آسیب‌شناسی سیاست کیفری ماهوی ایران در قبال بزه جاسوسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه حقوق، دانشگاه دامغان

چکیده

در دهه‌های اخیر، قلمرو جرم‌انگاری جرائم علیه امنیت و به‌ویژه جاسوسی دچار تغییرات مهم و بنیادین شده است. با‌‌این‌حال، سیاست کیفری ایران در زمینه جرم‌انگاری این جرم، نزدیک به یک صد سال است که تغییر مهمی را به خود ندیده است. از‌این‌رو سیاست کیفری ایران از جنبه‌های مختلف در زمینه‌ مبارزه با این جرم، با ایرادها و نارسایی‌های مختلف و متعددی روبه‌رو شده است. عدم انطباق سیاست کیفری ایران با تحولات نوین جاسوسی شامل ارکان سه‌گانه این جرم و نیز پاسخ‌های کیفری تعیین شده است. در ارتباط با رکن قانونی، وجود ابهامات تقنینی در مصادیق جاسوسی، عدم تفکیک جاسوسی از خیانت به کشور و استفاده از قیود متعدد و غیر‌ضرور در زمره این نارسایی‌هاست. در ارتباط با ارکان مادی و روانی نیز می‌توان به ترتیب به تحدید موضوع جاسوسی و عدم شمول آن به جنبه‌های جدید امنیتی و نیز تقید جرم‌انگاری به سوءنیت خاص و انگیزه مجرمانه اشاره کرد. با توجه به نارسایی‌های فوق و نیز عدم حمایت کیفری کامل مقنن از منافع حیاتی و محوری مردم، پیشنهاد نگارنده همانا لزوم توجه قانونگذار به ضرورت توسعه دامنه‌ جرم‌انگاری این جرم به جنبه‌های نوین اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی امنیت و نیز گسترش موضوع آن به مطلق اطلاعات و اشیاست. از طرف دیگر عدم تقیّد جرم‌انگاری جاسوسی به سوءنیت خاص و انگیزه‌ مجرمانه و نیز ارائه تعریف یا احصای مصادیق جاسوسی می‌تواند نظم نسبی را به مقررات مربوطه اعطا کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Pathological Study of Iranian Substantive Criminal Policy on the Crime of Espionage

نویسنده [English]

  • SeyedMahmoud Majidi
چکیده [English]

In recent decades, the realm of criminalization of crimes against security and the issue of espionage, in particular, have undergone essential changes. Despite this fact, the Iranian criminal policy on this issue has not changed over the last one hundred years. Thus, this policy suffers from various shortcomings. The lack of consistency of the Iranian criminal policy with the new developments of espionage consists of three bases and their criminal responses. The legal basis consists of: the existence of legislative ambiguities regarding evidence of espionage, the lack of distinction between espionage and treason, and the use of various unnecessary restrictions. The physical and psychological basis consists of: restrictions in cases of espionage, lack of inclusion of new security aspects, and limiting the criminalization of espionage to certain criminal intentions. Due to the above-mentioned shortcomings and the legislator’s lack of support for the essential interests of society, it is necessary that the legislator expands the scope of criminalization to include economic, cultural and social aspects of security and to also expand it to refer to information and objects. Therefore, if the criminalization of espionage is not limited to certain criminal intentions, a rigid definition of espionage is not given and different types of espionage are not itemized, the regulations may gain some relative order and improve.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Crime Against the Nation
  • Crime Against the Government
  • Criminalization
  • Criminal
1. آقابابایی، حسین (1396). «ارزش امنیت در قرآن»، فصلنامه امنیت‌پژوهی، ش58.
2. استفانی، گاستون، ژرژ لواسور و برنارد بولک (1383). حقوق جزای عمومی، ترجمه حسن دادبان، جلد 1 و 2، چاپ 2، تهران، انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی.
3. الاعظمی، سعد‌ابراهیم (1981). جرائم التجسس فی التشریع العراقی، عراق، جامعه بغداد.
4. العینی، ابومحمد محمود بن احمد (بی‌تا). عمده القاری فی شرح درست البخاری، بیروت، دارالاحیای التراث العربی.
5. بهنام، رمسیس (بی‌تا). الجرائم المضره بالمصلحه العمومیه، مصر، منشاه المعارف بالاسکندریه.
6. پیمانی، ضیاالدین (1392). جرائم علیه امنیت و آسایش عمومی، چاپ 9، تهران، نشرمیزان.
7. توجهی، عبدالعلی و مرجان برنجی اردستانی (1391). «بررسی جایگاه امنیت‌گرایی در سیاست کیفری ایران و آمریکا»، فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، دوره اول، ش ۲.
8. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1386). ترمینولوژی حقوق، چاپ 18، تهران، نشر گنج دانش.
9. جوانمرد، بهروز (1386). «نظریه‌های کیفری و رویکرد امنیتی ج.ا.ا در جرائم سبک (با تأکید بر نظریه‌های تسامح صفر و پنجره‌های شکسته)»، فصلنامه امنیت، دوره پنجم، ش 3.
10. رحمدل، منصور (1394). «جاسوسی و خیانت به کشور»، فصلنامه تحقیقات حقوقی آزاد، ش 28.
11. ریاض‌الخانی، محمد (1994). شرح قانون العقوبات، القسم الخاص، دمشق، مطبعه الاسکان.
12. زراعت، عباس (1387)، قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی، چاپ 3، تهران، انتشارات ققنوس.
13. ساریخانی، عادل (1378). جاسوسی و خیانت به کشور، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
14. شامبیاتی، هوشنگ (1393). حقوق کیفری اختصاصی، جلد3، چاپ 2، تهران، انتشارات مجد.
15. شاملو، باقر، اصغر احمدی و قدرت‌الله خسروشاهی (1396). «بزه دیده‌شناسی سبز: با تأکید بر سیاست کیفری ایران»، پژوهش حقوق کیفری، دوره ششم، ش20.
16. شیخلی، عبدالقادر (1995). فن الصیاغه القانونیه، عمان، دارالثقافه.
17. صدیق، ابراهیم (1395). «انقلاب سایبری و تحول در پدیده جاسوسی»، مطالعات راهبردی، سال نوزدهم، ش71.
18. عالی‌پور، حسن و نوروز کارگری (1389). جرائم ضد امنیت ملی، چاپ اول، تهران، انتشارات خرسندی.
19. عالیه، سمیر (1992). قانون العقوبات، بیروت، مؤسسه الجامعیه للدراسات و النشر و التوزیع.
20. --- (1999). قانون العقوبات، بیروت، مؤسسه الجامعیه للدراسات و النشر و التوزیع.
21. عمید، حسن (1390). فرهنگ عمید، چاپ 38، تهران، نشر امیرکبیر.
22. فتحی سرور، احمد (1963). الجرائم مضره بالمصلحه العامه، القاهره، دارالنهضه العربیه.
23. فرخ‌سیری، منصور (1376). «جاسوسی و جرائم مرتبط با آن»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه تهران.
24. نهاد ریاست جمهوری اسلامی ایران (1382). قانون اساسی جمهوری فرانسه، تهران، انتشارات معاونت پژوهش، تدوین و تنقیح قوانین کشور.
25. قبولی درافشان، سیدمحمدمهدی، حمید دانش تاری و علی ساعتچی (1392). «مطالعه تطبیقی حمایت مدنی و کیفری اسرار تجاری در نظام حقوقی ایران و آمریکا»، دانشنامه حقوق اقتصادی، سال 19، ش4.
26. قرطبی، محمدبن‌احمد الانصاری (1985). الجامع لاحکام القران، بیروت، موسسه التاریخ العربی.
27. کاتبی، حسینقلی (1380). فرهنگ حقوقی فرانسه ـ فارسی، چاپ 2، تهران، انتشارات گنج دانش.
28. کاردان، محمد (1378). «بررسی جاسوسی در حقوق جزایی ایران و سیر تطور آن»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، قم، مجتمع آموزش عالی قم.
29. کاشفی اسماعیل‌زاده، حسن (1384). «جنبش‌های بازگشت به کیفر در سیاست جنایی کشورهای غربی (علل و جلوه‌ها)»، مجله تخصصی دانشگاه علوم اسلامی رضوی، سال پنجم، ش 16و15.
30. گارو، استفانی (بی‌تا). مطالعات نظری و علمی در حقوق جزا، ترجمه سید‌ضیاءالدین نقابت، تهران، بی‌نا.
31. گلدوزیان، ایرج (1397). حقوق جزای اختصاصی، چاپ 24، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
32. لازرژ، کریستین (1382). درآمدی به سیاست جنایی، ترجمه علی‌حسین نجفی ابرند‌آبادی، تهران، نشر میزان.
33. میرمحمدصادقی، حسین (1398). جرائم علیه امنیت و آسایش عمومی، چاپ 38، تهران، نشر میزان.
34. مهدوی‌پور، اعظم و نجمه شهرانی کرانی (1393). «امنیتی شدن جرم‌شناسی؛ راهبردها و آثار آن بر حقوق کیفری»، پژوهش‌نامه حقوق کیفری، دوره پنجم، ش 1.
35. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین (1387). جرم‌شناسی، تقریرات دوره دکتری، دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی.
36. --- (1392). از جرم‌شناسی انتقادی تا جرم‌شناسی امنیتی، تقریرات دوره دکتری، دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی.
37. نجفی ابرند‌آبادی، علی‌حسین و حمید هاشم‌بیگی (1397). دانشنامه جرم‌شناسی، تهران، نشر میزان.
38. نجفی توانا، علی و محمد امینی (1390). «حمایت کیفری از اسرار تجاری در حقوق ایران و قوانین فدرال آمریکا»، حقوق اسلامی، سال 8، ش 29.
39. هوساگ، داگلاس (1390). جرم‌انگاری افراطی، ترجمه محمد‌تقی نوری، تهران، انتشارات مجد.
40. Panchaud, André, et Denys Ochsenbein et Vésale Van Ruymbeke (1989). Code pénal, 9eéd, Suisse, Payot Lausanne.
41. Bouloc, Bernard et Yves Mayaud (1996). Code pénal commenté, 1éd, Paris, Dalloz.
42. Bouloc, Bernard (2017). Droit pénal général, 25eéd, Paris, Dalloz.
43. Cornu, Gérard (1992). (sous la dir.de) Vocabulaire juridique, 3éd, Paris, PUF.
44. Desportes, Frédéric et Francis le Gunehec (2008). Droit pénal général, 9eéd, Paris, Economica.
45. David, Philippe et Jacques Roche (2002). Théories de securité, Montchrestien, 2eéd, Paris, Montchrestien.
46. Leclerc, Henri (1994). Le nouveau code pénal, Paris, 3eéd., Seuil.
47. Mayaud, Yves (2016). Code pénal, 113eéd, Paris, Dalloz.
48. Pelletier, Hervé et Jean Perfetti (2003). Code pénal, 15eéd, Paris, Litec.
49. Pradel, Jean et Michel – Juan Danti (2001). Manuel de droit pénal spécial, 2eéd, Paris, Cujas.
50. Rassat, Michel (2016). Droit pénal spécial, 7eéd. Paris, Dalloz.