پایش توزیع فضایی فقر در استان‌های کشور

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه برنامه ریزی شهری دانشگاه محقق اردبیلی

2 دانش‌آموخته دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه محقق اردبیلی

3 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی

چکیده

هدف‌ اساسی توسعه، محو فقر در هر جامعه و برنامه‌ریزی برای از بین بردن آن است. تحقق این مهم نیازمند شناخت وضعیت موجود و انتخاب شاخص مناسب برای اندازه‌گیری فقر است. در همین راستا پژوهش حاضر به سنجش توزیع فضایی فقر در استان‌های کشور پرداخته است تا با آگاهی از وضعیت موجود فقر در استان‌ها کشور، برنامه‌ریزی واقع‌بینانه-تری در آینده برای از بین بردن فقر انجام شود. روش پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی باهدف کاربردی است. با توجه به اینکه فقر پدیده‌ای چندبعدی است در این پژوهش از 18 شاخص اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و کالبدی جهت تحلیل فقر استفاده شده است. برای بیان اهمیت نسبی هریک از شاخص‌ها از مدل ANP و جهت تجزیه‌وتحلیل اطلاعات از مدل پرومته و تحلیل گایا استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که استان‌های زنجان، یزد، آذربایجان شرقی، مازندران، خراسان جنوبی جزء استان‌های خیلی مرفه و استان‌های کرمان، خوزستان، کرمانشاه، لرستان، سیستان، کهکیلویه و بویراحمد جزء استان‌های خیلی فقیر کشور می‌باشند. پراکنش فضایی فقر در پهنه سرزمینی ایران حاکی از آن دارد که بیشتر استان‌های فقیر در قسمت جنوب شرقی و غرب کشور واقع شدند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Monitoring the Spread of Poverty in the Provinces of the Country

نویسندگان [English]

  • hossein nazmfar 1
  • Ail Eshghei 2
  • saideh alavi 3
1 Associate Professor of Geography
2 PhD of Geography and Urban Planning, University of Mohaghegh Ardabili, Ardabil, Iran
3 University of Mohaghegh Ardabili
چکیده [English]

The main objective of development is to eradicate poverty in each society as well as make a plan for its eradication. Realization of this major issue requires understanding the status quo and choosing poverty probability index. In this connection, the present study aims to measure the spatial distribution of poverty in different provinces of our country in order to provide more realistic planning for the eradication of poverty. A descriptive-analytical research method (with the practical aim) has been used. Since the poverty is a multidimensional phenomenon, 18 economic, social, cultural and physical indicators have been used to analyze the poverty in this paper. Analytic Network Process (ANP) has been used to express the relative importance of each index as well as PROMETHEE method and GAIA Data Processing have been used to analyze the data. Results of the research show that Zanjan, Yazd, East Azarbaijan, Mazandaran and South Khorasan Provinces are the richest but Kerman, Khuzestan, Kermanshah, Lorestan, Sistan and Baluchestan, Kohkiluyeh and Boyer Ahmad Provinces are known as the poorest provinces of the country. The spatial distribution of poverty in Iran’s territorial zone implies that most of the poor provinces are located in both southeastern and western regions of our country.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Poverty
  • spatial distribution
  • Prometheus
  • provinces of Iran

مراجع

منابع و مآخذ
1-       آذر، عادل و علی رجب‌زاده (1393). تصمیم‌گیری کاربردی رویکردMADM، انتشارات نگاه دانش، چاپ ششم.
2-       ارشدی، علی و عبدالعلی کریمی (1392). «بررسی وضعیت فقر مطلق در ایران در سال‌های برنامه اول تا چهارم توسعه»، سیاست‌‌های راهبردی و کلان، دوره 1، ش 1.
3-       افروغ، عماد (1377). فضا و نابرابری اجتماعی، ارائه الگویی برای جدایی‌گزینی و پیامدهای آن، تهران، انتشارات سمت.
4-       بنی‌فاطمه، حسین و سعید ایرانی (1389). «بررسی تطبیقی میزان فقر در مناطق مختلف شهر تبریز» مطالعات جامعه‌شناختی، سال دوم، ش 7.
5-       خدادادکاشی، فرهاد و ابراهیم جاویدی (1391). «اثر آموزش بر جنبه‌های مختلف فقر در مناطق شهری و روستایی ایران»، رفاه اجتماعی، سال ۱۲، ش ۴۶.
6-       خلج، سکینه و علی یوسفی (1393). «پهنه‌بندی توزیع و شدت فقر چندبعدی در مناطق شهری و روستایی ایران»، برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دوره 18، ش 4.
7-       راغفر، حسین، زهرا محمدی‌فرد و کبری سنگری مهذب (1392). «اندازه‌گیری فقر چندبعدی در شهر تهران»، پژوهش‌‌های اقتصادی، دوره 13، ش 2.
8-       رضایی، محمد‌رضا، مهدی علیان و امیررضا خاوریان (1393). «شناسایی و ارزیابی گستره‌‌های فضایی فقر شهری در شهر یزد»، پژوهش‌‌های جغرافیای انسانی، دوره 46، ش 3.
9-        روستایی، شهریور، محسن احدنژاد روشتی، اکبر اصغری زمانی و علیرضا زنگنه (1391). «توزیع فضایی فقر شهری در شهر کرمانشاه»، رفاه اجتماعی، دوره ۱۲، ش ۴۵.
10-   رئیس‌دانا، فریبرز (1379). «نقد روش در پدیده‌شناسی فقر»، مجموعه مقالات فقر در ایران، تهران، انتشارات دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.
11-    زادولی ‌‌خواجه، شاهرخ، اکبر اصغری زمانی و فاطمه زادولی خواجه (1393). «سطح‌‌بندی محلات حاشیه‌‌نشین بر‌اساس شاخص‌‌های کالبدی اقتصادی فقر شهری (نمونه موردی: حاشیه‌نشینان شمال شهر تبریز)»، جغرافیا و مطالعات محیطی، سال سوم، ش 11.
12-   سایت مرکز آمار ایران (1394).
13-   صامتی، مجید و علیرضا کرمی (۱۳۸۳). «بررسی تأثیر هزینه‌‌های دولت در بخش کشاورزی بر کاهش فقر روستایی درکشور»، مجله تحقیقات اقتصادی، سـال 16، ش ۴.
14-    صدرموسوی، میرستار، اصغر عابدینی و بخشان خضرنژاد (1396). «تحلیل فضایی و رتبه‌‌بندی شهرهای استان آذربایجان غربی براساس شاخص‌های فقر شهری»، آمایش محیط، دوره 10، ش 37.
15-   صلاحی ‌‌اصفهانی، گیتی، علی ایرانشاهی، سید‌رامین غفاری و مصطفی تالشی (1397). «تحلیل فضایی فقر روستایی در سکونتگاه‌های روستایی شهرستان پاکدشت با استفاده از روش‌های خودهمبستگی فضایی»، مدیریت شهری، ش 51.
16-   عزیزی، منصور، علی موحد، فرزانه ساسانپور و نعمت کرده (1393). «تحلیلی بر وضعیت فقر شهری (مطالعه موردی: شهر مهاباد)»، سپهر، دوره 23.
17-   فطرس، محمد‌حسن و فاطمه شهبازی (1394). «بررسی تأثیر تحرک درآمدی بر فقر در ایران، دوره‏ زمانی 1363 ـ 1392»، تحقیقات اقتصادی، دوره 50، ش 3.
18-   فکوهی، ناصر (1383). انسان‌شناسی شهری، تهران، نشر نی.
19-    محمدی یگانه، بهروز، مهدی چراغی و زهرا یزدانی (1393). «تحلیل عوامل مؤثر بر توزیع فضایی فقر در نواحی روستایی، با تأکید بر ویژگی‌های اقتصادی - اجتماعی (موردشناسی: دهستان محمودآباد، شاهین‌‌دژ)»، جغرافیا و آمایش ‌‌شهری ‌‌منطقه‌‌ای، ش 13.
20-   محمدی، محمدعلی، ابوعلی ودادهیر، علیرضا سیفی و روشنک مشتاق (1391). «فراتحلیل مطالعات فقر در ایران»، رفاه اجتماعی، دوره ۱۲، ش ۴۵.
21-   محمودی، وحید (1386). اندازه‌‌گیری فقر و توزیع درآمد در ایران، تهران، انتشارات سمت.
22-   مدنی، سعید (1379). «آسیب‌ها، انحرافات اجتماعی و فقر در ایران»، مجموعه مقالات فقر در ایران، تهران، انتشارات دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.
23-   مشهدی احمد، محمود (1391). «بنیان‌‌های نهادی فقر از دیدگاه وبلن»، برنامه‌ریزی و بودجه، سال 17، ش 2.
