تحلیل عوامل کلان مؤثر بر فرایند انباشت سرمایه اجتماعی در ایران

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکده اقتصاد، دانشگاه تهران

2 استادیار دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)

چکیده

در این مقاله فرایند انباشت سرمایه اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن صورت‌بندی گشته و براساس آن نسبت به تحلیل تجربی فرایند شکل‌گیری سرمایه اجتماعی در ایران در چارچوب رویکرد همگرایی اقدام شده است. در این راستا تابع انباشت سرمایه اجتماعی با استفاده از داده‌های سری زمانی کشور ایران در بازه زمانی 1353 تا 1391 با استفاده از روش جوهانسون و الگوی تصحیح خطای برداری برآورد گشته است. براساس نتایج حاصله، سرمایه اجتماعی در بلندمدت به‌طور مثبت با متغیرهای سرمایه فیزیکی، میزان درآمد و سرمایه انسانی و به‌طور منفی با متغیرهای نابرابری در توزیع درآمد، بیکاری، تورم، میزان شهرنشینی و میزان صنعتی شدن جامعه ارتباط دارد. در کوتاه‌مدت نیز متغیرهایی مانند سرمایه‌گذاری، درآمد سرانه و سرمایه انسانی رابطه مثبت و معنا‌داری با انباشت سرمایه اجتماعی دارند. افزایش میزان بیکاری، افزایش شهرنشینی و همچنین افزایش صنعتی شدن نیز در کوتاه‌مدت با تضعیف سرمایه اجتماعی هم‌راستاست. نرخ تورم و نابرابری درآمد برخلاف دوره بلندمدت، در کوتاه‌مدت ارتباط چندانی بر تغییرات سرمایه اجتماعی ندارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analysis of Macro Factors Affecting the Process of Social Capital Accumulation in Iran

نویسندگان [English]

  • A. Mahdavi 1
  • H A 2
1 P
2 P
چکیده [English]

In this article the process of social capital accumulation and its determinants has been formulated. Based on the formulation, the process of social capital accumulation in Iran has been analyzed using co-integration approach. Social capital formation function was estimated using Johanson method and vector error correction model with data for period 1974-2012. According to the findings of this article, social capital is positively affected by physical capital, income level and human capital in both long term and short term. But for the same period, determinants like unemployment, rate of urbanization and industrialization have negative effect on social capital. Income inequality and inflation only in long term have positive and significant effect on social capital.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Social Capital
  • Social Capital Function
  • Co-integration
  • Iran

مراجع

1.آرامش، کیارش و کبری عرفانی خانقاهی (1385). «از اعتماد تا اقتصاد نقش اخلاق پزشکی در شکل‌گیری سرمایه اجتماعی»، اخلاق در علوم و فناوری، 1(1).

2.احمدی، حمید، داوود افشاری و مهدی کریمی (1389). «تأثیر انحصارات بر سرمایه اجتماعی»، تحقیقات سیاسی و بین‌الملل، 2(5).

3.اخترمحققی، مهدی، فریدون کامران و مجید کفاشی (1391). « تأثیر مطبوعات بر وضعیت سرمایه اجتماعی جوانان شهر تهران (با تأکید بر اعتماد اجتماعی)»، پژوهش اجتماعی، دوره 5، ش 17.

4.امینی رارانی، مصطفی، میرطاهر موسوی و حسن رفیعی (1390). «رابطه سرمایه اجتماعی با سلامت اجتماعی در ایران»، رفاه اجتماعی، دوره 11، ش 42.

5.باستانی، علیرضا و سیدمحمدجواد رزمی (1393). «رتبه‌بندی غیرمستقیم استان‌های ایران برحسب سرمایه اجتماعی»، رفاه اجتماعی، دوره 14، ش 55.

6.بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، پایگاه اطلاعات سری زمانی.

7.بهبودی، داوود، حسین اصغرپور، فرانک باستان و یزدان سیف (1392). «تأثیر درآمدهای نفتی بر سرمایه اجتماعی در ایران»، پژوهش‌های اقتصادی، دوره 13، ش 3.

8. پاک‌سرشت، سلیمان (1393). «ملاحظات و راهبردهای ارتقای سرمایه اجتماعی». راهبرد فرهنگ، دوره 7، ش 25.

9.تاج‌بخش، کیان، مراد ثقفی و مسعود کوهستانی‌نژاد (1382). «سرمایه اجتماعی و سیاست‌های اجتماعی (بررسی وضعیت سرمایه اجتماعی در ایران امروز)»، رفاه اجتماعی، ویژه‌نامه سیاست اجتماعی.

  1. توسلی، غلامعباس و داوود ابراهیم‌پور (1392). «رسانه ملی و ارتقا سرمایه اجتماعی جوانان»، مطالعات توسعه اجتماعی ایران، دوره 5، ش 2 (مسلسل 18).
  2. جواهری، فاطمه و لیلا باقری (1386). «تأثیر استفاده از اینترنت بر سرمایه اجتماعی و انسانی (مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه تهران)»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت معلم، 15(58-59 (ویژه‌نامه علوم اجتماعی 4)).
  3.  حسینی‌زاده، سیدمحمدعلی و علی نیکونسبتی (1391). «تبیینی از علل تغییرات سرمایه اجتماعی در ایران»، برنامه‌ریزی و بودجه، دوره 17، ش 1.
  4. حیدری، آرمان و عبدالرحیم دهقانی (1394). «بررسی تأثیر میزان استفاده از انواع رسانه‌ها بر سرمایه اجتماعی (مورد مطالعه: جوانان 29-15 ساله ساکن شهر شیراز)»، راهبرد اجتماعی فرهنگی، دوره 4، ش 14.
  5. راد، فیروز و علی فتحی (1393). «تحلیل جامعه‌شناختی رابطه سرمایه اجتماعی با توسعه سیاسی در ایران از سال 1384-1357»، مطالعات علوم اجتماعی ایران، ش 43.
  6. رازقی، نادر و فضه امری مله (1393). «بررسی تأثیر اعتماد بر رشد اقتصادی در استان‌های ایران با روش اقتصادسنجی فضائی»، فصلنامه تحقیقات اقتصادی، دوره 42، ش 1.
  7. ربانی خوراسگانی، علی، غلامرضا صدیق اورعی و مهدی خنده‌رو (1388). «بررسی سرمایه اجتماعی و عوامل مؤثر بر شکل‌گیری آن در سطح محله»، علوم اجتماعی (دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد)، 6(2).
  8. رحمانی، تیمور و میثم امیری (1386). «بررسی تأثیر اعتماد بر رشد اقتصادی در استان‌های ایران با روش اقتصادسنجی فضایی پیوسته، فصلنامه تحقیقات اقتصادی، دوره 42، ش 1.
  9. سام آرام، عزت‌اله، علی خاکساری رفسنجانی، غلامرضا علیزاده و سیداحمد حسینی حاجی بکنده (1389). «بررسی عوامل مؤثر بر میزان سرمایه اجتماعی در دانشگاه علامه طباطبائی»، فصلنامه علوم اجتماعی، (51).
  10. سعادت، رحمان (1387). «برآورد روند سرمایه اجتماعی در ایران (با استفاده از روش فازی)»، فصلنامه تحقیقات اقتصادی، ش 43.
  11. سوری، علی (1384). «سرمایه اجتماعی و عملکرد اقتصادی»، فصلنامه تحقیقات اقتصادی، دوره 40، ش 2.
  12. شیانی ملیحه و میرطاهر موسوی (1390). «تحلیل وضعیت سرمایه اجتماعی در شهر کرمان»، رفاه اجتماعی، 11(41).
  13. شیانی، ملیحه، میرطاهر موسوی و سعید مدنی قهفرخی (1388). «سرمایه اجتماعی جوانان در ایران»، مجله جامعه شناسی ایران، 10(3).
  14. صادقی شاهدانی، مهدی و حمیدرضا مقصودی (1389). «سنجش سرمایه اجتماعی استان‌های کشور با استفاده از روش تحلیل سلسله‌مراتبی»، دانش سیاسی، 6(2 (پیاپی 12)).
  15. طاهریان، مسعود، فریدون کامران و مجید کفاشی (1390). «تأثیر کیفیت زندگی کاری بر سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت رجا»، پژوهش اجتماعی، 4(13).
  16. عبدالهی، محمد و میرطاهر موسوی (1386). «سرمایه اجتماعی در ایران؛ وضعیت موجود، دورنمای آینده و امکان‌شناسی گذار»، رفاه اجتماعی‌، 6(25).
  17. عدلی‌پور، صمد، سیداحمد میرمحمدتبار، سیمین افشار و مریم سهرابی (1394). «تأثیر شبکه اجتماعی کلوپ بر سرمایه اجتماعی دختران و زنان شهر تبریز»، جامعه‌شناسی مطالعات جوانان، دوره 6، ش 19.
  18. غریبی، حسن، زلیخا قلی‌زاده و جلال غریبی (1389). «‌پیش‌بینی سرمایه اجتماعی دانشجویان براساس متغیرهای زمینه‌ای»، فصلنامه تحقیقات مدیریت آموزشی، 2(2).
  19. فاتحی، ابوالقاسم و ابراهیم اخلاصی (1392). «عوامل مؤثر بر سرمایه اجتماعی (مورد مطالعه: دانش‌آموزان دختر پیش‌دانشگاهی شهر شیراز)»، برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، ش 14.
  20. فرقانی، محمدمهدی و بهزاد کریمی (1391). «‌نقش رادیو و تلویزیون در تقویت سرمایه اجتماعی در بین جوانان شهر تهران»،  فرهنگ ارتباطات، دوره 2، ش 6.
  21. فوکویاما، فرانسیس (1379). پایان نظم: سرمایه اجتماعی حفظ آن، ترجمه غلام‌عباس توسلی، تهران، جامعه ایرانیان.
  22. فولادیان، احمد (1388). «بررسی میزان سرمایه اجتماعی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی مشهد»، فقه و تاریخ تمدن، 6(21).
  23. قاسمی، وحید و زهرا امیری اسفرجانی (1390). «تبیین جامعه‌شناختی تأثیر دینداری بر سرمایه اجتماعی درون‌گروهی (مطالعه موردی شهر اصفهان)‌«، جامعه‌شناسی کاربردی، مجله پژوهشی علوم انسانی دانشگاه اصفهان، 22(2 (پیاپی 42)).
  24. کریمی راهجردی، اباذر، محسن رنانی، مصطفی عمادزاده و سیدکمیل طیبی (1393). «‌بررسی رابطه بین نوسانات درآمدهای نفتی و اندازه دولت بر سرمایه اجتماعی در ایران‌«، اقتصاد و الگوسازی (اقتصاد)‌، دوره 5، ش 20-19.
  25. کسانی، عزیز، رستم منتی، والیه منتی، محسن شجاع و علی میربلوچ زهی (1393)‌. «بررسی عوامل مؤثر بر سرمایه اجتماعی و ارتباط آن با کیفیت زندگی در سالمندان شهر ایلام‌«، علوم پزشکی صدرا، دوره 2‌، ش 3.
  26. کلمن، جیمز (1377). بنیادهای نظریه اجتماعی، ترجمه منوچهر صبوری، چاپ اول، تهران، نشر نی.
  27. متوسلی، محمود، علی طیب‌نیا و محسن حسنی (1390). «سرمایه اجتماعی از دید رویکرد منفی فوکویاما در ایران»، فرایند مدیریت توسعه، دوره 24، ش 75.
  28. مرتضوی اسکویی، سیدبهرام، مرضیه‌سادات اکبری و سهیلا بورقانی فراهانی (1393). «تأثیر شبکه‌های اجتماعی مجازی بر سرمایه اجتماعی دانشجویان مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه علوم و تحقیقات»، مدیریت فرهنگی، ‌دوره 8، ش 25.
  29. مرکز آمار ایران، سالنامه آماری کشور (مهر و موم‌های 1353تا 1391).
  30. ناظرزاده کرمانی، فرناز، مرضیه موسوی و حمیده آرخی (1392). «رابطه بین حقوق مالکیت فکری و معنوی و سرمایه اجتماعی استادان در زمینه تألیف آثار (مطالعه موردی استادان صاحب اثر دانشگاه الزهرا (س))»، فصلنامه علوم اجتماعی، ش 61.
  31. نصرالهی، زهرا و راضیه اسلامی (1392). «بررسی رابطه سرمایه اجتماعی و توسعه پایدار در ایران (کاربردی از مدل روبرت فوآ)»، فصلنامه پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، دوره 4، ش 13.
    1. Aldridge, S., D. Halpern and Sarah Fitzpatrick (2002). "Social Capital: A Discussion Paper", London, England: Performance and Innovation Unit.
    2. Alm, J. and J. L. Gomez (2008). "Social Capital and Tax Morale in Spain", Economic Analysis, 38, No. 1.
    3. Bala, V. and S. Goyal (2000). "A Non Cooperative Model of Network Formation", Econometrica, 68(5).
    4. Brehm, John and W. Rahn (1997). "Individual-Level Evidence for the Causes and Consequences of Social Capital", American Journal of Political Science, 41.
    5. Brooks, B., T. Howard, B. Welser and S. Titsworth (2011). "Socioeconomic Status Updates: Family SES and Emergent Social Capital in College Student Facebook Networks", Information, Communication & Society.
    6. Bros, C. and V. K. Borooak (2013)." Confidence in Public Bodies, and Electoral Participation in India", European Journal of Development Research, 25 (4).
    7. Carayol, N. and P. Roux (2005). A Strategic Model of Complex Networks Formation, Mimeo BETA, Universit´e Louis Pasteur.
    8. Carnap-Bornheim,T. (2016). Irrigation as a Determinant of Social Capital in India: A Large-Scale Survey Analysis. MPRA Paper No. 69270, online at https://mpra.ub.uni-muenchen.de/69270.
    9. Chou, Yuan K. (2003). "Three Simple Models of Social Capital and Economic Growth", The Journal of Socio-Economics.
    10. Coleman, J. (1990). Foundations of Social Theory, Cambridge, Harvard University Press.
    11. Ferragina, E. (2013). "The Socio-economic Determinants of Social Capital and the Mediating Effect of History: Making Democracy Work Revisited", International Journal of Comparative Sociology, Vol. 54, Issue 1.
      1. Fidrmuc, J. and K. Gërxhani (2005). "Formation of Social Capital in Central and Eastern Europe: Understanding the Gap Vis-a-Vis Developed Countries", William Davidson Institute Working Paper, No. 766.
      2. Fukuyama, F. (1995). Trust: The Social Virtues and the Creation of Prosperity, New York, Free Press.
      3. _____ (1997)."Social Capital and the Modern capitalist Economy: Creating a High Trust Workplace", Stern Business Magazine 4.
      4. Glaeser, E. L., D. Laibson and B. Sacerdote (2002)."An Economic Approach to Social Capital", The Economic Journal, Vol. 112, No. 483.
      5. Graycar, A. (1999)."Crime and Social Capital", Australian Institute of Criminology, www.aic.gov.au/ContentPages/4142060.pdf.
      6. Hitt, M. A., L. Ho-Uk and E. Yucel (2002). "The Importance of Social Capital to the Management of Multinational Enterprises: Relational Networks among Asian and Western Firms", Asia Pacific Journal of Management, 19.
      7. Jackson, M. O. and A. Wolinsky (1996). "A Strategic Model of Social and Economic Networks", Journal of Economic Theory, 71.
      8. Johnson, C., and R. P. Gilles (2000)."Spatial Social Networks", Review of EconomicDesign, 5.
      9. Katungi, E., C. Machethe and M. Smale (2007). "Determinants of Social Capital Formation in Rural Uganda: Implications for Group-based Agricultural Extension Approaches", AfJARE, Vol. 1, No. 2.
      10. Krishna, A. and N. Uphoff (2002). "Mapping and Measuring Social Capital Through Assessment of Collective Action to Conserve and Develop Watersheds in Rajasthan, India". PP. 85 - 88, 115 - 124 in The Role of Social Capital in Development, edited by Thierry Van Bastelaer, Melbourne, Cambridge University Press.
      11. Moebert, J. (2006). "Classification of Network Formation Models", Darmstadt Discussion Papers in Economics, http://ideas.repec.org/p/dar/ ddpeco/36781.html.
      12. Offe, C. and S. Fuchs (2002). "A Decline of Social Capital? The German Case", in Putnam (ed.), Democracies in Flux: The Evolution of Social Capital in Contemporary Society, New York, Oxford University Press.
      13. Pargal, S. and D. Gilligan (2002). "Private Provision of a Public Good: Social Capital and Solid Waste Management in Dhaka", Bangeladesh. www.wds.worldbank.org.
      14. Parts, E. (2013). "The Dynamics and Determinants of Social Capitalin the European Union and Neighbouring Countries", Search Working Paper. WP5/01, Europiean Commity.
      15. Paxton, P. (1999). "Is Social Capital Declining in the United States? A Multiple Indicator Assessment", The American Journal of Sociology, 105.
      16. Putnam, R. D. (1995). "Bowling Alone: America's Declining Social Capital", Journal of Democracy, 6.
  32. _____ (2000). Bowling Alone: the Collapse and Revival of American Community, New York, Simon and Schuster.
  33. _____ (1993). "The Prosperous Community: Social Capital and Public Life", The American Prospect, 13.
  34. Rupasingha, A., S. J. Goetz and D. Freshwater (2006). "The Production of Social Capital in US Counties", The Journal of Socio-Economics, 35.
Sequeiray, T. N. and L. A. Ferreira (2009). "An Endogenous Growth Model with Human and Social Capital Interactions", ISCTE-Lisbon University Institute, http://erc.unide.iscte.pt.

مجلس و راهبرد

دوره 25، شماره 93
بهار 1397
صفحه 5-42

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار