تبیین رانت‌جویی از طریق مجاری قانونی با رویکرد اقتصاد سیاسی: تحلیلی بر قانونگذاری در نظام بانکی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری علوم اقتصادی، دانشکده اقتصاد، دانشگاه تهران

2 استاد دانشکده اقتصاد، دانشگاه تهران

چکیده

ظهور و گسترش رفتار رانت‌جویی در نظام بانکی به‌دلیل توزیع رانت‌های ارزش‌زدا، به‌ویژه برای اقتصاد ایران که هم نظام تأمین مالی بانک‌محور دارد و هم فعالیت‌های اقتصادی آن به‌خصوص در بخش‌های کشاورزی و صنعت که به حمایت‌های ویژه نیازمند است، می‌تواند تبعات خسارت‌باری برای رشد اقتصادی دربرداشته باشد. یکی از مجاری ایجاد و حمایت از توزیع این رانت‌ها که در حوزه اقتصاد سیاسی و روابط درهم‌تنیده اقتصاد و سیاست قابل بررسی است، موضوع قانونگذاری است. قبضه ناکارآمد قانونگذاری باعث می‌شود تا این حوزه از کارکرد اصلیِ تأمین منفعت عمومی بازبماند. در مقاله حاضر بعد از ارائه ادبیات موجود در حوزه اقتصاد سیاسی قانونگذاری در نظام بانکی، نحوه تدوین مقررات و نظارت‌های بانکی طی سا‌ل‌های 1394-1384 در ایران با استفاده از پرسشنامه بانک جهانی و همچنین روش کتابخانه‌ای و مصاحبه در سه حوزه فعالیت‌های مجاز، نظارت بر سهامداران و کیفیت نظارت بانک مرکزی بررسی شده است. نتایج حاکی از آن است که تدوین، اجرا و نظارت ضعیف بر اجرای قوانین ازسوی بانک مرکزی که به دلایلی چون ضمانت اجرایی ضعیف و وجود قوانین نانوشته اجرایی صورت می‌گیرد از مهم‌ترین چالش‌های موجود است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Explaining Rent-seeking Through Legal Channels (Legislation for the Banking System) Using Political Economy Approach

نویسندگان [English]

  • Farzaneh Chaharband 1
  • hasan sobhani 2
1 University of Tehran
2 tehran uni
چکیده [English]

Emerging and expanding of rent seeking behavior due to distributing the value eliminating rents can have destructive consequences for economic growth, especially for a country like Iran which has bank based financing and also has economic activities in agricultural and industrial areas that need special protection. One of the channels for generating and keeping these rents in political economy field and also in the close relations of economic and political areas is legislation. Inefficient capturing of legislation prevents its main function serving public interest. In this study, after reviewing the theories about political economy of legislation in banking system, we investigate legislation and supervision of the banking system laws in Iran for 2005-2015 based on World Bank questionnaire and using library and interviewing method in three areas of legal activities, monitoring the shareholders and quality of central bank supervision. Findings show that weak legislation, enforcement and supervision due to weak performance guarantee and also existence of administrative soft law are the main current challenges.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rent Seeking
  • Political Economy
  • Legislation
  • Banking System

مراجع

1. آذر، عادل و همکاران (1390). «عملکرد، چالش‌ها و راهکارهای خصوصی‌سازی در ایران»، فصلنامه علوم اقتصادی، سال پنجم، ش 16.
2. بانک مرکزی (1395). پیش‌نویس لایحه قانون بانکداری، ویرایش نهایی پیش‌نویس لایحه.
3. _____ . قانون پولی و بانکی جمهوری اسلامی ایران مصوب 1351 (با آخرین اصلاحات تا 21/10/1392).
4. _____ . بخشنامه‌های نظارتی و مصوبات شورای پول و اعتبار، سال‌های مختلف.
5. _____ . کمیته نظارت بر بانکداری بانک تسویه بین‌المللی، «اصول 25 گانه برای نظارت بانکی مؤثر (1997)».
6. _____ . گزیده آمارهای اقتصادی، سال‌های مختلف.
7. _____ . نماگرهای اقتصادی بانک مرکزی، سال‌های مختلف.
8. _____ . وضع اقتصادی کشور و ترازنامه بانک مرکزی، سال‌های مختلف.
9. رنانی، محسن (1382). «نقش دولت در اصلاحات نهادی از طریق قانونگذاری»، مجله مجلس و پژوهش، سال دهم، ش 39.
10. رنجبر، همایون و همکاران (1386). «برآورد تابع هزینه مرزی و اندازه‌گیری کارایی بانک‌های مرکزی (مورد مطالعه ایران و کشورهای منتخب)»، فصلنامه روند، ش 53.
11. زنوز هادی، بهروز و افشین برمکی (1394). ارزیابی سیاست‌های پولی و نظام بانکی در ایران، اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی.
12. شرکت مدیریت فناوری بورس تهران، www.tsetmc.com.
13. کریم، محمدحسین و همکاران (1394). «ارزیابی فرایند خصوصی‌سازی در راستای سیاست‌های کلی اصل (44) قانون اساسی»، فصلنامه سیاست‌های راهبردی و کلان، ش 11.
14. کریمی پتانلار، سعید (1383). «خصوصی‌سازی، اندازه دولت و اشتغال در جمهوری اسلامی ایران»، پژوهشنامه علوم انسانی و اجتماعی، سال چهارم، ش 13.
15. مرکز پژوهش‌های مجلس (1395). «فیش‌های حقوقی نامتعارف»، http://www.majlis.ir.
16. Acemoglu, Daron and James Robinson (2001). The Role of Institutions in Growth and Development, The International Bank for Reconstruction and Development, The World Bank on Behalf of the Commission on Growth and Development.
17. Barth, James, Gerard Caprio and Ross Levine (2001). The Regulation and Supervision of Banks Around the World a New Database, Brookings Institution Press.
18. Becker, Gary (1983). "A Theory of Competition Among Pressure Groups for Political Influence", Quarterly Journal of Economics, Vol. 98, No. 3.
19. Bertrand, Marianne, P. Mehta and S. Mullainathan (2002). "Ferreting out Tunneling", Quarterly Journal of Economics, No. 117.
20. Bolton, Patrick and Howard Rosental (2002). "Political Intervention in Debt Contracts", Journal of Political Economy, Vol. 110.
21. Buchanan, James and Gordon Tullock (1962). The Calculus of Consent, University of Michigan Press.
22. Commons, John (1934). Institutional Economics: Its Place in Political Economy, New York, Macmillan.
23. Drazen, Allan (2000). Political Economy in Macroeconomics, Published by Princeton University Press and Copyrighted.
24. Elliott, John (1978). "Institutionalism as an Approach to Political Economy", Journal of Economic Issues.
25. Haber, Stephen (1999). Crony Capitalism and Economic Growth in Latin America, Hoover Press.
26. Hardy, Daniel (2006). Regulatory Capture in Banking, IMF Working Paper.
27. Hoose, David Van (2010). The Industrial Organization of Banking, Springer, London.
28. Khwaja, Asim and Atif Mian (2005). "Do Lenders favor Politically Connected Firms?", Quarterly Journal of Economics, Vol. 120, Issue 4.
29. http://worldbank.org.
30. http://cbi.ir.
31. Kroszner, Randall )1997). "On the Political Economy of Banking and Financial Regulatory Reform in Emerging Markets, Prepared for the Building Better Banking Seminar for the Annual Meeting of the Board of Governors of the world Bank Group and the International Monetary Fund", Hong Kong, September 21.
32. Krueger, Anne (1999). Why Crony Capitalism Is Bad for Economic Growth?, Hoover Press.
33. MCchesney, Fred (1987). "Rent Extraction and Rent Creation in the Economic Theory of Regulation", The Journal of Legal Studies, Vol. 16, No. 1
34. Moe, Terry (1990). "Political Institutions: The Neglected Side of the Story", Journal of Law, Economics, & Organization, Vol. 6, Special Issue: [Papers from the Organization of Political Institutions Conference, April 1990].
35. Perotti, Enrico (2001). "Lessons from the Russian Meltdown: The Economics of Soft Legal Constraints", Journal of International Finance, Vol. 5, Issue, 3.
36. Posner, Richard (1974). "Theories of Economic Regulation",The Bell Journal of Economics and Management Science, Vol. 5, No. 2.
37. Stiglre, George (1971). "The Theory of Economic Regulation", The Bell Journal of Economics, Vol. 2, Issue 1.
38. Svesson, Jakob (2005). "Eight Questions about Corruption", The Journal of Economic Perspectives, Vol. 19, No. 3.
39. World Bank (2003). Iran:Medium Term Framework For Transition. Converting Wealth to Development, World Bank, Washington DC.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار