الزام‌آوری شریعت قبل از تقنین یا تدوین و رابطه آن با اصل حاکمیت قانون

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه حقوق، مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)، قم، ایران

چکیده

اصل حاکمیت قانون و اصل قانونی بودن جرم و مجازات از اصول پراهمیت در حقوق بهشمار می‌رود و تقنین شریعت یکی از موضوعهای مهم حقوق عمومی است. مسئله این است که با وجود آیات شریفه‌ای مانند «ان الحکم الا لله» و اصولی مانند حاکمیت قانون و قانونی بودن جرم و مجازات، لازم‌الاجرا بودن احکام مسلّم اسلام قبل از تقنین در دیدگاه فقهی و حقوقی چگونه ارزیابی می‌شود؟
این نوشتار احکامی از شریعت را مد‌نظر قرار داده است که بهطور صریح ذکر شده و مورد اختلاف فتوای فقها نیست و به تطبیق بر مصادیق نیاز ندارد (احکام مسلّم). تحقیق حاضر با روش تحلیلی ـ توصیفی این مسئله را از منظر فقهی و حقوقی ارزیابی کرده است. لازم‌الاجرا بودن این نوع احکام قبل از تقنین یا تدوین در دیدگاه فقهی و همچنین در اصول قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، عملکرد شورای نگهبان، برخی قوانین عادی و نظرات خبرگان قانون اساسی از نتایج این نوشتار است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Obligation of carrying out Sharia Law Prior to Legislation or Drafting and its Relation to the Principle of the Rule of Law

نویسنده [English]

  • reza mohamady
Assistant Professor of Law, Imam Khomeini Educational and Research Institute, Qom
چکیده [English]

The principle of the rule of law and the principle of the legality of crime and punishment are considered to be among the fundamental principles of law and are of great importance in public law. The problem is, given the existence of the following holy verse, “no rulership except by Allah alone”, and principles such as the rule of law and the legality of crime and punishment, how can the obligation of certain Muslim precepts be assessed both jurisprudentially and legally before the law is legislated?
This paper explicitly states that the Sharia laws taken into account in this study are ones that jurisprudents unanimously agree on and so are not subject to the ruling of the jurist's fatwa and there is no need to compare the applicability of the rulings (unconditional judgments). In this research, we analyzed the aforementioned problem from a jurisprudential and legal perspective. The obligation to carry out these types of sentences prior to their legislation or compilation based on the jurisprudential point of view, the constitutional principles of the Islamic Republic of Iran, the practices of the Guardian Council, some ordinary laws, and the views of the Assembly of Experts is what this paper proves.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : legitimacy of the Sharia
  • compiling the Sharia
  • legislation
  • definitive rules of Islam
  • jurisprudence and legislation

 

1.قران مجید
2. آخوند خراسانی، محمدکاظم‌بن‌حسین (ق 1409). کفایة الاصول، جلد اول، مؤسسه آل‎البیت، قم.
3. آیین‌نامه دادگاه ویژه روحانیت (اصلاحی مورخ 2/9/1384).
4. اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی (1364). صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، جلد اول، دوم و سوم.
5. اصفهانی، محمدحسین (ق1429). نهایة الدرایة، جلد پنجم و سوم، چاپ دوم، بیروت، مؤسسه آل‌البیت‰ الاحیاء التراث.
6. الهام، غلامحسین و محسن برهانی (1395). درآمدی بر حقوق جزای عمومی جرم و مجرم، جلد اول و دوم، چاپ دوم، ویرایش ۱، تهران، نشر میزان.
7. حاجی ده‌آبادی، احمد (1395). «حاکمیت یا عدم حاکمیت اصل (167) قانون اساسی در امور کیفری با نگاهی به قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲»، پژوهش‌های فقهی، دوره 12، ش 2.
8. خوئینی، غفور و سهیل ذوالفقاری (1390). «خلأهای تقنینی و اجرای فتوا در نظام قضایی ایران تأملی بر اصل (167) قانون اساسی»، پژوهشنامه حقوق اسلامی، ش 34.
9. دانش‌پژوه، مصطفی (1390). مقدمه علم حقوق (با رویکرد به حقوق ایران و اسلام)، جلد اول، چاپ چهارم، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با همکاری سمت.
10. سامانه جامع نظرات شورای نگهبان،      http://nazarat.shora-rc.ir.
11. شمس ناتری، محمدابراهیم و همکاران (1395).  قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی، جلد اول، چاپ سوم، تهران، نشر میزان.
12. صدر، سیدمحمدباقر (1399). لمحة فقهیة تمهیدیة عن مشروع دستور الجمهوریة الإسلامیة فی ایران، جلد اول، قم، مطبعة الخیام.
13. عمید زنجانی، عباسعلی (1387). کلیات حقوق اساسی ایران، جلد اول، چاپ سوم، تهران، انتشارات مجد.
14. فتحی، حجت‌الله (1396). شرح مبسوط قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، جلد اول و دوم، چاپ دوم، زیر نظر آیت‌الله سیدمحمود هاشمی شاهرودی، تهران، مؤسسه دائرة‌المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیت.
15. قاسم‌زاده، سیدمرتضی و حسن ره‌پیک (1389). تبیان حقوق: پژوهشنامه قرآنی حقوق مبانی، جلد اول، تهران، مؤسسه انتشارات دادگستر.
16. قانون مجازات اسلامی مصوب 1392.
17. قانون اساسی کشور مصر.
18. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
19. وحدتی شبیری، سیدحسن (1392). تعامل قانون و فقه در جمهوری اسلامی ایران، جلد اول، قم، مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی.
20. هاشمی، سیدمحمد (1393). حقوق اساسی،  جلد دوم، چاپ بیست‌و‌پنجم، تهران، نشر میزان.
21. هاشمی، سیدحسین و جعفر کوشا (1380). «بررسی تعارض اصل (167) قانون اساسی با اصل قانونی بودن جرائم و مجازات‌ها»، نامه مفید، ش 26.