24-   موحد، علی، سامان ولی‌نوری، حسین حاتمی‌نژاد، احمد زنگانه و موسی کمانرودی کجوری (1395). «تحلیل فضایی فقر شهری در کلان‌شهر تهران»، اقتصاد و مدیریت شهری، دوره ۴، ش ۱۵.
25-   مومنی، منصور و علیرضا شریفی سلیم (1391). مدل‌ها و نرم‌‌افزارهای تصمیم‌‌گیری چندشاخصه، تهران، ناشر مؤلفان با حمایت شرکت داروسازی اکسیر.
26-   همزه‌‌ای، محمدرضا، ایوب شاه‌حسینی، غلامرضا برزو و سارا موسوی مطلوب (1391). «شناخت فرهنگ فقر در روستائیانِ شهرستان هرسین»، رفاه اجتماعی، سال ۱۲، ش 45.
27-   یوسفی، علی، شکیبا مهدیان و سکینه خلج (1394). «شناسایی عوامل تعیین‌کننده فقر چندبعدی در مناطق روستایی ایران»، پژوهش‌‌های روستایی، دوره 6، ش 4.
28-    Alkire, S., J. Roche, M.E. Santos and S. Seth (2011). Multidimensional Poverty Index 2011, Brief Methodological Note, Oxford Poverty and Human Development Initiative (OPHI).
29-    Alkire, S. and M.E Santos (2010). Acute Multidimensional Poverty: A New Index for Developing Countries, OPHI Working Papers 38, University of Oxford.
30-    Arif, G. M., S. Farooq (2012). Dynamics of Rural Poverty in Pakistan: Evidence from Three Waves of the Panel Survey, Pakistan Institute of Development Economics Islamabad.
31-    Babic, Z. and N. Plazibat (1998). "Ranking of Enterprises Based on Multicriterial Analysis", International Journal of Production Economics, Vol. 56-57.
32-    Bogdanovic, D., D. Nikolic and I. Ilic (2012). "Mining Method Selection by Integrated AHP and PROMETHEE Method", Anais da Academia Brasileira de Ciências, Vol. 84.
33-    Brans, J. and B. Mareschal (2005). "PROMETHEE Method Cited at: Multiple Criteria Decision Analysis", State of the Art Surveys, Springer, NewYork.
34-    Brans, J.P. and B. Mareschal (1994). "The PROMCALE- GAIA Decision Support System for Multicriteria Decision aid", Decision Support Systems, Vol.12, No 4/5.
35-    Chou, T.Y., Lin, W.T., Lin, Ch. Y., Chou, W.Ch. and Huang, P. (2004). "Application of the PROMETHEE Technique to Determine Depression Outlet location and Flow Direction in DEM", Journal of Hydrology, 287.
36-    Duclos, J. and A. Araar (2006). Poverty and Equity: Measurement, Policy and Estimation, Springer.
37-    Leeneer, I. and H. Pastijn (2002). "Selecting Land Mine Detection Strategies by Means of Outranking MCDM Techniques", European Journal Operational Reasearch, Vol.139.
38-    Peirovedin, M.R., M. Mahdavi and Y. A. Ziyari (2016). "An Analysis of Effective Factors on Spatial Distribution of Poverty in Rural Regions of Hamedan Province", International Journal of Geography and Geology, 5(5).
39-    Shahabadi, A. and sorekhkamal, R. (2009). "Evaluation of City Development Ghouchan Using Numerical Taxonomy Analysis", Journal of Geographical Landscape of Zagros, the First Year, NO.1.
40-    Sowunmi, F. A. (2016). "Spatial Analysis of Hotspots and Coldspots of Poverty in Nigeria", Journal of Geographic Information System, Vol. 8.
41-    Tomul, E. (2009). "Measuring Regional Inequality of Education in Turkey: An Evaluation by Gini Index", Procedia Social and Behaviorial Sciences, Vol. 1.
42-    Torres, Marcelo de O., Stephen A. Vosti and Marco P. Maneta. (2011). "Spatial Patterns of Rural Poverty: An Exploratory Analysis in the São Francisco River Basin, Brazil", Nova Economia-Belo Horizonte_21 (1).

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار