مبانی، معیارها و اصول حقوقی حاکم بر حوزه‌بندی انتخاباتی با بررسی موردی نظام انتخاباتی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق عمومی، دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی

2 استادیار دانشکده معارف اسلامی و حقوق، دانشگاه امام صادق (ع)

چکیده

برگزاری انتخابات برای گزینش تصمیم‌سازان در سطوح مختلف ملی و منطقه‌ای به راهکاری یگانه برای تحقق حاکمیت ملی و مردم‌سالاری جهت تمشیت امور کلان هر جامعه و مدیریت تضادها و اختلاف سلایق اقشار گوناگون آن تبدیل شده ‌‌است. به لحاظ حقوقی و فنی، امر حساس «حوزه‌‌‌‌‌بندی انتخاباتی» که به‌معنای تقسیم سرزمین و جمعیت یک کشور به حوزه‌های انتخاباتی مختلف برای ایجاد تناسب بین شمار نمایندگان و جمعیت کشور است، مقدمه‌ای مهم و ضروری برای نیل به دستاورد پیش‌گفته است. در این مطالعه توصیفی ـ تحلیلی که براساس داده‌های اسنادی و کتابخانه‌‌‌ای به رشته تحریر درآمده، نگارندگان به این پرسش پاسخ خواهند گفت که «مبانی، معیارها و اصول حقوقی حاکم بر حوزه‌‌‌بندی انتخاباتی چیست و چه بازتابی در نظام حقوقی ایران دارد؟». با تدقیق در جنبه‌های گوناگون موضوع، می‌توان امانت و حق‌‌‌الناس بودن آرای مردم و همچنین آزاد و منصفانه برگزار شدن انتخابات را مبانی دینی و عرفی حوزه‌‌‌بندی صحیح شناسایی کرد؛ چنانچه با معیارهایی همانند جمعیت برابر، مرز و اندازه جغرافیایی متناسب و در نظر داشتن جوامع هم‌‌سود و هم‌‌منفعت سازگاری یابد. در پرتو رعایت اصولی حقوقی همچون استقلال و بی‌‌طرفی مقام تصمیم‌گیر در حوزه‌بندی انتخاباتی، برابری اعتبار و ارزش آرای شهروندان، نمایندگی، عدم تبعیض، شفافیت فرایند حوزه‌‌بندی و مشارکت مؤثر در انتخابات، زمینه برگزاری انتخاباتی سالم و عادلانه را فراهم خواهد ‌‌ساخت.  به‌طوری‌که راهبردهای مذکور در اسناد بالادستی نظام جمهوری اسلامی ایران نیز هدفی جز این ندارند که در صورت حرکت شتابان‌‌تر در مسیر تحقق این راهکارها نقاط ضعف موجود در عرصه عمل همچون حوزه‌‌بندی‌‌های جانبدارانه نیز مرتفع خواهند شد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Fundamentals, Criteria and Legal Principles Governing Electoral Redistricting in Iran

نویسندگان [English]

  • Mohammadhossein Bostani 1
  • Seyed Mohammadmahdi Ghamamy 2
1 PhD Student in Public Law, Faculty of Law, Shahid Beheshti University
2 Imam Sadegh University
چکیده [English]

Holding elections in order to elect decision-makers at different national and regional levels has become the only method in which to realize national sovereignty and democracy. It is also fundamental in being able to manage a society's macro affairs and in controlling the conflicts and
Disparities of its different classes. Legally and technically, the crucial issue of “electoral redistricting”, which means dividing a country’s territory and population into different constituencies in order to balance the number of representatives and population of the country,
is an important and necessary prerequisite for achieving the aforementioned goal. In this descriptive-analytical study, which was based on documentary and library data, the authors answer the following question: “What are the fundamentals, criteria and legal principles governing electoral redistricting and how do they influence the Iranian legal system?”
By looking at the various aspects of this issue, one can identify, the religious and customary principles of a proper redistricting is based on the reliability of people’s votes and holding a fair and free election. It must be noted, a fair and free election observes criteria such as equal population, appropriate boundaries and geographical size and takes common-interest communities into consideration. In addition, a fair and free election must abide by a number of legal principles such as, the independence and impartiality of the decision-making authority in charge of electoral redistricting, equality of the credit and value attributed to citizens’ votes, equal representation, non-discrimination, transparency of the redistricting process and effective participation.
The above criteria and strategies have been stipulated in important documents within the Iranian electoral and voting system and if the Iranian government were to pursue these goals and aim to achieve them in a much shorter time span, problems such as gerrymandering can to some extent be eradicated.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Democracy
  • Election
  • Electoral Redistricting
  • Equality of Citizens' votes
  • Representative seat

مراجع

1. احمدی‌پور، زهرا، محمدرضا حافظ‌نیا و عبدالوهاب خوجم‌لی (1390). «تحلیل حوزه‌های انتخاباتی استان گلستان بعد از انقلاب اسلامی»، فصلنامه ژئوپولتیک، ش 21.
2. اسلامی، رضا (1397). آیا حقوق بشر؟، چاپ دوم، تهران، انتشارات مجد.
3. ایوبی، حجت‌‌اله (1382). اکثریت چگونه حکومت می‌‌کند؟، چاپ دوم، تهران، انتشارات سروش.
4. الکیت، یورگن (1384). «انتخابات آزاد و منصفانه»، ترجمه احمد مرکزمالمیری، مجلس و پژوهش، ش 46.
5. بشیریه، حسین (1396). درس‌‌های دمکراسی برای همه، چاپ ششم، تهران، نشر نگاه معاصر.
6. پروین، خیرالله و مهدی نورایی (1395). «تحلیل نظریه حق‌‌الناس درخصوص حق رأی و بررسی صلاحیت‌‌ها»، حکومت اسلامی، سال بیست‌و‌یکم، ش 82.
7. پیشگاهی‌‌فرد، زهرا، سیدمحمد حسینی و سیدعلی حسینی (1394). «تحلیلی بر چگونگی پراکندگی کرسی‌‌های مجلس شورای اسلامی در ایران»، پژوهش‌‌های جغرافیای انسانی، دوره 47، ش 1.
8. جی‌‌ایمی، داگلاس (1396). نظام‌‌های انتخاباتی، ترجمه مسلم آقایی طوق و اعظم عدالت‌‌جو، چاپ اول، تهران، دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری.
9. حسینی، سیدیاسین (1390). «حوزه‌بندی انتخابات قوه مقننه در نظام حقوقی ایران با تأکید بر طرح تغییر نظام انتخاباتی مجلس شورای اسلامی»، پایان‌‌نامه دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبائی.
10. خسروی، حسن (1387). حقوق انتخابات دمکراتیک، چاپ اول، تهران، نشر مجد.
11. دهخدا، علی‌‌اکبر (1338). لغت‌‌نامه، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
12. رفیعی قهساره، ابوذر (1390). «معیارهای تعیین محدوده حوزه‌های انتخابیه در کشورهای مختلف»، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، شماره مسلسل 12001.
13. فرومن، میشل (1383). «حمایت از آزادی و برابری در رویه قضایی دیوان عالی ایالات متحده آمریکا»، ترجمه علی‌‌اکبر گرجی، نشریه حقوق اساسی، ش 2.
14. فیرحی، داود (1397). آستانه تجدد در شرح «تنبیه الامه و تنزیه المله»، چاپ سوم، تهران، نشر نی.
15. قاری سید‌‌فاطمی، سیدمحمد (1388). حقوق بشر در جهان معاصر، چاپ اول، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌‌های حقوقی شهر دانش.
16. قاضی‌زاده، کاظم (1390). «اعتبار رأی اکثریت در اسلام»، فصلنامه حکومت اسلامی، ش 6.
17. قاضی شریعت‌پناهی، سید‌ابوالفضل (1395). حقوق اساسی و نهادهای سیاسی، چاپ چهاردهم، تهران، بنیاد حقوقی میزان.
18. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، بازنگری 1368.
19. قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری، مصوب 1362.
20. قانون تعیین محدوده حوزه‎های انتخاباتی مجلس شورای اسلامی، مصوب 1366.
21. کاتوزیان، ناصر (1384). مبانی حقوق عمومی، چاپ سوم، تهران، نشر میزان.
22. کاویانی ‌‌راد، مراد (1386). «جغرافیای انتخابات»، فصلنامه مطالعات راهبردی، ش 37.
23. کاویانی ‌‌راد، مراد و مصیب قره‌‌بیگی (1397). جغرافیای انتخابات: بنیادها، مفاهیم و رویکردها، چاپ دوم، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی.
24. گرجی ازندریانی، علی‌‌اکبر (1394). در تکاپوی حقوق اساسی، چاپ سوم، تهران، انتشارات جنگل.
25. لاگلین، مارتین (1388). مبانی حقوق عمومی، ترجمه محمد راسخ، تهران، نشر نی.
26. محمدی، حسن (1396). «آسیب‌شناسی حوزه‌بندی انتخابات مجلس شورای اسلامی»، مجله مطالعات علوم سیاسی، حقوق و فقه، دوره سوم، ش 1/1.
27. مشکینی، علی (ق 1419). مصطلحات الفقه، قم، نشر الهادی.
28. منصوریان، مصطفی (1396). نظام حقوقی حاکم بر انتخابات، چاپ اول، تهران، پژوهشکده شورای نگهبان.
29. موسوی‌‌نیا، سیدهادی (1390). «بررسی آثار تعیین حوزه‌‌های انتخابیه بر انتخاب‌‌شوندگان با تأکید بر نظام انتخاباتی ایران»، پایان‌‌نامه دانشکده حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز.
30. هاشمی، سیدمحمد (1395). حقوق اساسی و ساختارهای سیاسی، چاپ سوم، تهران، بنیاد حقوقی میزان.
31. ــــــــ (1393). حقوق بشر و آزادی‌‌های اساسی، چاپ سوم، تهران، بنیاد حقوقی میزان.
32. Amy, D. J. (2000). Behind the Ballot Box: A Citizen’s Guide to Voting Systems, Paraeger Publishers.
33. Andeson, James C. (2006). The Single-member Plurality and Mixed-member Proportional Electoral Systems: Different Concepts of an Election, Ontario, Canada.
34. Collomer, G.M. (2013). "Handbook of Electoral System Choice", Palgrave Mcmillan Press.
35. Drogus, C.A. (2008). Introduction Caoparative Politics: Concepts and Cases in Context, CQ Press.
36. Handley, L. (2007). "Boundry Delimitation, Challenging the Norms and Standards of Election Administration", IFES Press.
37. Jones, M., R. Jones and M. Woods (2006). Democracy, Participation and Citizenship, In an Introduction to Political Geography: Apace, Place and Pilitics, Second Edition, Routledge Press.
38. Palsingh, C.H. (2000). Report: Politica Geography in Practice a Century of Constituency Delimitation in India, Political Geography.
39. Toplak, J. (2008). "Equal Voting Weight of all: Finally “One-person, Oneovote” From Hawaii to Maine?", Temple Law Review, Vol. 81.
40. Voting Right Act (VRA) (1965). US Congress.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار