زمینه‌ها و راهکارهای کاهش وابستگی بودجه دولت به نفت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبائی (نویسنده مسئول)

2 استادیار گروه آموزشی مدیریت بازرگانی، دانشکده مدیریت دانشگاه خوارزمی

3 سرپرست دفتر مطالعات بخش مالیه عمومی، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی

چکیده

بسیاری از کشورهای صادرکننده نفت در واکنش به چالش‌های ناشی از وابستگی به درآمدهای نفتی اقدامات مختلفی را در پیش گرفته‌اند که وضع قواعد مالی یکی از آنهاست. در ایران نیز قواعد مالی مختلفی برای کاهش وابستگی بودجه دولت به نفت عمدتاً در قالب قوانین برنامه‌های توسعه پنج‌ساله به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده است. بررسی‌های انجام شده در تحقیق حاضر نشان‌دهنده ضعف در مبانی نظری قواعد مالی وضع شده و موفق نبودن در دستیابی به اهداف مورد نظر این قواعد مالی است. سازوکار ورود منابع نفتی به بودجه و باز بودن راه برای تغییر نرخ ارز در تراز کردن منابع و مصارف بودجه و نبود انگیزه کنترل مخارج در دولت و مجلس شورای اسلامی را می‌توان به‌عنوان عوامل اصلی شکست قواعد مالی در ایران عنوان کرد. با در نظر گرفتن تجربیات قبلی کشور در وضع قواعد مالی و با فرض وجود اراده برای تجدید ساختار بودجه دولت و نفت‌، این مقاله به ارائه چارچوبی برای تنظیم قاعده مالی برای کاهش وابستگی بودجه دولت به منابع حاصل از نفت پرداخته و بر‌مبنای داده‌های عملکرد بودجه در طول دوران برنامه‌های پنج‌ساله چهارم و پنجم توسعه (1394-1384) شبیه‌سازی انجام شده است. اساس این پیشنهاد، کنترل کسری بودجه بدون نفت است و قاعده مالی پیشنهادی مقاله حاضر، وابسته کردن رشد سمت مصارف به رشد سمت منابع غیرنفتی در بودجه است. مطابق شبیه‌سازی انجام شده در‌صورت تصویب و رعایت این قاعده، کسری تراز عملیاتی 58 هزار میلیارد تومانی در پایان برنامه پنجم توسعه به مازاد تراز عملیاتی حدود 10 هزار میلیارد تومانی تبدیل می‌شد و هزینه‌های دولت نیز در سقف حدود 102 هزار میلیارد تومان کنترل می‌شد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of the Circumstances and Solutions Which Reduce the Government Budget Dependence on Oil: A Case Study of Fiscal Rules

نویسندگان [English]

  • Mohammad Ghasemi 1
  • SeyedMohammadhadi Sobhanian 2
  • Daruosh Abohamzeh 3
1
2
3
چکیده [English]

Many oil exporting countries have set out various policies in response to the challenges posed by the dependence on oil revenues, one of which is imposing fiscal rules. In Iran also, various fiscal rules have been adopted by parliament to reduce the dependence of the state’s budget on oil. These are mainly in the form of five-year development plans. The study shows weaknesses in the theoretical foundations of the fiscal rules and that they fail to achieve the desired goals. The mechanism used for the entry of oil resources into the yearly budget, the willingness to change the exchange rate in order to balance the resources and expenditures of the budget, and the lack of incentives to control expenditures by the government and parliament can be identified as the main causes of the failure of financial rules and laws in Iran. Taking into account the country's previous experience in fiscal rules and assuming there is a will to restructure the dependence of the government on oil revenues, this paper proposes a framework in which fiscal rules can be regulated to reduce government budget dependency on oil resources; this framework is obtained using Budget Performance Data. Simulations were carried out during the period of the fourth and fifth development plans (1384-1384). This study aims to find a way in which to control the non-oil budget deficit, and so the proposed fiscal rule must ensure there is a direct connection and dependency between growth in expenditure and growth in non-oil resources. According to the simulation, if this rule were to be adopted, the operating balance deficit of 58,000 billion tomans at the end of the fifth development plan would turn into a surplus of about 10 billion tomans, and government spending would be controlled at about 102 billion tomans

کلیدواژه‌ها [English]

  • Fiscal Rules
  • Non-oil Budget Deficit
  • Budget Dependence
  • Oil Revenues

مراجع

1. آتشبار، توحید (1394). «ضرورت تعیین قواعد مالی برای منابع و مصارف دولت»، شماره مسلسل 16663، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
2. ارشدی، علی و حبیب موسوی (1393). «بررسی تأثیر شوک‌های نفتی با تأکید بر اثرات نامتقارن آن بر رشد اقتصادی ایران طی سال‌های 1387-1350»، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی، دوره 14، ش 3.
3. اطلاعات و داده‌های آماری وزارت امور اقتصادی و دارایی.
4. اوز‌اسکی، رولاند و دیگران (1389). تدوین و اجرای سیاست مالی در کشورهای تولیدکننده نفت، ترجمه گروه مترجمان، به کوشش شاهین جوادی، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
5.  صمدی، سعید، ابوالفضل یحیی‌آبادی و نوشین معلمی (1388). «تحلیل تأثیر شوک‌های قیمتی نفت بر متغیرهای اقتصاد کلان ‌در ایران»، فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، دوره ۱۷، ش ۵۲.
6. قاسمی، محمد و پریسا مهاجری (1394). «بررسی رفتار چرخه‌ای سیاست مالی در ایران»، پژوهشنامه اقتصادی، سال 15، ش 56.
7. قانون برنامه ششم توسعه.
8. کمیجانی، اکبر، سیدمحمدهادی سبحانیان و سعید بیات (1391). «اثرات نامتقارن رشد درآمدهای نفتی بر تورم در ایران با استفاده از روشVECM»، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی، ش 45.
9. مهرآرا محسن و کامران نیکی اسکویی (1385). «تکانه‌های نفتی و اثرات پویای آن بر متغیرهای کلان اقتصادی»، پژوهشنامه بازرگانی، ش 40.
10. هادی زنوز، بهروز و میثم پیله‌فروش (1393). «حساب ذخیره ارزی و صندوق توسعه ملی در ایران: تفاوت‌ها، عملکرد و مبانی قانونی»، نشریه راهبرد توسعه، ش 40.
 11. Alesina, A., F. Campante and G. Tabellini (2008) ."Why is Fiscal Policy Often Procyclical?" Journal of European Economic Association, 6(5).
12. Bjerkholt O. and I. Niculescu (2002). "Fiscal Rules for Economies with Non-Renewable Resources: Norway and Venezuela", Economies with Nonrenewable Resources, IMF.
13. Cicek, Deniz and Ceyhun Elgin (2011). "Cyclicality of Fiscal Policy and Shadow Economy", Empirical Economics, Vol. 41, No. 3.
14. Cordes, T., T. Kinda, P. Muthoora and A. Weber (2015). "Expenditure Rules: Effective Tools for Sound Fiscal Policy", IMF Working Paper, 15(29).
15. Davis G .A. (1995). "Learning to Love the Dutch Disease: Evidence from the mieconomies", World Development, 23.
16. Debrun X. and M Kumar (2007). Fiscal Rules, Fiscal Councils and all That: Commitment Devices, Signaling Tools or Smokescreens?, IMF.
17. Federer, J. Peter (1996). "Oil Price Volatility and the Macroeconomy". Journal of Macroeconomics, 18(1).
18. Gavin, M. and R. Perotti (1997). Fiscal Policy in Latin America, in B. Bernanke and J. Rotemberg (eds.), NBER Macroeconomics Annual.
19. Hant, B (2006). Oil Price Shocks: Can They Account for the Stagflation in the 1970? IMF Working Paper.
20. Lane, P. (1998). "On the Cyclicality of Irish Fiscal Policy", The Economic and Social Review, Vol. 29, No. 1.
21. --- (2003). "The Cyclical Behavior of Fiscal Policy: Evidence from the OECD", Journal of Public Economics, Vol. 87.
22. Ossowski Rolando and Håvard Halland (2016). Fiscal Management in Resource-Rich Countries, Wolrd Bank Group.
23. Pascal Jacquinot, Mika Kuismanen, Ricardo Mestre and Martin Spitzer (2009). "Assessment of the Inflationary Impact of Oil Shocks in the Euro Area", The Energy Journal, No. 1.
24. Rene, T. (2012). "Do National Numerical Fiscal Rules Really Shape Fiscal Behaviors in Developing Countries? A Treatment Effect Evaluation", Economic Modelling, Vol. 29, Issue 4.
25. Rogoff. K. (1990). "Equilibrium Political Budget Cycles", American Economic Review, 88.
26. Schaechter, A., T. Kinda, N. Budina and A. Weber (2012). "Fiscal Rules in Response to the Crisis-Toward the Next-Generation Rules, A New Dataset", IMF Working Paper.
27. Tornell A. and PR Lane (1999). "The Voracity Effect", American Economic Review, Vol. 89.
28. Sovereign Wealth Fund Institute report ( 2017).
29. Victor Lledo, Sungwook Yoon, Xiangming Fang, Samba Mbaye and Young Kim (2017). Fiscal Rule at Glance, IMF.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار