تبیین پایداری اجتماعی - اقتصادی درشهرهای کوچک با رویکرد توسعه پایدار (نمونه: شهرهای کوچک شمال ایران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه جغرافیا. دانشگاه پیام نور

2 گروه جغرافیا. دانشگاه زنجان

چکیده

امروزه با توجه به ویژگی های شهرنشینی و لزوم پایداری توسعه، تحلیل پایداری شهرها در کشور برای نیل به توسعة پایدار امری کلیدی است. در این ارتباط، با توجه به فقدان مطالعه ای مناسب از میزان پایداری در شهرهای کوچک منظقه شمال کشور، این پژوهش با طرح این مسأله که میزان پایداری اجتماعی-اقتصادی شهرهای کوچک در منطقه شمال تا چه سطحی است، شکل گرفته است. برای ارزیابی میزان پایداری از روش مدل بارومتر پایداری و رادار پایداری، با انتخاب 38 متغیر در قالب شاخص های اجتماعی و اقتصادی، استفاده شده است. جامعه آماری این تحقیق شامل شهرهای کوچک استان های گیلان، مازندران و گلستان که جمعیتی بین ده تا پنجاه هزار نفر دارند می باشد. انتخاب خانوارهای شهری به روش «تصادفی سیستماتیک» و انتخاب شهرهای نمونه به روش «تصادفی خوشه‌ای» بوده که تعداد 12 شهر انتخاب گردیده است. یافته های تحقیق حاکی از این هستند که در شهرهای مورد مطالعه، میانگین امتیاز مولفه های پایداری اجتماعی-اقتصادی بر اساس مدل بارومتر پایداری در شرایط ضعیف قرار دارند. بیشترین ناپایداری مربوط به مولفه های ثبات اقتصادی و کیفیت زندگی به ترتیب با ارزش ۰.۳۸۳ و ۰.۳۸۲ بوده است. نتایج حاصله بیانگر آن است که پایداری اجتماعی-اقتصادی شهرهای کوچک شمال کشور طبق ارزیابی شاخص های منتخب، اختلاف و فاصله فاحشی با سطح استاندارد آن داشته که این امر وجود یک بحران جدی را به لحاظ برخورداری از سطوح توسعه در این شهرها نشان می دهد. از اینرو در امر سیاست گذاری جهت پایدارسازی ابعاد اجتماعی-اقتصادی، توجه به عواملی که سبب افزایش کیفیت زندگی و رفاه اقتصادی در این شهرها می شود ضروری است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Explaining Socio-economic Stability in Small Cities with Sustainable Development Approach (Case study: Small cities of northern Iran)

نویسندگان [English]

  • sadegh barzegar 1
  • amir bakhshi 1
  • mohamadtaghi heydari 2
1 ph.D in Geography and urban planning PNU University
2 UNIVERSITY OF ZANJAN
چکیده [English]

Today, considering the characteristics of urbanization and the necessity of sustainable development, the analysis of the sustainability of cities in the country to achieve sustainable development is key. In this regard, due to the lack of proper study of the sustainability of small towns in the northern part of the country, This research is based on the idea that the socio-economic sustainability of small towns in the northern region is formed. Sustainability barometric model and stability radar model were used to assess the stability. In this regard, 38 variables in the form of social and economic indicators were selected and selected through a survey of scientific experts. The statistical population of this research includes small towns of Gilan, Mazandaran and Golestan provinces with a population of between ten and fifty thousand people. Selection of urban households was done by systematic random sampling and selection of sample cities by random cluster sampling, which has been selected in 12 cities. The results show that the average score of socio-economic sustainability components of small cities in northern Iran is in poor condition. The most instability related to the components of economic stability and quality of life was worth 0.383 and 0.382, respectively. The results show the difference and distance between socioeconomic sustainability indicators of the northern cities of the north of the country with its standard level, which shows a serious crisis in terms of having development levels in the cities of the small towns of the north of the country. Therefore, in policy making to stabilize socio-economic dimensions, it is necessary to pay attention to factors that increase the quality of life and economic well-being in these cities.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sustainable Development
  • Social sustainability
  • Economic sustainability
  • Small cities
  • North of country (IRI)

مراجع

  1. برزگر، صادق (1393). «تبیین و سنجش پایداری در شهرهای کوچک استان مازندران»، رساله دکتری تهران ـ مرکز، تحصیلات تکمیلی دانشگاه پیام نور.
  2. بل، سیمون و استفان مورس (1386). سنجش پایداری، ترجمه ناصر شاهنوشی و یدالله آذرین‌فر، مشهد، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
  3. تقی‌زاده، فاطمه (1387). دانشنامه مدیریت شهری و روستایی، تهران، انتشارات سازمان شهرداری‌ها.
  4. توکلی، جعفر (۱۳۹۳). «سنجش پایداری اجتماعی ـ اقتصادی سکونتگاه‌های روستایی دهستان‌های خاوه شمالی و جنوبی، استان لرستان»، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال چهاردهم، ش 3.
  5. جعفریان، مزدک و فرید عبدالحسین‌پور (1385). «پایداری شهری با نگاهی به ویژگی‌های شهر‌های ایران»، همایش شهر برتر، طرح برتر، همدان، سازمان عمران شهرداری همدان.
  6. رهنمایی، محمد‌تقی و سید‌موسی پورموسوی (۱۳۸۵). «بررسی ناپایداری‌های امنیتی کلان‌شهر تهران بر‌اساس شاخص‌های توسعه پایدار شهری»، نشریه پژوهش‌های جغرافیایی، ش 57.
  7. رهنمایی، محمد‌تقی و پروانه شاه‌حسینی (1388). مقایسه تطبیقی توسعه پایدار شهرهای استان مازندران و خوزستان، تهران، انتشارات سمت.
  8. زال، ابوذر (1386). «ارزیابی و سنجش پایداری اجتماعی و نقش عوامل جغرافیایی مؤثر بر آن در مناطق روستایی شهرستان خرم‌بید»، پایان‏نامه‏ کارشناسی ارشد دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس.
  9. ستارزاده بردسیری، زهره (1395). «ارزیابی شاخص‌های توسعه محله‌ای با رویکرد توسعه پایدار در شهرهای کوچک، مطالعه موردی: شهر بردسیر»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه سیستان و بلوچستان، دانشکده جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی.
  10. شابیرچیما، جی و دنیس ای راندینلی (۱۳۷۳). اجرای طرح‌های تمرکززدایی در آسیا- امکانات محلی برای توسعه روستایی، ترجمه عباس حکیمی و همکاران‌، تهران‌، انتشارات مرکز تحقیقات و بررسی مسائل روستایی.
  11. شکوهی، حسین (1377). دیدگاه‌های نو در جغرافیای شهری، تهران، انتشارات سمت.
  12. شمایی، علی و بابک لطفی مقدم (1394). «بررسی شاخص سازگاری در برنامه‌ریزی کاربری زمین‌شهری به منظور پایداری اقتصادی شهر، مطالعه موردی: منطقه یک شهرداری تهران»، فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی، سال بیستم، ش 7.
  13. صفایی‌پور، مسعود، سمیرا مرادی منفرد و محمدرضا امیری (1395). «ارزیابی و اولویت‌بندی شاخص‌های توسعه پایدار شهری با استفاده از مدل تحلیل شبکه ANP، مورد شناسی: شهر زنجان»، فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری ـ منطقه‌ای، ش 19.
  14. ضرابی، اصغر (1380). «معنی و مفهوم توسعه پایدار در جهان صنعتی و در حال توسعه»، مجله رشد آموزش جغرافیا، ش 59.
  15. علی‌اکبری، اسماعیل، مصطفی طالشی و محمد فرجی دارابخانی (1394). «استقرار متوازن و توسعه نامتوازن: تحلیلی بر نظام شهری غرب کلان منطقه زاگرس با تأکید بر ناپایداری و ناکارآمدی شهرهای کوچک»، فصلنامه جغرافیا و پایداری محیط، ش 61.
  16. فنی، زهره و فرید صارمی (1392). «رویکرد توسعه پایدار محله‌ای در کلان‌شهر تهران (مورد مطالعه: محله بهار)»، مجله جغرافیا و توسعه، ش 30.
  17. فنی، زهره و اشرف‌السادات باقری (13۹۴). شهرهای کوچک و میانی (برنامه‌ریزی و توسعه)، تهران، نشر مدیران امروز.
  18. قدیری، معصوم و محمد‌مهدی ضیانوشین (1389). «پایداری اقتصادی و رابطه آن با ویژگی‌های مکانی ـ فضایی»، فصلنامه روستا و توسعه، سال سیزدهم، ش 2.
  19. محمد‌زاده تیتکانلو، حمیده (1380). «برنامه‌ریزی و طراحی: شهرهای متوسط و شهری شدن جهان (نگاهی به بیانیه للیدا)»، فصلنامه مدیریت شهری، ش 5.
  20. مرکز آمار جمهوری اسلامی ایران (1395). سرشماری نفوس کشور.
  21. نظریان، اصغر (1386). «شهرنشینی در حال دگرگونی و جایگاه شهرهای کوچک؛ تجربه ایرن»، فصلنامه جغرافیایی سرزمین، سال چهارم، ش 14.
  22. یاری حصاری، ارسطو، سیدعلی بدری، مهدی پورطاهری و حسنعلی فرجی سبکبار (1390). «سنجش و ارزیابی پایداری حوزه روستایی کلان‌شهر تهران»، فصلنامه پژوهش‌های روستایی، ش 2(4).
  23. Bell, S. and S. Morse (2003). Measuring Sustainability: Learning by Doing, Earthscan, 189 Pages, London, ISBN 1-85383-843-8.
  24. Bossel, H. (1999). "Indicators for Sustainable Development: Theory, Method, Applications", A Report to the Balaton, Group, IISD, Canada, Available on: www.world cat.org/isbn/1895536138.
  25. Brouwer, R. and R. Ek (2004). "Integrated Ecological, Economic and Social Impact Assessment of Alternative Flood Control Policies in the Netherlands", Ecological Economics, Vol. 50, Issues 1–2.
  26. Cohen, Barney (2005). "Urbanization in Developing Conuntries; Current Trends,Future Projections, and Key Challenges for Sustainability", Technology in Society, Vol. 28, Issues1-2.
  27. Cohen, J. (1995). "Population Growth and Earths Human Carrying Capacity", Journal of Science, Vol. 269.
  28. Colantonio, A. (2008). Social Sustainability: Linkage Research Topolicy and Practice, Oxford Institute for Sustainable Development (OISD), Oxford Brookes University.
  29. Dempsey, Nicolas, B. Brown and G. Bramley (2012). "The key to Sustainable Urban Development in UK Cities? The Influence of Density on Social Sustainability", Progress in Planning 77.
  30. Drakakis, Smith (1995). "Third World Cites: Sustainable Urban Development", Journal of Urban Studies, Vol. 32.
  31. GTZ Project Office (2004). "Chance for Socially Sustainable Development", Programme Office for Social and Ecological Standards, Email: social-ecological-standards@gtz.de.
  32. Hopwood, Bill, Mary Mellor and Geoff O’ Brien (2005). "Sustainable Development: Mapping Different Approaches", Sustainable Development Sust. Dev., 13.
  33. Littig, B. and E. Griessler (2005). "Social Sustainability: A Catchword Between Political Pragmatism and Social Theory", International Journal of Sustainable Development 8 (1/2).
  34. Moffatt, I. (1996). Sustainable Development, Principles, Analysis and Policies, the Parthenon Publishing Group, London.
  35. Murphy, K. (2012). "The Social Pillar of Sustainable Development: A Literature Review and Framework for Policy Analysis", Sustainability: Science, Practice and Policy, Vol. 8.
  36. Pacione, Michael (2009). Urban Geography a Global Perspective, Published in the Taylor and Francis.
  37. Prescott Allen, R. (1995). Assessing Rural Sustainability, Publisher International Union for Conservation of Nature and Natural Resources (IUCN), Switzerland and Cambridge UK.
  38. Kumar Singh, Rajesh, H. R. Murty, S. K. Gupta and A. K. Dikshit (2009). "An Overview of Sustainability Assessment Methodologies", Ecological Indicators 9.
  39. Gonzalez-Garcia, Sara, Rocío Manteiga, Maria Teresa Moreira and Gumersindo Feijoo (2018). "Assessing the Sustainability of Spanish Cities Considering Environmental and Socio-Economic Indicators", Journal of Cleaner Production, Vol. 178.
  40. Sors, A. I. (2001). "Monitoring and Environmental Impact Assessment", in Clark, Reidal Publishing Co, Dordrecht, 3650380.
  41. Spangenberg, J. H. (2005). "Economic Sustainability of the Economy: Concepts and Indicators", Int. Journal Sustainable Development, Vol. 8 (1/2).
  42. Valtenbergs, Visvaldis, Ainhoab González and Ralfs Piziks (2013). "Selecting Indicators for Sustainable Development of Small Towns: The Case of Valmiera Municipality", ICTE in Regional Development, December 2013, Valmiera, Latvia, Procedia Computer Science 26.
  43. Warhurst, A. (2002). "Sustainability Indicators and Sustainability Performance Management, Report to the Project: Mining, Minerals and Sustainable Development (MMSD)", International Institute for Environment and Development (IIED). Warwick, England. http://www.iied.org/mmsd/ mmsd_pdfs/sustainability_indicators.pdf.
  44. Wong, Cecilia (2006). Indicator for Urban and Regional Planning, The Interply of Policy and Methods, Routledge Publisher, London and New York.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار