction and identification of political crimes from ordinary crimes are necessary to implement its arbitrary rules, the study of the position of political crime acts in this regard is the main topic of the present article, which was performed using a descriptive-analytical method. The results indicate that this act in its main mission, providing a precise method or criterion for distinguishing political crimes from non-political ones, is challenged. Thus, there is a need for some improvements to include clear and real examples of political crimes under this title and benefit from the leniency regime, and it should distance from the extreme narrowing of the scope of political crimes, which has been adopted along the security-oriented criminal policy and eliminate the institutionalized doubt of the judicial system in enforcing the relevant rules.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Political crime
  • Leniency regime
  • Political crimes act
  • Detection criteria

مراجع

  1. آقابابایی، حسین (1384). «گفتمان فقهی و جرم‌انگاری در حوزه جرائم علیه امنیت ملت و دولت»، نشریه حقوق اسلامی، ش 5.
  2. افشین‌پور، مصطفی و مهدی نقوی (1397). «سیاست کیفری امنیت‌مدار ایران در تعدیل مجازات‌ها»، فصلنامه تحقیقات حقوق خصوصی و کیفری، ش 36.
  3. الهام، غلامحسین، امیرحسین بحیرایی و علی‌اصغر فرج‌پور اصل مرندی (1397). «گستره حق قیام و نسبت آن با بزه بغی»، فصلنامه دیدگاه‌های حقوقی قضایی، ش 81.
  4. پاک‌نهاد، امیر (1392). «احساس ناامنی و ترس از جرم»، آموزه‌های حقوق کیفری، ش 5.
  5. 5. پوربافرانی، حسن (1392). «بایدها و نبایدهای جرم‌انگاری در حقوق کیفری ایران»، مجلس و راهبرد، سال 20، ش 75.
  6. 6. پیمانی، ضیاءالدین (1375). جرائم علیه امنیت و آسایش عمومی، چاپ دوم، تهران، میزان.
  7. 7. پیوندی، غلامرضا (1379). «تعریف، اقسام و استثنائات جرم سیاسی»، مجله نامه مفید، ش 22.
  8. --- (1394). جرم سیاسی، چاپ دوم، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  9.  حائری، محمدحسن، سیدمحمدتقی قبولی درافشان و سیده‌قدسیه موسوی مشهدی (1391). «نگرشی نو در رابطه جرم سیاسی با مفاهیم محاربه، افساد فی‌الارض و بغی»، مجله آموزه‌های حقوق کیفری، ش 3.
  10. حبیب‌زاده، محمد‌جعفر، حمیدرضا دانش‌ناری، و هانیه هژبرالساداتی (1392). «قانون‌مداری ماهوی در گفتمان تقنینی قضایی جمهوری اسلامی ایران»، دایرة‌المعارف علوم جنایی (مجموعه مقاله‌های تازه‌های علوم جنایی)، زیر نظر علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، کتاب دوم، تهران، میزان.
  11. حبیب‌زاده، محمدجعفر و سید‌درید موسوی مجاب (1385). «تحلیل جرم فعالیت تبلیغی علیه نظام جمهوری اسلامی ایران»، فقه و حقوق اسلامی، ش 9.
  12. خسروی، کاظم و عبدالرضا اصغری (1396). «قانون جرم سیاسی در سنجه اصل (168) قانون اساسی»، آموزه‌های حقوق کیفری، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، ش 13.
  13. رحمانی، قدرت‌الله (1395). «تعریف جرم سیاسی الزام غیر‌مصلحت‌گرایانه قانون اساسی»، فصلنامه مطالعات حقوق عمومی، دوره 46، ش 4.
  14. --- (1397). جرم سیاسی در حقوق ایران، تهران، دانشگاه علامه طباطبائی.
  15. --- (1391). نظریه یگانگی جرائم سیاسی و مطبوعاتی، تهران، دانشگاه امام صادق (ع).
  16. رحمانی، محمد (1394). مبانی سیاست جنایی تراز جمهوری اسلامی ایران، تهران، انتشارات مجد.
  17. رضایی، مهدی (1397). امنیت ملی، حقوق بشر، مشروعیت سیاسی در دمکراسی‌های شکننده، تهران، خرسندی.
  18. زینلی، محمدرضا (1378). جرم سیاسی و حقوق جزای اسلامی، تهران، مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
  19. سایت خبری الف (1399) به آدرس اینترنتی:

http://www.alef.ir/news/3991112094.

  1. سایت خبرگزاری فارس (1399) به آدرس اینترنتی:

 https://www.farsnews.ir/tehran/news/13990902001188.

  1. طباطبایی مؤتمنی، منوچهر (1390). آزادی‌های عمومی و حقوق بشر، چاپ پنجم، تهران، دانشگاه تهران.
  2. عالی‌پور، حسن (1395). «جرم سیاسی و بایسته‌های قانون اساسی»، دیده‌بان امنیت ملی، ش 48و49.
  3. عالی‌پور، حسن و نوروز کارگری (1396). جرائم ضد امنیت ملی، چاپ دوم، تهران، خرسندی.
  4. عباسی‌فرد، محمدرضا (1391). «جرم سیاسی در فقه اسلامی؛ واکاوی اصل (168) قانون اساسی»، مجله راهبرد، ش 65.
  5. قناد، فاطمه و مسعود اکبری (1396). «امنیت‌گرایی سیاست جنایی»، پژوهش‌های حقوق کیفری، سال پنجم، ش 18.
  6. کاتوزیان، امیرناصر (1383). «اصول منطقی حاکم بر تفسیر قانون اساسی»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ش 66.
  7. کرمی، داود و هادی کرامتی معز (1395). «قانون جرم سیاسی مصوب 1395 در بوته نقد»، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، سال 12، ش 37.
  8. کلانتری، کیومرث و پژمان پارسا (1395). «نگرشی نو به قانون جرم سیاسی»، فصلنامه اندیشمندان حقوق، سال چهارم، ش 10.
  9. کوشکی، غلامحسین و نادر علیزاده سرشت (1394). «نگاهی به قلمرو جرائم امنیتی در پرتو صلاحیت دادگاه انقلاب»، فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال چهارم، ش 14.
  10. محبی، جلیل (1389). «بایسته‌های تعریف جرم سیاسی در قاموس حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران»، پژوهشنامه حقوق اسلامی، ش 31.
  11. محمدنژاد، حیدر و رضا تاجیک (1397). «علل جرم‌انگاری حداکثری و بایدهای تحول ساختاری آن در ایران»، فصلنامه تحقیقات حقوق خصوصی و کیفری، ش 38.
  12. محمدی جورکویه، علی (1383). مطالعه تطبیقی جرم سیاسی، قم، مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما.
  13. مجیدی، سید‌محمود (1386). «تشخیص بزه سیاسی و تأثیر رویه دیوان عالی کشور بر آن در فرانسه»، مجله پژوهش‌های حقوقی، ش 12.
  14. منصورآبادی، عباس (1395). حقوق کیفری عمومی 1، تهران، میزان.
  15. میرمحمدصادقی، حسین و رشید قدیری بهرام‌آبادی (1394). «نقش و جایگاه سیاست در عدالت کیفری حاکم بر جرائم تروریستی»، پژوهش حقوق کیفری، ش 13.
  16. میرمحمدصادقی، حسین و علی رحمتی (1394). «مصادیق عدول از اصول کلی حقوق کیفری در جرائم علیه امنیت»، راهبرد، ش 76.
  17. نجفی توانا، علی (1392). «جرم شرافتمندانه»، ماهنامه مهرنامه، ش 32.
  18. نوبهار، رحیم (1398). «از حفظ حکومت تا حفظ نظام»، فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، سال 21، ش 6.
  19. --- (1393). «جرم سیاسی و تقسیم‌بندی حد - تعزیر»، پژوهش‌های حقوق جزا و جرم‌شناسی، ش 3.
  20. --- (1399). «مجازات اعدام: چشم‌اندازی اسلامی»، فصلنامه مدرس حقوق کیفری و جرم‌شناسی، دوره 1، ش 1.
  21. نوربها، رضا (1384). «بیان در زندان»، نشریه تحقیقات حقوقی، ش 41.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار