ارزیابی مبانی نظارت بر کیفیت قانونگذاری از سوی شورای نگهبان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری حقوق عمومی، دانشکده حقوق، گروه حقوق عمومی، دانشگاه شهید بهشتی

2 دانشیار حقوق عمومی، دانشکده حقوق، گروه حقوق عمومی، دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

اصولاً نهادهای پاسدار قانون اساسی، وظیفه صیانت از قانون اساسی را از طریق تطبیق قوانین عادی با اصول قانون اساسی بر‌عهده دارند و این کارویژه سنتی این نهادهاست. شورای نگهبان نیز با تکیه بر اصول قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران متولی صیانت از شرع و قانون اساسی است. بااین‌حال با بررسی رویه عملی شورای نگهبان مشاهده می‌شود که این نهاد بعضاً فراتر از یک نهاد ناظر اساسی محض، بر کیفیت قوانین نیز نظارت دارد و مصوبات مجلس را از جهاتی مانند هنجاریت، شفافیت، ثبات، تحقق‌پذیری و قابلیت ‌اجرا، عادلانه بودن، انسجام و... مورد نظارت قرار می‌دهد. این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی بر آن است که مبانی نظارت شورای نگهبان بر کیفیت قوانین را بررسی کند. برایند کار آن است که به‌رغم آنکه با مبنای برخی از اصول مسلّم حقوق عمومی مانند قانونی بودن، عدم صلاحیت و تفکیک قوا این نوع از نظارت نفی می‌‌شود؛ با این ‌وصف مبانی مختلفی مثل روح حاکم بر قانون اساسی، اصل تلازم، تأمین حقوق و آزادی‌های بنیادین افراد، تحقق حکمرانی خوب، منفعت عمومی و پاسداری از موازین شرعی توجیه‌کننده نظارت شورای نگهبان بر کیفیت قوانین است. بدیهی است که تأمین امنیت حقوقی شهروندان از ثمرات تلاش شورای نگهبان در راستای ایجاد قوانین باکیفیت خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Assessment of Guardian Council's Supervision over Legislative Quality

نویسندگان [English]

  • Mohammad Shahab Jalilvand 1
  • Ali akbar Gorji 2
1 PhD in Public Law, Department of Public Law, Shahid Beheshti University
2 Associate Professor of Public Law, , Department of Public Law, Shahid Beheshti University
چکیده [English]

In principle, the constitutional court is responsible for protecting the constitution through the application of customary laws to the constitutional principles that it is known as traditional function of this institution. The Guardian Council is also the guardian of the Shari'a and the constitution based on the constitutional principles of the Islamic Republic of Iran. Furthermore,  it is sometimes observed that the Guardian Council monitors the quality of laws beyond a single constitutional court as well as oversee parliamentary approvals in terms of normativity, transparency, stability, enforceability, fairness, coherence, and etc… through examining the Guardian Council's practical practice. This paper attempts to examine the Guardian Council's supervisory principles on the quality of laws through using analytical-descriptive research method. We conclude that although according to the legal critia or fundamental principles of the public law such as legality, incompetence and separation of powers; this kind of oversight is neglected, various foundations such as constitutional spirit, coherence principle, ensuring individuals' fundamental rights and freedoms, ensuring good governance, public interests and the protection of religious principles can justify the Guardian Council's supervision on the quality of laws. Obviously, ensuring citizens' legal security will be one of the fruits of Guardian Council's efforts to establish qualitative laws.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Guardian Council
  • Quality of Laws
  • Rejection Principles
  • Justifying Principles
1. اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی (1364). صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، چاپ اول، تهران، اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی.
2. امینی‌پژوه، حسین و محسن اسماعیلی (1392). «منطقه الفراغ به مثابه نظریه قانونگذاری»، فصلنامه دانش حقوق عمومی، ش 5.
3. بیکس، برایان (1392). فرهنگ نظریه حقوقی، ترجمه محمد راسخ، چاپ دوم، تهران، نشر نی.
4. جلالیان، عسگر (1396). «کارآمدی مجلس شورای اسلامی و راهکارهای ارتقای آن در حقوق داخلی»، فصلنامه راهبرد، ش 82.
5. راسخ، محمد و احمد مرکزمالمیری (1391). «تبیین اصول تشریفاتی قانونگذاری.»، مجله تحقیقات حقوقی، ش 9.
6. زارعی، محمدحسین (1394). گفتارهایی در حقوق عمومی مدرن: حاکمیت قانون و دمکراسی، چاپ اول، تهران، انتشارات خرسندی.
7. زارعی، محمدحسین و آزیتا محسن‌زاده (1393). حقوق اداری دمکراتیک و پارادایم بوروکراسی وبری (مجموعه مقالات اندیشه‌های حقوق اداری)، چاپ دوم، تهران، انتشارات مجد.
8. سامتی، مرتضی، همایون رنجبر و فضیلت محسنی (1390). «تحلیل تأثیر شاخص‌های حکمرانی خوب بر شاخص توسعه انسانی: مطالعه موردی کشورهای جنوب شرقی آسیا (ASEAN)»، فصلنامه پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، دوره 1، ش 4.
9. شفیعی‌فر، محمد (1384). «دمکراسی و عدالت اجتماعی با تأکید بر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره27.
10. شکر، زهیر (1387). «دادرسی قانون اساسی (دادرسی اساسی)، آزادی‌ها و حقوق عمومی یا اساسی»، ترجمه خیراله پروین، دوفصلنامه حقوق اساسی، سال 7، ش 9.
11. صفریان، روح‌اله و سیدجواد امام‌جمعه‌زاده (1396). «الگوی حکمرانی خوب؛ سرمایه اجتماعی و توسعه همه‌جانبه»، فصلنامه دولت‌پژوهی، دوره 3، ش 12.
12. طالقانی، سید‌محمود (1361). وحدت آزادی، چاپ اول، تهران، شرکت سهامی انتشار.
13. طلابکی، اکبر و محمدامین ابریشمی‌راد (1392). «بررسی ماهیت نظرات شورای نگهبان»، فصلنامه دانش حقوق عمومی، ش 6.
14. عالم، عبدالرحمن (1389). تاریخ فلسفه سیاسی غرب از آغاز تا پایان سده‌های میانه، چاپ چهاردهم، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌الملل.
15. عباسی، بیژن (1393). حقوق اداری، چاپ سوم، تهران، نشر دادگستر.
16. عبداله‌زاده شهربابکی، آزاده (1395). «قانونگذاری خوب در رویه قضایی: نگاهی به آرای دیوان عالی آمریکا، شورای قانون اساسی فرانسه و دادگاه‌های اروپایی»، فصلنامه مجلس و راهبرد، ش 88.
17. عمید زنجانی، عباسعلی (1387). مبانی حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، چاپ اول، تهران، انتشارات مجد.
18. قادری، سیدعلی (1387). امام خمینی در پنج حوزه معرفت سیاسی، چاپ اول، تهران، نشر زمستان.
19. قلی‌پور، رحمت‌اله (1384). «تحلیل رابطه الگوی حکمرانی خوب و فساد اداری»، فرهنگ مدیریت، سال 3، ش 10.
20. کاتوزیان، ناصر (1394). مقدمه علم حقوق، چاپ نود‌و‌هشتم، تهران، شرکت سهامی انتشار.
21. کمپبل، تام (1386). «تقنین حقوق بشر»، ترجمه سمیه عالی، فصلنامه مجلس و پژوهش، سال 14، ش 56.
22. گرجی ازندریانی، علی‌اکبر (1394). دادگاه‌های قانون اساسی (الگوی غیراروپایی دادرسی اساسی)، چاپ اول، تهران، انتشارات جنگل.
23. لک‌زایی، شریف (1383). «مفهوم تفکیک قوا در ایران»، فصلنامه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم، ش 27.
24. مرکزمالمیری، احمد و مهدی مهدی‌زاده (1394). «قانونگذاری پراکنده در نظام تقنینی ایران»، فصلنامه پژوهش حقوق عمومی،ش 47.
25. مرکز تحقیقات شورای نگهبان‌ (1386). مشروح مذاکرات شورای نگهبان، دوره اول سال1359، چاپ اول، تهران، انتشارات دادگستر.
26. مشهدی، علی (1391). «اصول و معیارهای کنترل قضایی اداری در حقوق سوئیس»، فصلنامه حقوق، ش 3.
27. معتمدنژاد، رؤیا (1387). «کنترل مطابقت قواعد حقوقی مادون با قواعد حقوقی مافوق و نقش خاص آن در تضمین حقوق و آزادی‌های فردی»، فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، ش 1.
28. موسی‌زاده، ابراهیم (1393). جستارهایی در حقوق عمومی، چاپ اول، تهران، انتشارات خرسندی.
29. مهرپور، حسین (1387). دیدگاه‌های جدید در مسائل حقوقی، چاپ دوم، تهران، انتشارات اطلاعات.
30. نائینی، محمدحسین (1382). تنبیه الامه و تنزیه المله، محقق جواد ورعی، چاپ سوم، قم، بوستان کتاب.
31. هاشمی، سید‌محمد (1380). حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، جلد دوم، چاپ پنجم، تهران، انتشارات دادگستر.
32. هداوند، مهدی (1387). «نظارت قضایی: تحلیل مفهومی، تحولات اساسی»، نشریه حقوق اساسی، سال 5، ش 9.
33. Alder, John (2002). General Principle of Constitutional and Administrative Law, Palgrave Macmillan.
34. Ben Merzouk, E. (2003). “La sécurité juridique en droit positif,” Thèse, dacty1, Université Panthéon- Assas (Paris 2).
35. Dessemontet, François (2004). Swiss Administrative Law, Kluwer Law Intenational.
36. Frederickson, H. George (2006). Whatever Happened to Ppublic?, Governance, Governance Everywhere, in Ewan Ferlie, Laurence E. Lynn Jr. and Christopher Pollitt, editors, The Oxford Handbook of Public Management, Oxford University Press.
37. Florijn, N. A. (2008). “Quality of Legislation: A Law and Development Project.” in J. Arnscheidt , B. Van Rooij and J. M. Otto eds, Lawmaking for Development: Explorations into the Theory and Practice of International Legislative Projects, Amsterdam, Leiden University Press.
38. Fuller, Lon L. (1969). The Morality of Law, New Haven, Yale University Press.
39. Kaufmann, Daniel, Aart Kraay and Massimo Masturuzzi (2010). “The Worldwide Governance Indicators, Methodology and Analytical Issues”, Development Research Group of World Bank, Available online at: http://www.brookings.edu.
40. Morrison, David E. and Michael Svennevig (2002). “The Public Interest, the Media and Privacy”, A Report for British Broadcasting Corporation, Available online at: http://www.ofcom.org.uk/ static/ archive/bsc/ pdfs/ research/pidoc.pdf.
41. Stott, Dovid and Alexandra Felix (1997). Principles of Administrative Law, Cavendish Publishing Limited.
42. Wade, H.W.R and C.F Forsyth (1994). Administrative Law, Clarendon Press, Oxford.
43. Werpeaux, M. (2004). Epilogue-provisoire?, d’une Loi Mouvementée, Paris/Montréal: Dalloz, 1760.