تبیین جامعه‌شناختی قانون‌گریزی در بین شهروندان ایرانی (فرا تحلیل پژوهش‌های موجود)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری علوم اجتماعی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه کاشان

2 کارشناس ارشد علوم اجتماعی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

قانون وظیفه کنترل و نظارت بر کنش شهروندان در تعامل اجتماعی را بر عهده دارد و دارای دو پایه مهم سنت و هنجار است. قانون‌ها متناسب با نظام جغرافیایی و خرده‌فرهنگ‌های اجتماع، فرق می‌کنند. گریز از قانون و تخطی از هنجارهای قانونی در اکثر فرهنگ‌ها وجود داشته و تنها تفاوت آن‌ها در کم و کیف عبور از قانون است. پژوهش فعلی قصد دارد به این پرسش پاسخ دهد که علل مهم گریز از قانون در بین شهروندان ایرانی کدام بوده و چرا تمایل به عبور از قانون در بین شهروندان وجود دارد؟
سازوکار اجرای پژوهش فراتحلیل است. هدف این روش، انسجام‌بخشی، مرور نظام‌مند و یکدست‌سازی مطالعات صورت گرفته در یک حوزه معین پژوهشی است. جامعه آماری آن هجده پژوهش که دوازده نمونه سند پژوهشی با هدف ترکیب و شناسایی میزان تأثیر آن انتخاب شدند.
 یافته‌های تحلیلی پژوهش حاکی از این است که قانون‌گریزی به‌عنوان متغیر وابسته، تأثیرپذیر از متغیرهای فردگرایی (388)، سرمایه‌ای (407)، سیاسی (310)، فرهنگی (0.398)، قانونی (0.346)، کنترلی (0.322)، آنومی‌-بی‌هنجاری (0.526) و جمعیتی (0.268) بوده و در مجموع متغیرهای فوق توانسته‌اند 0.233 =Effect size  و  7.166 = Z   و  0.000= sig از قانون‌گریزی را تبیین نمایند.
 تخطی از قانون یک مسئله مهم اجتماعی در جامعه محسوب می‌شود و برحسب نتایج پژوهش، بشدت از عوامل سرمایه‌ای (اجتماعی، فرهنگی و سیاسی) و وضعیت کنترل اجتماعی تأثیر می‌پذیرد. به این معنی با افزایش میزان عوامل سرمایه‌ای و تقویت نظام کنترلی (رسمی و غیررسمی)، می‌توان میزان قانون‌گرایی در سطح کلان، میانه و خرد را افزایش داد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Sociological Explanation of Law-breaking among Iranian Citizens: A Meta-Analysis Approach

نویسندگان [English]

  • Taha Ashayeri 1
  • Fatemeh Namiyan 2
1
2
چکیده [English]

The law has been responsible for controlling and monitoring the citizen actions in social interaction, as well as it has two important pillars of norm and tradition. Regarding geographical system and subcultures of the community, the laws vary. Flouting the law and violation of legal norms have existed in most cultures but the quality and quantity of violations have been made all differences. The present study aims to answer the following questions: 1) what are the main causes of flouting the law among Iranian citizens? 2) why is there a tendency to flout the law among citizens?
This research has been conducted based on the quantitative meta-analysis. The objective of this method is to integrate, systematically review and harmonize studies in the framework of the same research field. The statistical population consists 18 studies that 12 samples of the research documents were selected with the aim of composition and identification of its effect size.
The findings shows that law-breaking as a dependent variables influenced by some variables such as individualism (0.388), Capital (0.407), Political (0.310), Cultural (0.398), Legal (0.346), Control (0.322), Anomie (0.526) and population (0.268). In sum, statistically speaking, the above-mentioned variables demonstrate law-breaking as follow: (Z =7.166, sig= 0.000) (Effect size=0.233).
law-breaking is one of the most important social issues in the society. According to the results, it is strongly influenced by capital (social, cultural and political) factors as well as social control status. That is, the extent of legislation can be increased at the macro, middle and micro levels by increasing the amount of capital factors as well as strengthening the controlling system (formal and informal).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Law (Legislation)
  • Social Capital
  • Control System
  • Social Anomie
  • Political Capital
 
منابع و مآخذ
1. احمدنیا چنیجانی، اکرم، امیرحمزه سالارزائی، نورمحمد یعقوبی، نجمه مهدی‌بیگی و آزیتا گرگیج (1392). «‌تبیین عوامل تأثیرگذار بر قانون‌گریزی در سازمان»، فصلنامه علمی-پژوهشی حقوق اداری، سال اول، ش 2.
2. احمدی، حبیب (1384). جامعه‌شناسی انحرافات، تهران، سمت.
3. برنارد، تامس (1392). جرم‌شناسی نظری ولد، ترجمه علی شجاعی، تهران، نشر دادگستر.
4. پیمایش ملی ارزش‌ها و نگرش ایرانیان (1394). «طرح ملی ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان»، گزارش کشوری، تهران، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
5. پورتقی، پروین (1394). «بررسی میزان قانون‌گریزی و عوامل جامعه‌شناختی مرتبط با آن در بین شهروندان (18-65) ساله شهر ارومیه»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز.
6. پیروز، علی‌آقا (1384). مدیریت در اسلام، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه قم.
7. ترنر، جاناتان اچ (1390). مفاهیم و کاربردهای جامعه‌شناسی، ترجمه محمد فولادی و محمد‌عزیز بختیاری، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
8. حیدری، آرش، کریم رضادوست و شهروز فروتن‌کیا (1391). «‌نظریه ازهم‌گسیختگی نهادی و قانون‌گریزی»، مسائل اجتماعی ایران، سال سوم، ش 2.
9. رابرتسون، یان (1390). درآمدی بر جامعه با تأکید بر نظریه‌های کارکردگرایی، ستیز و کنش متقابل نمادین، ترجمه حسین بهروان، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی.
10. رضایی، محمد (1384). «میزان، نوع و عوامل مؤثر بر قانون‌گریزی»،مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره ششم، ش 3.
11. ریتزر، جورج (1391). ‌نظریه جامعه‌شناختی معاصر: ریشه‌های کلاسیک آن، ترجمه خلیل میرزایی و علی بقایی سرابی، تهران، جامعه‌شناسان.
12. صدیق سروستانی، رحمت‌الله (1390). ‌آسیب‌شناسی اجتماعی، تهران‌، انتشارات آن.
13. طاهری، ابوالقاسم (1379). تاریخ اندیشه‌های سیاسی در غرب، تهران، قومس.
14. عباسی اسفجیر، علی‌اصغر، علی فیروزجائیان و علی رحمانی (1389). «محله‌ها و روابط همسایگی، مکانیسمی ساختاری در ایجاد جرم»، مجله امنیت، سال اول، ش 2.
15. عشایری، طاها، الهام عباسی، علیرضا نطقی کاشانی و نرگس پیرحیاتی (1394). «‌بررسی عوامل اجتماعی - فرهنگی مؤثر بر قانون‌گریزی شهروندان استان اردبیل»، فصلنامه پژوهش‌های دانش انتظامی، سال هفدهم.
16. علمی، محمود (1385). «‌بررسی پایبندی مردم به قانون‌مداری و عوامل اجتماعی مؤثر بر آن»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، معاونت پژوهشی، دانشگاه آزاد اسلامی تبریز.
17. عمید، حسن (۱۳90). ‌فرهنگ عمید، تهران، مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
غفاری، غلامرضا (1392). ‌سرمایه اجتماعی و امنیت انتظامی، تهران‌، نشر جامعه‌شناسان.
18. فکور، علی (1378). «قانون؛ قانون‌گرایی و گروه‌های اجتماعی»، نشریه فرهنگ عمومی، ش 20.
19. فیروزجائیان، علی‌اصغر (1389). «‌قانون‌گریزی (تحلیلی از منظر نظریه عدالت رویه‌ای)»، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال یازدهم، ش 42.
20. فیروزجائیان، علی‌اصغر و سید‌ضیا هاشمی (1391). «‌قانون‌گریزی به‌مثابه آنومی اجتماعی»، فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات امنیت اجتماعی، سال 1، ش 1.
21. کاظمی‌پور ثابت، شهلا، حسین رضایی و حدیثه رمضانی‌فر (1394). «‌سنجش نگرش جامعه میزبان به گسترش آسیب‌های اجتماعی ناشی از توسعه گردشگری در شهر همدان»، فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، دوره هشتم، ش 1.
22. کلانتری، صمد، رسول ربانی و کامران صداقت (1384). «‌ارتباط فقر با قانون‌گریزی و شکل‌گیری آسیب اجتماعی»، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال پنجم، ش 18.
23. کوهی، کمال، سعید تمنا، جواد حسن‌پور و عبدالهادی میرزایی (1393). «‌تبیین جامعه‌شناختی قانون‌گریزی رانندگان وسایل نقلیه سبک»، فصلنامه مطالعات پژوهشی راهور، سال سوم، ش 10.
24. ماهرویی، ابوالحسن (1381). «‌حقوق و تکالیف شهروندی و قانون‌گریزی شهروندان»، نشریه عدالت، دوره دوم، ش 3.
25. محسنی، رضا‌علی (1388). «‌رابطه قانون‌گرایی با کاهش جرائم»، ماهنامه دادرسی، سال نهم، ش 51.
26. مختاری، مریم، مریم قهرمانی و حسین قدرتی (1391). «‌عوامل اجتماعی مؤثر بر میزان قانون‌گریزی در روابط اجتماعی (مورد مطالعه افراد 18 سال به بالای ساکن در شهر شیراز)»، فصلنامه دانش انتظامی، سال چهاردهم، ش 2.
27. مظفری‌زاده، سجاد (۱۳۹۱). ‌ترمینولوژی جرم‌شناسی، تهران، بهینه فراگیر.
28. میرزایی، ابراهیم، یعقوب احمدی، احمد بخارایی و هوشنگ نایبی (1396). « قانون‌گریزی و پیوندهای اجتماعی (مطالعه موردی: شهر اهواز)»، جامعه‌پژوهی فرهنگی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال هشتم، ش 3.
29. میرفردی، اصغر و فروغ فرجی (1394). «‌بررسی میزان گرایش به قانون‌گریزی و رابطه آن با میزان مشارکت اجتماعی و میزان کنترل اجتماعی در شهر یاسوج»، جامعه‌شناسی کاربردی، سال بیست و هفتم، شماره پیاپی (62)، ش 2.
30. نیازی، محسن و طاها عشایری (1394). نزاع دسته‌جمعی در جوامع عشایری ایران، تهران، سخنوران.
31. نیازی، محسن، محمد نصرآبادی کارکنان و طاها عشایری (1395). آسیب‌شناسی اجتماعی، تهران، نشر سخنوران.
32. Banfield, Edward. C. (1958). The Moral Basis of a Backward Society, Glencoe, IL, The Free Pres.
33. Crossman, A. (2013). "Sociological Theories", available at http://sociology.about.com/od/Sociology101/tp/Major-Sociological-Frameworks, No. 41.
34. Gad, Barzilai (2003). Communities and Law, Politics and Cultures of Legal Identities, The University of Michigan Press, Harvard University Press.
35. Hechter, M. and C. Horne (2001). Theories of Social Order, Stanford University Press.
36. Hirschi, T. (1969). Causes of Delinquency, Berkeley and Los Angeles, University of California Press.
37. Olson, Mancur (1965). The Logic of Collective Action, Cambridge, Mass, Harvard University Press.
38. Stewart and Burgess (1996). "Collins Dictionary of Law", Harper Collins Publishers, No. 49.
39. Zaleski, Pawel (2008). Tocqueville on Civilian Society. A Romantic Vision of the Dichotomic Structure of Social Reality, jstor Journal, Vol. 50, No. 78.