ارزیابی شاخص بهره‌وری آب کشاورزی و عملکرد سیاست‌ها و برنامه‌های مدیریت آب کشور در این زمینه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار پژوهشی مؤسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی؛ سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی

چکیده

بهره‌وری آب بیانگر مقدار محصول تولیدی یا درآمد حاصله به‌ازای هر واحد آب مصرفی است. اقتصاددانان برای حل مشکل تولید غذا از منابع آب محدود و جلوگیری از واردات بی‌رویه محصولات کشاورزی، پیشنهاد می‌کنند تنها راه موجود افزایش بهره‌وری فیزیکی و در نهایت بهبود بهره‌وری اقتصادی آب است. ازلحاظ قانونی نیز به استناد ماده (25) «قانون افزایش بهره‌وری بخش کشاورزی و منابع طبیعی»، بر اهمیت تعیین شاخص‌های بهره‌وری آب کشاورزی و اقدامات اجرایی برای بهبود آن تأکید شده است. براساس نتایج شاخص بهره‌وری فیزیکی آب کشور در سال‌های 1379 (پایه)، 1385، 1389 (شاهد)، 1404 (هدف)، به‌ترتیب برابر70/0، 79/0، 95/0 و 70/1 کیلوگرم بر مترمکعب است. همچنین مقدار شاخص راندمان کاربرد آب در مزرعه در همین سال‌ها به‌ترتیب برابر34 درصد، 37 درصد، 40 درصد، 60 درصد است. بهبود بهره‌وری آب هدف مهمی است که کشور ناگزیر از آن بوده و در یازده سال آینده مقدار آن باید از مقدار فعلی 0/1-9/0 کیلوگرم بر مترمکعب به دوبرابر آن برسد. این چالش نیازمند تدوین قوانین و نهادهای بدیع و جدید درباره مدیریت آب، سیاست‌های جدید الگوی کشت محصولات کشاورزی، مشارکت بیشتر بهره‌برداران و سازمان‌های مرتبط در تصمیم‌سازی‌ها، تشکیل شورای آب حوضه‌های آبریز، اقدامات فنی و زیربنایی لازم و ارتقای دانش بهره‌برداران و دانش فنی و تحقیقاتی لازم در این زمینه‌هاست. عملیاتی کردن اجرای ماده (25) «قانون افزایش بهره‌وری در بخش کشاورزی و منابع طبیعی»، می‌تواند اولین و اساسی‌ترین قدم در این راستا باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Assessment of Agricultural Water Productivity (WP) in Iran, and the Performance of Water Policies and Plans of the Government in this Regard

نویسنده [English]

  • Nader Heydari
چکیده [English]

Water resources have a key role in land planning and are a major base for economical development of any country. Water productivity (WP) index is indicator of produced crop (Kg) or crop revenue per unit (m3) of irrigation water consumed. Indeed WP could be indicator of the role of each unit of water consumed in country’s GDP or GNP. Economists believe that the only solution to the problem of food production from limited water resources and reduction of excessive import of agricultural commodities is the improvement of physical and finally economical WP. From legal aspects, improvement of WP in agricultural sector of Iran has emphasized in the article no of 25 of the general act of enhancement of productivity in agricultural and natural resources sectors of Iran approved by the parliament in 2010. Therefore, the main objective of this article is to assess current situation of agricultural WP in Iran and evaluation of the policies and plans of country, especially in the last decade, in this regard. Moreover, the factors influencing the WP, the strengths, and the weak points of the plans and policies are determined and some suggestions and measures are provided. Based on results, the physical WP of the country in years 2000 (Baseline year), 2006, 2010 (control year), and 2025 (target year) was 0.70, 0.79, 0.95, and 1.70 respectively. Also the water application efficiency for the aforementioned years was 34, 37, 40, and 60 percent respectively. Improvement of WP is an unavoidable fact of the country, and by the year 2025 its value should be almost doubled from the present value (0.9-1.0 Kg/m3). This challenge requires development of new laws, rules, and institutions and update of current policies on country’s water management, together with stakeholder participation, technical, infrastructural and software actions, enhancement of technical knowledge and applied research. Implementation of the article no of 25 of the general act of enhancement of productivity in agricultural and natural resources sectors of Iran could be the first and the main step toward this target.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Water Productivity
  • Policy
  • Plan
  • Assessment
  • Agriculture