آسیب‌شناسی قانون هدفمند کردن یارانه‌ها؛ازمنظر مبانی نظری و اجرای آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده مدیریت، دانشگاه خوارزمی

2 دکتر احسان آقاجانی معمار کارشناس ارشد دفتر مطالعات اقتصاد بخش عمومی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی بود که در جریان حمله تروریستی مورخ 17/3/96 عوامل داعش به ساختمان مجلس شورای اسلامی به شهادت رسید؛

3 دانشجوی دکتری اقتصاد دانشگاه تهران، معاون دفتر مطالعات بخش عمومی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی؛

چکیده

در این مقاله تلاش شده ضمن بازخوانی خواستگاه‌ها و دلایل تدوین و اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها و بررسی عملکرد قانون مذکور به این سؤالات اساسی پاسخ داده شود اولاً تا چه میزان اهداف در نظر گرفته شده برای هدفمندی یارانه‌ها در کشور محقق شده است؟ ثانیاً آیا اساساً قانون هدفمندی یارانه‌ها ازمنظر مبانی نظری از جامعیت و استحکام کافی برای تحقق اهداف آن برخوردار بوده است یا خیر؟
         در این راستا تلاش شده با استفاده از روش کتابخانه‌ای و محاسبات برآمده از اطلاعات جمع‌آوری شده، پاسخ سؤالات تحقیق به شیوه تحلیلی ـ توصیفی استخراج شود.
                نتایج این مطالعه نشان می‌دهد، قانون هدفمندی یارانه‌ها (مصوب 1388) در دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده خود از قبیل افزایش بهره‌وری انرژی، کاهش شدت انرژی و مصرف سرانه آن و نیز کاهش آلودگی هوا ناکام بوده است. همچنین محاسبه حجم یارانه ضمنی انرژی قبل و بعد از قانون هدفمندی نشان می‌دهد این قانون تأثیری بر کاهش حجم یارانه در اقتصاد ایران نداشته و هدفمند کردن یارانه‌ها فشارها را بر بودجه عمومی دولت کاهش نداده است. همچنین استدلال شده است که قانون هدفمندی یارانه‌ها، با توجه به نقاط ضعف و اشکالاتی که در مبانی و منطق آن وجود دارد، ظرفیت لازم و کافی برای تحقق اهداف تعیین شده را ندارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analysis of Macro Factors Affecting the Process of Social Capital Accumulation in Iran

نویسندگان [English]

  • SMH S 1
  • E A 2
  • D A 3
1 P
2 RIP
3 S
چکیده [English]

"Targeted Subsidies Reform" plan has been one of the most controversial subjects in economic policy in Iran during the last decade. In this paper we try to answer two important questions through reviewing the reasoning of the law and the results of implementing the reforms. First, to what extent the goals of the "Targeted Subsidies Reform law" was achieved? And seconde, was the Targeted Subsidies Reform law coherent enough in its theoretical foundation to achieve its goals?
It is shown that the law could not attain most of its goals such as: increasing energy efficiency, reducing energy intensity, enegy consumption per capita and production of environment Pollutants. Besides, calculating the amount of implicit subsidy before and after implementing the law shows that it could not reduce the amount of energy subsidy in the economy and also it could not reduce the burden of subsidies on government budget. And also it is shown that implemation of the reform plan had always extensive deviations from the law so that one of the reasons of the failure could be these deviations. Besides it is shown that considering weaknesses in the theoretical foundation of the law, it does not have the necessary capacity to realize the goals.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Targeted Subsidies Reform plan has been one of the most controversial subjects in economic policy in Iran during the last decade. In this paper we try to answer two important questions through reviewing the reasoning of the law and the results of imp
  • to what extent the goals of the Targeted Subsidies Reform law was achieved? And seconde
  • was the Targeted Subsidies Reform law coherent enough in its theoretical foundation to achieve its goals? Accordingly
  • this research is considered to be a fundamental theoretical research. In this regard
  • different information and data were collected using a library method and based on this information and other calculations
  • the answers to the research questions were extracted in an analytical-descriptive manner. It is shown that the law could not attain most of its goals such as: increasing energy efficiency
  • reducing energy intensity
  • enegy consumption per capita and production of environment Pollutants. Besides
  • calculating the amount of implicit subsidy before and after implementing the law shows that it could not reduce the amount of energy subsidy in the economy and also it could not reduce the burden of subsidies on government budget. And also it is show
  • it does not have the necessary capacity to realize the goals

مراجع

1. تشکینی، احمد (1393). «بررسی آثار هدفمندی یارانه‌ها بر بخش کشاورزی ایران»، مدل‌سازی اقتصادی، 1(8).
2. خلعتبری، فیروزه (1392). «پیشنهادهایی برای بازنگری در قانون هدفمند کردن یارانه‌ها»، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، شماره مسلسل 13360.
3. خوشدل، آمنه و ابراهیم عباسی (1394). «مقایسه مصرف کالاهای اساسی خانوارهای فقیر و متوسط قبل و بعد از نقدی‌سازی یارانه‌ها»، پژوهش‌های رشد و توسعه پایدار، 4(15).
4. دیوان محاسبات کشور (1395-1388). «گزارش‌های عملکرد هدفمند کردن یارانه‌ها».
5. رنجبر، همایون، محمدحسن فطرس و مهری کبیریان (1393). «تأثیر هدفمندی یارانه‌ها بر تغییرات معادل رفاه مصرف‌کننده در ایران»، مطالعات اقتصادی کاربردی در ایران، 1(3).
6. رنگریز، حسن و هومن پشوتنی‌زاده (1393). «بررسی تأثیر هدفمندسازی یارانه‌ها بر مصرف برق مشترکان خانگی در شهر تهران با استفاده از الگوریتم ژنتیک»، تحقیقات مدل‌سازی اقتصادی، دوره 5، ش 17.
7. سازمان برنامه و بودجه (1395-1389). «گزارش‌های عملکرد هدفمند کردن یارانه‌ها».
8. سازمان هدفمند کردن یارانه‌ها (1395-1388). «گزارش‌های عملکرد هدفمندسازی یارانه‌ها».
9. سبحانیان، سیدمحمدهادی (1394). «بررسی لایحه بودجه سال 1395 کل کشور 7. هدفمند کردن یارانه‌ها»، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، شماره مسلسل 14706.
10. سبحانیان، سیدمحمدهادی و محمود سحابی (1394). «نکاتی درباره ضرورت اصلاح قانون هدفمند کردن یارانه‌ها»، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، شماره مسلسل 14750.
11. سبحانیان، سیدمحمد‌هادی و میثم پیله‌فروش (1394). «درباره گام سوم هدفمند کردن یارانه‌ها: دلایل اجرا و کسری احتمالی منابع»، (ویرایش اول)، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، شماره مسلسل 14352.
12. شرکت ملی پخش فراورده‌های نفتی ایران (1393). آمارنامه مصرف فراورده‌های انرژی‌زا.
13. شهنازی، روح‌اله، محمدرضا شهسوار و محمدحسین مبشری (1393). «توزیع درآمد و وضعیت رفاه خانوارها قبل و بعد از هدفمندی یارانه‌ها»، رفاه اجتماعی، ۱۴ (54).
14. قانون اصلاح ماده (3) و جداول شماره (4) و (8) قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و متمم بودجه سال 1384 کل کشور، مصوب 14/10/1384.
15. قانون برنامه پنج‌ساله دوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، مصوب 20/9/1373.
16. قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، مصوب 11/6/1383.
17. قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، مصوب 17/1/1379.
18. قانون هدفمند کردن یارانه‌ها، مصوب 15/10/1388.
19. گودرزی، رحیم، محمود صبوحی، ناصر شاهنوشی، حسین مهرابی و ماشاالله سالار‌پور (1391). «شبیه‌سازی اثر هدفمندی یارانه‌ها بر روند رشد اقتصادی، تورم و بیکاری در ایران با استفاده از الگوریتم کنترل بهینه تصادفی»، پژوهش‌های اقتصادی ایران، 0(17).
20. لایحه هدفمند کردن یارانه‌ها، اعلام وصول در مجلس10/10/1387.
21. مهاجری، پریسا (1393). «ضرورت بازنگری و اصلاح قانون هدفمند کردن یارانه‌ها»، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، شماره مسلسل 13613.
22. مهدوی، روح‌اله (1395). «اثرات توزیع‌ مجدد درآمد حاصل از اصلاح قیمت حامل‌های انرژی بر تقاضا و رفاه خانوارها با استفاده از الگوی تعادل عمومی قابل محاسبه»، پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، (6).
23. نصراللهی، خدیجه و رضا حسینی (1391). «بررسی تأثیر حذف یارانه انرژی بر رقابت‌پذیری صنعت لاستیک ایران (مطالعه موردی: مجتمع صنایع لاستیک یزد)، پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، 1(2).
24. وزارت نیرو (1393). ترازنامه انرژی، معاونت امور برق و انرژی.
25. _____ (1394). ترازنامه انرژی سال 1392، معاونت امور برق و انرژی.
26. _____ (1395). ترازنامه انرژی سال 1393، معاونت امور برق و انرژی.
27. Asafu-Adjaye, John (2000). "The Relationship between Energy Consumption, Energy Prices and Economic Growth: Time Series Evidence from Asian Developing Countries", Energy Economics, Vol. 22, Issue 6.
28. Bhattacharyya, Subhes C. (2011). Energy Economics: Concepts, Issues, Markets and Governance. from http://site.ebrary.com/id/10452549.
29. EIA (2012). The U. S. Energy Information, http://www.eia.gov, Administration.
30. Eyre, Nick (1997). "Barriers to Energy Efficiency: More than Just Market Failure", Energy & Environment, 8(1).
31. Fankhauser, Samuel and Sladjana Tepic (2005). Can Poor Consumers Pay for Energy and Water? An Affordability Analysis for Transition Countries, European Bank for Reconstruction and Development (EBRD).
32. Fisher, Anthony C. and Michael H. Rothkopf (1989). "Market Failure and Energy Policy A Rationale for Selective Conservation", Energy Policy, 17(4).
33. IMF (2013). Energy Subsidy Refor M: Lessons and Implications Published in 2006.
34. Kalicki, J. and D. Goldwyn (2005). "Introduction in Energy and Security: Toward a New Foreign Policy Strategy", J. Kalicki and D. Goldwyn, Editors Woodrow Wilson Center Press: Washington, DC.
35. Nuttall, William J. and Devon Manz (2006). "A New Energy Paradigm for the Twenty-First Century", EPRG Working Paper.
36. Stevens, P. (2000). The Economics of Energy, Edward Elgar Pub.
37. Sutherland, Ronald J. (1991). "Market Barriers to Energy-Efficiency Investments", The Energy Journal, 12(3).
38. UNEP (2008). Reforming Energy Subsidies. Opportunities to Contribute to the Climate Change Agenda, Division of Technology, Industry and Economics. ISBN: 978-92-807-2944-3.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار