تحلیل فرار مالیاتی در ایران به روش شاخص چندگانه- علل چندگانه(MIMIC)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشگاه مازندران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه مازندران

چکیده

فرار مالیاتی یکی از بخش های اصلی اقتصاد غیر رسمی است که امروزه به عنوان یکی از چالش های اساسی کشورها و به عنوان مهم ترین مسئله و مشکل نظام های مالیاتی محسوب می شود.تحقیق حاضر تلاش می کند تا با استفاده از روش علل چندگانه- شاخص چندگانه (MIMIC) به برآورد اندازه ی فرار مالیاتی در ایران و بررسی علل و آثار آن طی دوره زمانی 94-1357 بپردازد. نتایج برآورد سری زمانی فرار مالیاتی نشان دهنده آن است که روند فرار مالیاتی در ایران طی سال های مورد بررسی به رغم نوسانات عمده، در مجموع افزایشی بوده است، به گونه ای که از 12/6 درصد GDP رسمی در سال 1357 به 33/11 درصد در سال 1394 رسیده است. همچنین نتایج نشان دهنده این است که متغیرهای تورم، بار مالیاتی، درآمد سرانه و نرخ ارز رسمی اثر مثبت و معنادار بر فرار مالیاتی داشته و متغیرهای شاخص باز بودن اقتصادی، اندازه دولت و نرخ بیکاری دارای اثر منفی بر فرار مالیاتی می باشند. بر اساس یافته های این تحقیق، درآمد سرانه بیشترین تاثیر را بر فرار مالیاتی داشته و از سوی دیگر بیشترین اثر فرار مالیاتی بر رشد تقاضای پول می باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Estimating tax evasion in Iran and investigating its causes and effects: A Multiple Indicators - Multiple Causes (MIMIC) Approach

نویسندگان [English]

  • mahdieh rezagholizadeh 1
  • Majid Aghaei 1
  • amirhossein alami 2
1 university of Mazandaran
2 university of Mazandaran
چکیده [English]

Tax evasion is one of the main characteristics of the informal economy. Today it is considered a major challenge for countries and an important problem for tax systems. This study tries to estimate the tax evasion in Iran using by multiple-cause-multiple causes (MIMIC) method, and investigate its main causes and effects during the period of 1979-2015. The results oftax evasion time series show that despite some fluctuations, the tax evasion in Iran has been generally increasing over the period, it has moved up from 12.6% of GDP in 1357 to 33.11% of GDP in 1394. The results also indicate that inflation, tax burden, per capita income and official exchange rate have a significant positive effect on tax evasion, and the economic openness index, government size and unemployment rate have a negative effect on it. According to the findings, per capita income has the most significant impact on the tax evasion andon the other hand, tax evasion hasthe most impact on the growth of money demand.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Tax Evasion
  • Iran
  • Multiple Indicators - Multiple Causes (MIMIC)

مراجع

  1. اشراف‌زاده، حمید‌رضا و نادر مهرگان (1379). «تخمین حجم فعالیت‌های اقتصاد زیرزمینی در ایران با استفاده از روش تقاضا برای اسکناس و مسکوک در گردش»، مجموعه مقالات سومین همایش ملی بررسی پدیده قاچاق کالا، دانشگاه تربیت مدرس.
  2. امیدی‌پور، رضا، جمشید پژویان، تیمور محمدی و عباس معمارنژاد (1394). «برآورد حجم اقتصاد زیرزمینی و فرار مالیاتی‌: تحلیل تجربی در ایران»، پژوهشنامه مالیات در ایران، ش 28 (مسلسل 76).
  3. امیدی‌پور، رضا و جمشید پژویان (1396). «فرار مالیاتی در پایه مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی در ایران (برآوردهای سالانه 1392-1352)»، فصلنامه اقتصاد مالی، سال یازدهم، ش 39.
  4. تقی‌نژاد عمران، وحید و معصومه نیک‌پور (1392). «اقتصاد زیرزمینی و علت‌های آن، مطالعه موردی ایران»، فصلنامه مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، سال دوم، ش 8.
  5. پیرایی، خسرو و حسینعلی رجایی (1394). «اندازه‌گیری اقتصاد زیرزمینی در ایران و بررسی علل آثار آن»، فصلنامه سیاست‌های راهبردی و کلان، سال سوم، ش 9.
  6. جعفری صمیمی، احمد (1378). اقتصاد بخش عمومی 2، تهران، نشر سمت.
  7. زراء‌نژاد، منصور، صلاح ابراهیمی و پویان کیانی (1392). «برآورد حجم قاچاق کالا در ایران به روش MIMIC»، سیاستگذاری اقتصادی، سال پنجم، ش 9.
  8. سلیمی‌فر، مصطفی و محمد کیوانفر (1389). «اقتصاد غیررسمی در ایران و اثر تورم بر آن»، دانش و توسعه، سال هفدهم، 17(33).
  9. صادقی، حسین و علیرضا شکیبایی (1380). «فرار مالیاتی و اندازه اقتصاد زیرزمینی ایران (با رویکرد روش اقتصاد‌سنجی فازی)»، نامه مفید، دوره 7، ش 27.
  10. صامتی، مجید، مرتضی سامتی و علی دلائی (1388). «برآورد اقتصاد زیرزمینی در ایران به روش MIMIC»، مطالعات اقتصاد بین‌الملل، ش 35.
  11. صمدی، علی‌حسین و رضیه تابنده (1392). «فرار مالیاتی در ایران (بررسی علل و آثار و برآورد میزان آن)»، پژوهشنامه مالیات، ش 19 (مسلسل 67).
  12. عبداله میلانی، مهنوش و نرگس اکبرپور روشن (1391). «فرار مالیاتی ناشی از اقتصاد غیر‌رسمی»، پژوهشنامه مالیات، ش 13 (مسلسل 61).
  13. عرب‌مازار یزدی، علی (1380). «اقتصاد سیاه در ایران: اندازه، علل و آثار آن در سه دهه اخیر»، برنامه و بودجه، ش 62 و 63.
  14. غفاری، فرهاد و هانیه علیزاده (1392). «برآورد اندازه اقتصاد زیرزمینی در ایران و بررسی عوامل موثر بر آن»، فصلنامه علوم اقتصادی، سال هفتم، ش 25.
  15. فلاحتی، علی، مینو نظیفی و سحر عباسپور (1393). «مدل‌سازی اقتصاد سایه‌ای و تخمین فرار مالیاتی در ایران با استفاده از شبکه عصبی»، فصلنامه تحقیقات توسعه اقتصادی، دوره 2، ش 6.
  16. مداح، مجید و سمیه نعمت‌الهی (1392). «نرخ تعرفه و فرار مالیاتی در واردات ایران از شرکای مهم تجاری»، پژوهش‌های اقتصادی، دوره 13، ش 3.
  17. نصرالهی، زهرا، محمدرضا فرزانگان و سمانه طالعی اردکانی(1391). «بررسی روند تحولات اقتصاد سایه‌ای ایران (مقایسه نرم‌افرازهای مدل‌سازی گرافیک و لیزرل)»، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی، سال دوازدهم، ش 2.
  18. نیلی، مسعود و منصور ملکی (1385). «اقتصاد غیررسمی: علل ایجاد، روش‌های تخمین و اثرات آن بر بخش رسمی»، فصلنامه شریف، ش 36.
  19. هادیان، ابراهیم و علی تحویلی (1392). «شناسایی عوامل مؤثر بر فرار مالیاتی در اقتصاد ایران»، برنامه‌ریزی و بودجه، سال هجدهم، ش 2.
  20. Allingham, M. and A. Sandmo (1972). "Income Tax Evasion: A Theoretical Analysis", Journal of Economics, 1(3-4).
  21. Ariyo, A. and W. Bekoe (2012). "Currency Demand, the Underground Economy and Tax Evasion: The Case of Nigeria", Journal of Monetary and Economic Integration, 11(2).
  22. Barun, M. and R. Ditella (2004). "Inflation, Inflation Variability, and Corruption", Economic and Politics 16.
  23. Berger, M., G. Fellner, R. Sausgruber and C.Traxler (2016). "Higher Taxes, More Evasion? Evidence from Border Differentials in TV License fees", Journal of Public Economics, 13(5).
  24. Bhattacharyya, Dlip K. (1990)."An Ecometrics Method of Estimating the Hidden Economy", United Kingdom (1960-1984): Estimates and Tests. The Economic Journal, 100(sep.).
  25. Biswas, A. and S. Marjit (2007). "Preferential Trade and Mis – invoicing: Some Analytical Implication", International Review of Economics and finance 16(1).
  26. Blackburn, K., N. Bose and S. Capasso (2012). "Tax Evasion, the Underground Economy and Financial Development", Journal of Economic Behavior and Organization, 83(2).
  27. Bollen, K. A. (1989). Structure Equation with Latent Variable, New York , Wiley Publishing Company.
  28. Crane, S. and F. Nourzad (1986). "Inflation and Tax Evasion: An Empirical Analysis", The Review of Economics and Statistics, 68 (2).
  29. _____ (1990). "Tax Rates and Tax Evasion: Evidence from California Amnesty Data", National tax Journal, 43(2).
  30. Dell, Anno, R., M. Gomez and A. Alanon (2007). "Shadow Economy in three Different Mediterranean Countries: France, Spain and Greece: a Mimic Approach", Empirical Economy, 33(1).
  31. Dell’Anno, R., M. Gómez and A. Pardo (2004). Shadow Economy in Three Very Different Mediterranean Countries: France, Spain and Greece. A MIMIC Approach, Working Paper.
  32. Embai, A. and W. C. Yu (2010). Tax Evasion and Currency Ratio: Panel Evidence from Developing Countries, Working Paper, College of Business, USA.
  33. Feige, E. (1990). "Defining and Estimating Underground and Informal Economies the New Institutional Economics Approach", World Development, 18(7).
  34. Frey, B. S. and H. Weck-Hannemann (1983). "Estimating the Shadow Economy: A ‘Naive‘approach", Oxford Economic Paper, 35(1).
  35. _____ (1984). "The Hidden Economy as an Unobserved Variable", European Economic Review 26(1).
  36. Gils, D. E. A. (1999). "Moddeling the Hidden Economy and the tax Gap in New Zealand", Empirical Economics, 24.
  37. Joreskog, K. and A. S. Goldberger (1975). "Estimate of a Model with Multiple Indicators and Multiple Cause of a Single Latent Variable", Journal of the American Statistical Association, 165(3).
  38. Kemal, M. A. (2007). A Fresh Assessment of the Underground Economy and Tax Evasion in Pakistan: Causes, Consequences, and Linkages with the Formal Economy, Working Papers and ResearchReports ,University Library of Munich, Germany.
  39. Schneider, F. (2005). "Shadow Economics Around the World. What to We Really Know", European Journal of Political Economy, 21(3).
  40. _____ (2010). Size and Development of the Shadow Economy of 31 European Countries from 2003 to 2010,Working Paper, University of Linz.
  41. Schneider, F., A. Buehn and A. Karmann (2007). Size and Development of the Shadow Economy and of do it Yourself Activities: the Case of Germany; Working Paper No. 14.
  42. _____ (2009). "Show Economy and do it Yourself Activities: the German Case," Journal of Institutional Theoretical Economics, 165 (4).
  43. Schneider, F. and F. Savasan (2007). "DYMIMIC Estimates of the Size of Shadow Economies of Turkey and Neighboring Countries", International Research Journal of Finance and Economics, 9.
  44. Shneider, F. and D. Enste (2000). "Shadow Economics Around the World: Size, Causes, and Consequences”, Journal of Economic Literature, 38(1).
  45. Sookram, S. and P. Watson (2005). Tax Evasion, Growth and the Hidden Economy in Trinidad and Tobago. Institute of Social and Economic Studies, Working Paper418.
  46. Tanzi, V. (1983). "The Underground Economy in the United States: Annual Estimates, 1930-1980", Staff Paper, 30(2).
  47. _____ (1999). "Uses and Abuses of Estimates of the Underground Economy", Economic Journal, 109.
  48. Thomas, J. (1999). "Quantifying the Black Economy: Measurement without Theory Yet Again?"; Economic Journal, 109.
  49. Zelner, A. (1970). "Estimation of Regression Relationships Containing Unobservable Variables", International Economic Review, 11(3).

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار