تأثیر «قواعد مالی» بر عملکرد صندوق‌های نفتی: مقایسه صندوق‌های ایران و نروژ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری اقتصاد، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی، جهاد دانشگاهی

2 استادیار دانشکده اقتصاد، دانشگاه مفید

3 عضو هیئت علمی گروه اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

این مقاله در پی پاسخ به این سؤال است که چه تفاوت‌هایی در قواعد مالی و بودجه‌ریزی سبب تفاوت در عملکرد صندوق‌های نفتی در ایران و نروژ شده است.
         هرچند تشکیل صندوق‌های نفتی می‌تواند پایه‌ای صحیح برای سیاستگذاری درزمینه مدیریت صحیح درآمدهای نفتی باشد اما کافی نبوده و یک صندوق نفتی به تنهایی به پس‌انداز درآمدهای نفتی با هدف تثبیت اقتصاد یا انباشت بین‌نسلی قادر نیست. اگر صندوق نفتی به‌طور مناسب با بودجه دولت یکپارچه نشده باشد، مدیریت مالی را پیچیده کرده و می‌تواند به تخصیص ناکارای منابع مالی و کاهش شفافیت منجر شود. برخورداری از یک خزانه برای همه منابع دولت، انتقال مازاد واقعی بودجه به صندوق نفتی، نقش محوری بانک مرکزی در مدیریت دارایی‌های ارزی و محدود کردن کسری بودجه غیرنفتی به‌عنوان مکمل سازوکار صندوق نفتی، چهار ویژگی لازم برای داشتن بودجه یکپارچه است.
             مقایسه عملکرد صندوق‌های نفتی نروژ و ایران نشان می‌دهد عدم یکپارچگی نظام مالی در ایران، نبود مدیریت واحد بر منابع عمومی، روشن نبودن میزان منابع و مصارف واقعی کشور و تحمیل برخی هزینه‌ها به صندوق‌های نفتی کشور از طریقی به غیر از سند بودجه کل کشور، سبب عدم شکل‌گیری انباشت واقعی منابع و در نتیجه عدم موفقیت صندوق‌های نفتی در ایران شده است، اما عملکرد مطلوب صندوق‌ نفتی نروژ به این دلیل است که آن سازوکار درون نظام مالی و بودجه‌‌ریزی یکپارچه و جامع این کشور تعبیه شده و مازاد واقعی بودجه به آن سرازیر می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Rules of Financial System on the Performance of Oil Funds: Comparison between Iran's and Norway's Funds

نویسندگان [English]

  • M P 1
  • A P 2
  • ali cheshomi 3
1 S
2 P
3
چکیده [English]

This article has surveyed effects of financial rules on oil funds' performance and seeks to make a meaningful contribution to the literature on the use of oil funds in oil dependent countries, by proposing that what differences in financial systems, caused differences in performance in Iran's and Norway's oil funds? oil dependent countries, generally, face two basic problems: Revenue stream is volatile and uncertain, and supplies of these resources are finite.
       Resource-dependent countries have several policy options available to deal with revenues from commodities. One mechanism that has been used, is the creation of an oil fund. These funds cannot be a substitute for financial and macro-economic management of the country, but can be the correct basis. Importantly, fund renewable sources alone cannot motivate savings oil revenue or to prevent excesses in consumption and waste them. If these funds are not well integrated in the budget can complicate financial management, lead the inefficient allocation of financial resources and help lack of transparency. Thus creating a fund should not consider simple solution to a complex problem.
       Enjoying a treasury for all the government sources, transfer of the real budget surplus to oil fund, the pivotal role of central banks in managing foreign currency assets and limiting non-oil deficits as a complementary mechanism to the oil fund are four necessary specialties for an integrated budget.
       Iran's foreign currency reserves account as a stabilization fund, was created in 2000 and the National Development Fund as an inter-generational fund in 2010. Norway oil fund was established in 1990. Disintegration of the financial system in Iran and Lack of unique management of public resources, has caused the amount of resources and state spendings not to be clear, impose some costs to the country's oil fund that are not documented in budget and finally, Iran's oil fund not be successful. Review of Norway Norway's financial systems, show that its oil funds are integrated in the financial system and the unified budget of the country.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sovereign Wealth Fund
  • Oil Fund
  • Financial Rules
  • State Budget
  • Iran
  • Norway

مراجع

  1. 1.ابراهیمی، محسن و علی سوری (1384). «زیان ناشی از نااطمینانی درآمدهای نفتی بر رشد اقتصادی و ضرورت حساب ذخیره ارزی»، نامه اقتصادی، ج 1، ش 1.

    2.اسکانک، مارتین (1389). «سیاست مالی و مدیریت صندوق نفت نروژ»، ترجمه حسن مشاری، مجموعه مقالات تدوین و اجرای سیاست مالی در کشورهای تولیدکننده نفت، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.

    3.اوزاسکی، رونالدو و همکاران (1389). مقالات تدوین واجرای سیاست مالی در کشورهای تولید‌کننده نفت، ترجمه گروه مترجمان، به کوشش شاهین جوادی، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.

    4.بارنت، استیون و رولاندو اوزاسکی (1389). «جوانب عملیاتی سیاست مالی در کشورهای تولیدکننده نفت»، ترجمه شاهین جوادی، مجموعه مقالات تدوین و اجرای سیاست مالی در کشورهای تولیدکننده نفت، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.

    5.بهبودی، داود، محمدعلی متفکر آزاد، پرویز محمدزاده، سیدکمال صادقی و سیاب ممی‌پور (1391). «صندوق توسعه ملی یا توزیع مستقیم درآمدهای نفتی (بررسی مقایسه‌ای)»، مجلس و راهبرد، ش 71.

    6.پناهی‌نژاد، هدی و سعیده شفیعی (1392). «مطالعه تطبیقی عملکرد صندوق‌های مدیریت درآمدهای حاصل از منابع طبیعی در کشورهای مختلف»، صندوق توسعه ملی.

    7.پیله‌فروش، میثم. «بررسی لایحه بودجه سال 1391 کل کشور 10»، نفت و صندوق توسعه ملی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، گزارش شماره 12246.

    8. _____ . «بررسی لایحه بودجه سال 1392 کل کشور 10»، صندوق توسعه ملی و حساب ذخیره ارزی، مرکز پژوهش‌های مجلس، گزارش شماره 23012871.

    9.حسینی، سیدمهدی و علیرضا باستانی (1392). «صندوق‌های ثروت ملی موفق (الگوها و رفتارها)؛ آموزه‌هایی برای صندوق توسعه ملی جمهوری اسلامی ایران»، صندوق توسعه ملی، ش 3.

    1. دیوان محاسبات کشور (1390). گزارش عملکرد حساب ذخیره ارزی.
    2. دیویس، جفری، رولاندو اوزاسکی، جیمز دانیل و استیون بارنت (1389). «صندوق‌های تثبیت و ذخیره منابع تجدیدناپذیر: تجربه و پیامدهای سیاست مالی»، ترجمه رضا حریری و محمد راستی، مجموعه مقالات تدوین و اجرای سیاست مالی در کشورهای تولیدکننده نفت، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
    3. روحانی، سید‌علی و میثم پیله‌فروش. «بررسی لایحه بودجه سال 1394 کل کشور 41»، صندوق توسعه ملی و حساب ذخیره ارزی (تبصره‌های «2» و «5»)»، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، گزارش شماره 14087.
    4. زمان‌زاده، حمید و صادق الحسینی (1393). اقتصاد ایران در تنگنای توسعه، چاپ دوم، نشر مرکز.
    5. صادقی، حسین و داود بهبودی (1383). «حساب ذخیره ارزی، مبانی، تجربه کشورها و عملکرد ایران»، پژوهش‌های رشد و توسعه پایدار، ش 13.
    6. صندوق توسعه ملی (1396). «گزارش عملکرد تسهیلات ارزی و ریالی از منابع صندوق توسعه ملی از ابتدای تأسیس تا پایان سال 1395».
    7. عزیزنژاد،‌ صمد (1393). عملکرد تسهیلات حساب ذخیره ارزی در نظام بانکی ایران، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
    8. قاسمی، محمد و پریسا مهاجری (1394). «بررسی رفتار چرخه‌ای سیاست مالی در ایران»، فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی، سال پانزدهم، ش 56.
    9. قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه، مصوب 1395.
    10. قوانین بودجه سال‌های 1390 تا 1395.
    11. کارل، تری لین (1388). معمای فراوانی، ترجمه جعفر خیرخواهان، تهران، نشر نی.
    12. کریمی‌فرد، حسن (1390). «ارزیابی صندوق درآمدهای ملی ناشی از فروش منابع طبیعی تجدیدناپذیر، با تأکید بر صندوق توسعه جمهوری اسلامی ایران»، مجلس و راهبرد، ش 68.
    13. مجلس شورای اسلامی (1390). «گزارش تحقیق و تفحص از عملکرد برنامه چهارم توسعه».
    14. مهدویان، محمدهادی (1385). بازنگری کارکرد و ساختار حساب ذخیره ارزی، مرکز تحقیقات استراتژیک.
    15. موسوی آزاد کسمایی، افسانه (1391). «ارزیابی حساب ذخیره ارزی با رویکرد استفاده بهینه درآمدهای نفتی در اقتصاد کشور»، نشریه راهبرد توسعه، ش 30.
    16. نادعلی، محمد (1392). «مسیر حرکت آتی صندوق توسعه ملی»، مجموعه مقالات صندوق توسعه ملی.
    17. نوروزی، پیام. «بررسی لایحه بودجه سال ۱۳۹۵ کل کشور 47»، صندوق توسعه ملی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، گزارش شماره 14738.
    18. ویلیامسون، الیور (1381). «اقتصاد نهادگرایی جدید، دستاوردهای گذشته و نگاهی به فرارو»، ترجمه محمود متوسلی، مجله برنامه و بودجه، ش 73.
    19. هادی‌زنوز، بهروز و میثم پیله‌فروش (1393). «حساب ذخیره ارزی و صندوق توسعه ملی در ایران تفاوت‌ها، عملکرد و مبانی قانونی»، نشریه راهبرد توسعه، ش 40.
      1. Aamodt, Ellen (2014). "The Petroleum Fund Mechanism and Associated Foreign Exchange Transactions by Norges Bank", Norges Bank.
      2. Aizenmanw, Joshua and Glick Reuven (2009). "Sovereign Wealth Funds: Stylized Facts about their Determinants and Governance", International Finance 12:3.
      3. Asfaha, Samuel G. (2007). National Revenue Funds: Their Efficacy for Fiscal Stability and Inter-Generational Equity, IISD.
      4. Bjerkholt, O. and I. Niculescu (2002). "Fiscal Rules for Economies with Non-Renewable Resources: Norway and Venezuela", in Economies with Nonrenewable Resources, IMF.
      5. Frankel, Jeffrey A., Carlos A. Végh and Guillermo Vuletin (2011). "On Graduation from Fiscal Procyclicality", NBER WP 17619.
      6. Hagist, Christian, Raffelhüschen Bernd, Risa Alf Erling and Vardal Erling (2010). Long-Term Fiscal Effects of Public Pension Reform in Norway-A Generational Accounting Analysis, University of Bergen (Norway).
      7. IMF Country Report, Islamic Republic oF IRA, Selected Issues, No. 17/63, February 10, 2017.
      8. IMF, Fiscal Rule Database, 2015.
      9. Norges Bank Investment Management (NBIM) (2014, 2015, 2016). Government Pension Fund Global, Annual Report.
      10. Norwegian Ministry of Finance (2014). Statistics Norway.
      11. Norwegian Ministry of Finance, Budget 2014, 2015 , 2016.
      12. Robinson, A. James, Ragnar Torvik and Thierry Verdier (2006). "Political Foundations of the Resource Curse", Journal of Development Economics, Vol. 79, Issue 2.
      13. swfinstitute.org/fund-rankings/2017.

    25.                 میرزاابراهیمی،‌ رضا (1395).‌ «صندوق بازنشستگی دولتی ـ نروژ؛ ساختار حکمرانی و فرایندهای سیاستگذاری»، مؤسسه راهبردهای بازنشستگی صبا.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار