بررسی حدود صلاحیت رئیس جمهور در امور بودجه، تحدید و ابهام در قانون اساسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق عمومی، دانشکده علوم انسانی و حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان(خوراسگان)

2 دانشیار دانشکده علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان

3 استادیار دانشکده علوم انسانی و حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان(خوراسگان)

چکیده

قوه‌مجریه متولی اجرای قوانین مصوب مجلس و وظایف و تکالیفی است که قانونگذار اساسی برعهده وی قرار داده و انجام آن طیف وسیعی از امور اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و.. را در بر می‌گیرد.هدف از اجرای این قوانین توسعه کشور است و وظیفه رئیس‌جمهور به عنوان رئیس این قوه‌ نیز در این زمینه حائر اهمیت می باشد. از سوی دیگر، قوه مجریه جهت دستیابی به اهداف و برنامه های قانونی خود، نیازمند تأمین منابع مالی لازم ازطریق قوانین بودجه سنواتی و داشتن اختیارات لازم در اداره امور بودجه است. در همین راستا، قانونگذاراساسی هرچند با تشخیص صحیح این موضوع، در فراز اول اصل 52 قانون اساسی، تدوین لایحه بودجه کل کشور رابر عهده دولت قرار داده و در اصل 126 نیز صلاحیت های قابل توجهی در زمینه امور بودجه برای رییس جمهور ایجاد نموده است لیکن این صلاحیتها علاوه بر وجود برخی ابهامات، در ملاحظه با سایر اصول قانونی اساسی و اختیاراتی که این قانون برای قوه مقننه و سایر ارکان حکومتی نظام در زمینه بودجه برقرار نموده، مورد چالش و تحدید جدی قرار گرفته است به نحوی که کارآمدی قوه مجریه در اصطکاک شدید با صلاحیتهای سایر ارکان حکومتی نظام تحلیل رفته و این موضوع، تعادل و توازن قدرت را به زیان قوه مجریه مخدوش نموده است.نتایج حاصل از این پژوهش بیانگر فقدان تعادل و توازن لازم بین قوای سه گانه در مراحل تدوین و تصویب بودجه کل کشور است خاصه آنکه ابهامات موجود در برخی اصول مرتبط قانون اساسی و همچنین وجود صلاحیتهای قابل توجه در نزد سایر ارکان حکومتی نظام، در موضوع بودجه کل کشور،به فضای عدم توازن موجود، دامن می زند. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Survey of Presidential Authority over Budget Affairs, Constitutional Limitation and Ambiguity

نویسندگان [English]

  • Hossein Bagheri zarrin ghabaee 1
  • Manochehr Tavassoli Naini 2
  • Mohammad Sadegh Ahmadi 3
1 PhD Student in Public Law , Azad University of Isfahan
2 Professor of Law , University of Isfahan- Author
3 Professor of Law , Azad University of Isfahan-
چکیده [English]

The Executive Power is responsible for the enforcement of the laws which have been passed by the Islamic Parliament as well as performing a wide range of tasks in various areas, including economic, social and cultural affairs which have been entrusted by the legislator. The implementation of these laws aims to achieve the development (in our country) which increase the importance of presidential authority as head of the Executive branch. On the other hand, the Executive requires to provide necessary financial resources through annual budget as well as having the authority over budgeting in order to achieve its legal planning and goals. According to the Articles (52) (the first paragraph) as well as Article (126) of the Constitution, developing a budget bill as well as significant budgeting competences have been assigned to the government respectively. But due to the existing ambiguities as well as considering other Constitutional principles also authorities which have been assigned to the legislators and other governmental institutions under the Constitution (in the field of budgeting), these competences have been challenged and restricted seriously. Therefore, the Executive efficacy has been undermined as well as the balance of power has been disturbed.
Results of the research which has been conducted based on descriptive-analytical method through using library databases indicate that there is an imbalance of power among three branches of government in a bid to prepare budgeting process as well as approving annual budget laws of the country. Finally, these mentioned ambiguities in some related principles will intensify the existing imbalance of powers.     

کلیدواژه‌ها [English]

  • *Keywords: constitution law
  • president
  • responsibility
  • budget
  • authority

مراجع

  1. الفت‌پور، نادعلی و حسین باقری زرین‌قبائی (1391). قانون برنامه و بودجه در نظم نوین حقوقی، تهران، انتشارات معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهور.
  2. الهام، غلامحسین و صادق فقفوری (1391). «مسئولیت اجرای قانون اساسی توسط رئیس‌جمهور در پرتو اصل یکصدو‌سیزدهم قانون اساسی»، مجموعه مقالات اولین همایش ملی قوه مجریه در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران، دانشگاه شهید بهشتی.
  3. امامی، محمد و کورش استوار سنگری (1388). حقوق اداری (جلد دوم)، تهران، نشر میزان.
  4. انبارلویی، محمدکاظم (1386). آسیب‌شناسی مالیه عمومی، تهران، انتشارات وثوق.
  5. انصاری، شاهرخ (1384). بودجه و بودجه‌ریزی دولتی در ایران (با تأکید بر بودجه عملیاتی)، تهران، مؤسسه انتشاراتی یکان.
  6. باباپور چهره، نگین (1391). «روابط قوه مجریه با نهادهای تحت امر رهبری»، مجموعه مقالات اولین همایش ملی قوه مجریه در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران، دانشگاه شهید بهشتی.
  7.  برزگر خسروی، محمد (1391). «مسئولیت‌های تشریفاتی رئیس‌‌جمهور»، مجموعه مقالات اولین همایش ملی قوه مجریه در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران، دانشگاه شهید بهشتی.
  8.  ــــــ (1395). «معیارهای تشخیص احکام با ماهیت آیین‌نامه داخلی مجلس»، فصلنامهدانشحقوقعمومی، ش 13.
  9.  تقی‌زاده، جواد (1391). «استیضاح وزیران در حقوق اساسی ایران»، مجموعه مقالات اولین همایش ملی قوه مجریه در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران، دانشگاه شهید بهشتی.
  10. جفری ام، هـاجسون (1393). «جوهر اقتصاد نهادگرا چیست؟»، ترجمه محمود متوسلی و محمود مشهدی احمد، مجله برنامه و بودجه، ش 104.
  11. حسینی، سید‌محمدرضا، محسن فاتحی‌زاده و ایمان تهرانی (1391). «اصل (75) قانون اساسی و اختیارات قوه مقننه در بودجه‌ریزی»،  فصلنامه مجلس و راهبرد، ش 70.
  12. دانشفرد، کرم‌اله و حسن قزلباش (1389). «بررسی نقش گزارش تفریغ بودجه در اعمال نظارت پارلمانی بر عملکرد دولت»، مجلهحسابداریمدیریت، ش 4.
  13.  دهخدا، علی‌اکبر (1372).  لغتنامه دهخدا (جلد دوم)، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
  14. رستمی، ولی (1391). «تهیه و پیشنهاد لایحه بودجه در قوه مجریه»، مجموعه مقالات اولین همایش ملی قوه مجریه در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران، دانشگاه شهید بهشتی.
  15. رنجبر، احمد (1391). «حدود اختیارات رئیس‌جمهور در سیاستگذاری و برنامه‌ریزی»، مجموعه مقالات اولین همایش ملی قوه مجریه در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران، دانشگاه شهید بهشتی.
  16. زاهدی وفا، محمدهادی و مصطفی سمیعی‌نسب (1394). «دلالت‌های اندیشه نهادی کامونز در تفکیک‌ناپذیری دو حوزه اقتصاد و حقوق»، فصلنامه برنامه و بودجه، ش 2.
  17. شبیری‌نژاد، علی‌اکبر (1375). گستره مالی و ساختار بودجه‌ای ایران، تهران، نشر نی.
  18. ــــــ (1386). بودجه‌ریزی در ایران، حقوق قوه مقننه در بررسی و رأی به بودجه (مبانی نظری و الگوی پیشنهادی)، تهران، انتشارات مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
  19. عابدی، سعید (1391). «صلاحیت سیاستگذاری و برنامه‌ریزی قوه مجریه»، مجموعه مقالات اولین همایش ملی قوه مجریه در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران، دانشگاه شهید بهشتی.
  20. عامری، فیصل (1387). تجربه برخی کشورها در بودجه‌ریزی در ایران: بودجه و پارلمان، ترجمه علی‌اکبر شبیری‌نژاد، تهران، انتشارات مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
  21. فتحی، یونس (1391). «مطالعه جایگاه مصوبات نمایندگان ویژه رئیس‌جمهور در حقوق اساسی ایران»، مجموعه مقالات اولین همایش ملی قوه مجریه در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران، دانشگاه شهید بهشتی.
  22. فلاح‌زاده، علی‌محمد، مجتبی همتی، محمد جواهری طهرانی، جواد فتحی، یحیی مزروعی ابیانه، علی بهادری جهرمی، هـادی طحان نظیف و ولی علیزاده (1391). تفکیک تقنین و اجرا؛ تحلیل مرزهای صلاحیت تقنینی در روابط قوای مقننه و مجریه، تهران، ناشر معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات معاونت حقوقی رئیس‌جمهور.
  23. کدخدایی، عباسعلی و محمدامین ابریشمی‌راد (1395). «رویه شورای نگهبان در‌خصوص اصول و ضوابط حاکم بر ابتکار قانون»، فصلنامه دانش حقوق عمومی، ش 13.
  24. مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (1381). بودجه‌ریزی در ایران (مسائل و چالش‌ها)، تهران.
  25.  مزارعی، حسن (1391). «حدود وظایف و اختیارات قوه مجریه در آرای تفسیری شورای نگهبان»، مجموعه مقالات اولین همایش ملی قوه مجریه در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران، دانشگاه شهید بهشتی.
  26. مصلی‌نژاد، عباس (1393). سیاستگذاری ساختار قدرت در ایران، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
  27. نیکونسبتى، علی (1390). «حکمرانى و توسعه: گذشته، حال، آینده»، فصلنامه برنامه و بودجه، ش 4.
  28.  واعظی، سیدمجتبی (1391). «گستره مفهومی قوه مجریه در حقوق اساسی ایران»، مجموعه مقالات اولین همایش ملی قوه مجریه در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران، دانشگاه شهید بهشتی.
  29.  ویژه، محمدرضا (1391). «تحلیل حدود اختیارات رئیس‌جمهور در امور اداری و استخدامی»، مجموعه مقالات اولین همایش ملی قوه مجریه در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران، دانشگاه شهید بهشتی.
  30. هاشم‌زاده هریسی، هاشم (1384). گفتارهایی در حقوق اساسی کاربردی، تهران، نشر میزان.
  31. Cindy, Skac (2007). "The Newest Separation of Powers: Semipresidentialism", International Journal of Constitutional Law, Oxford University Press, Vol. 5, No. 1.
  32. Green, Frederick (1920). "Separation of Governmental Powers", The Yale Law Journal, Vol. 29, No. 4.
  33.  Locke, John (2009). Two Treatise of Government, Manchester, Industrial Systems Research.Longman Advanced American Dictionary (2010). Rahnama Prees.
  34. Merriam Websteres New Collegiate Dictionary (1997). Mahtab Prees. p.p 1535, Tehran.
  35. Nozick, Robert (1974). Distributive Justice, In Anarchy, State, and Utopia, Vol. 5038, Basic Books.
  36. Rawls, John (1985). "Justice as Fairness: Political not Metaphysical", Philosophy and Public Affairs, Vol. 14, No. 3.

Walzer, Michael (1984). "Liberalism and the Art of Separation", Political Theory, Vol. 12, No. 3.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار