تحلیل روابط جمهوری اسلامی ایران و عربستان در عراق در قالب تئوری حرکت‌ها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری علوم سیاسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی بوشهر

چکیده

تحولات سیاسی ـ امنیتی و تغییرات ژئوپولیتیکی عراق جدید، از سال 2003، منجر به ارتقای جایگاه جمهوری اسلامی ایران در حوزه‌های سیاسی ـ امنیتی خاورمیانه، از جمله عراق شده که به‌طور سنتی در حوزه تأثیرگذاری آمریکا، عربستان و رژیم صهیونیستی بوده است. جمهوری اسلامی ایران نیز از این فرصت‌ها، سعی در شناسایی ظرفیت‌ها، توانمندی‌ها و ارزش‌های خود و نفوذ هر چه بیشتر در خاورمیانه کرده است. این جریان به زیان عربستان سعودی تحلیل و تفسیر می‌شود. لذا عربستان نیز در این بازی به دنبال راهکارهایی است تا از توسعه نفوذ سیاسی و معنوی جمهوری اسلامی ایران در منطقه جلوگیری به‌عمل آورد و تمهیداتی برای موازنه‌سازی قدرت منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران تدارک ببیند. در این میان عراق اولین حوزه انعکاس سیاست‌های رقابتی ایران و عربستان است. تقابل جمهوری اسلامی ایران و عربستان به‌گونه‌ای است که شواهدی بر تطبیق قاعده حاصل جمع جبری صفر بر روابط این دو کشور در عراق وجود دارد که در آن عربستان به بازیگر کمینه‌گر و ایران نیز بازیگر بیشینه‌گر محسوب می‌شود. برهمین اساس، سیاست خارجی عربستان در خاورمیانه برمبنای سد نفوذ جمهوری اسلامی ایران استوار می‌باشد. در مقاله تلاش شده است در قالب نظریه بازی‌ها و تئوری حرکت‌ها و به شیوه توصیفی ـ تحلیلی و روش عقلی و تجربی، سیاست خارجی ایران و عربستان سعودی مورد بررسی قرار گیرد تا به این طریق رقابت آنها در حوزه‌های دیگر خاورمیانه قابل درک باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analysis of Relations between Islamic Republic of Iran (IRI) and Saudi Arabia in Iraq Based on the Moves Theory

نویسنده [English]

  • MA SH
S
چکیده [English]

New Iraq’s political- security developments and its geopolitical changes, from 2003 onwards, resulted to the elevation of position of the Islamic Republic of Iran (IRI) in political - security areas of the Middle East, including Iraq itself, which was traditionally in America, Saudi Arabia and Israel sphere of influence. IRI has also used this opportunity to introduce its capacities, capabilities and values and has infiltrated so much in the Middle East. This is analysed to be to the disadvantage of Saudi Arabia. Riyadh in this game, is looking for ways to block Tehran's spiritual and political influence in the region. And acts on a series of measures to neutralize the regional power of IRI. In this field, Iraq is the first main battleground for  competitive policies of Tehran and Riyadh. IRI and Saudi confrontation is such that their competitions in Iraq matched a algebraic outcome of zero principle. Saudi is Minimizing Player and IRI is the Maximizing Player in this battleground. The foreign policy of Saudi Arabia in the Middle East is based on preventing the influence of  IRI.  This article studies the relations between Iran and Saudi Arabia in Iraq according to the Moves theory in game theory.

کلیدواژه‌ها [English]

  • I. R. Iran
  • Game Theory
  • Middle East
  • Foreign Policy
  • Iraq
  • Saudi Arabia

مراجع

  1. 1. احمدی، بهزاد (1385). «عراق و عربستان؛ اهداف آمریکا و روابط آتی دو کشور»، پگاه حوزه، ش 195.

    2. باشگاه پژوهشگران جوان (5/12/1393). «تحرکات مشکوک عربستان علیه جمهوری اسلامی ایران»، قابل دسترسی در http://www.yjc.ir/fa/news/5140977 تاریخ دسترسی 4/8/1394.

    3. برزگر، کیهان (1385). «تضاد نقش‌ها: بررسی ریشه منازعه جمهوری اسلامی ایران و آمریکا پس از حوادث 11 سپتامبر»، راهبرد، ش 39.

    4. پایگاه اطلاع رسانی شبکه خبر (11/4/1393). «پشت پرده حرکت مرموز عربستان درباره عراق»، قابل دریافت در http://www.irinn.ir/news/59199.

    5. پایگاه تحلیلی خبری انتخاب (16/4/1394). «مردم عربستان از جمهوری اسلامی ایران بیش از داعش و اسرائیل می‌ترسند!/ منافع مشترک اسرائیل ـ عربستان!» قابل دریافت در http://www.entekhab.ir/fa/news/208426 تاریخ دستیابی 18/8/1394.

    6. پرحلم، امیررضا و زهرا کاظمی (1382). آخرین بازی صدام، تهران، دریچه.

    7. جاودانی‌مقدم، مهدی (1391). «ژئوپولیتیک نوین شیعه در خاورمیانه و سیاست خارجی»، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال هشتم، ش 2.

    8. جلالی، مجید (13/10/1393). «سیاست خارجی منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۱۴/ عراق»، در http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13931008000717 تاریخ دسترسی؛ 5/8/1394.

    9. حاجی یوسفی، امیرمحمد و احمد سلطانی‌نژاد (1386). سامان سیاسی در عراق جدید،‌ تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌الملل.

    1. حقیقت، سید‌صادق (1385). ‌روش‌شناسی علوم سیاسی، قم، نشر دانشگاه مفید.
    2. خسروی، غلامرضا (1389). «مؤلفه‌های داخلی پایدار و موثر بر سیاست خارجی عراق جدید»، مطالعات راهبردی، سال سیزدهم، ش 1.
    3. خضری، احسان و همکاران (1394). «ریشه‌یابی منازعات جمهوری اسلامی ایران و عربستان (مطالعه موردی سه کشور عراق، بحرین و یمن)»، فصلنامه تحقیقات سیاسی بین‌المللی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا، ش23.
    4. خلیلی، محسن و همکاران (1392). «مدل‌سازی ژنوم‌های ژئوپولیتیک تأثیرگذار بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و عراق»، فصلنامه مطالعات جهان اسلام، سال اول، ش 3.
    5. دیپلماسی ایرانی (13/12/1392). «حمله به جمهوری اسلامی ایران رؤیای مشترک اسرائیل و عربستان»، در http://irdiplomacy.ir/fa/page/1929492./html تاریخ دستیابی، 30/7/1394.
    6. دیپلماسی ایرانی (اسفند 1393). «نشانه‌های شکل‌گیری محور عربستان ـ قطر ـ ترکیه علیه جمهوری اسلامی. ایران»، قابل دریافت درhttp://www.irdiplomacy.ir/fa/ page/1944472.html تاریخ دسترسی 5/8/1394.
    7. روزنامه کیهان (24/6/1387).
    8. ساعی، احمد و مهدی علیخانی (1392). «بررسی چرخه تعارض در روابط جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی با تأکید بر دوره 1392-1384»، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، سال نهم، ش22.
    9. سالدورگر، الهه (8/8/1393). «عربستان بازیگری با چند نقش در بحرین، یمن، عراق و سوریه»، به نقل از: .http://sahebnews.ir/146152/
    10. سایت اشرف (25/3/1393). «حمله داعش به عراق، جنگ عربستان علیه جمهوری اسلامی ایران است»، قابل دسترسی در http://www.eshraf.ir/1841.) تاریخ دستیابی 20/8/1394.
    11. سایت الف (19/12/1393).«تلاش‌های عربستان برای تقابل با جمهوری اسلامی ایران در منطقه»، در http://www.alef.ir/vdcb5fb58rhb0gp.uiur.html?263021 تاریخ دسترسی 30/7/1394.
    12. سایت فرارو (15/6/1394). «برای مقابله با جمهوری اسلامی ایران هر کاری می‌کنیم»، قابل دریافت در https://fararu.com/fa/news/245845 تاریخ دستیابی 6/8/1394.
    13. سایت فردا نیوز ( 14/2/1394).« بازار گرم فروش اسلحه در کشورهای عربی خلیج‌فارس/هزینه خرید تسلیحات نظامی در عربستان بیش از ٤‌/‌٦ میلیارد دلار!»، قابل دریافت در http://www.fardanews.com/fa/print/415251 تاریخ دسترسی؛ 30/7/1394.
    14. سایت کیهان (1393). http:/kahan.ir/fa/news/39075/  تاریخ انتشار 10/12/1393، تاریخ دستیابی 18/8/1394.
    15. ستاد توسعه اقتصادی ایران و عراق (17/6/1394). «وزیر اقتصاد از افزایش روابط تجاری جمهوری اسلامی ایران و عراق خبر داد»، قابل دریافت از http://iieda.gov.ir/?p=2836 تاریخ دسترسی، 8/8/1394.
    16. سیف‌زاده، حسین (1376). «نظریه‌پردازی در روابط بین‌الملل؛ مبانی و قالب‌های فکری»، تهران، سمت.
    17. الصمادی، فاطمه (11/8/1393). «عراق در سیاست استراتژیک جمهوری اسلامی ایران»، ترجمه مریم ناصری‌زاده، قابل دریافت درhttp://www.shia-online.ir/article. asp?id= 37263 &cat=5 تاریخ دستیابی 9/8/1394.
    18. عبدلی، قهرمان (1386). «نظریه بازی‌ها و کاربردهای آن: بازی‌های ایستا و پویا»‌، تهران، سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی واحد تهران.
    19. عرب، علی (1378). «کاربرد نظریه بازی‌ها در علوم انسانی»، مجله مجتمع آموزش عالی قم، سال اول، ش 4.
    20. فرهادی، فرزاد (1396). «اهداف و زوایای سفر مقتدا صدر به عربستان»، در https://www.mehrnews.com/news/4046557 تاریخ دسترسی 7/9/1396.
    21. قاسمی، محمدعلی (1389). «بازیگران مؤثر بر عراق آینده: منافع و سناریوها»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال سیزدهم، ش 1، ش 47.
    22. کرمی، کامران (1392). «خیزش‌های عربی و چرخش سیاست خارجی عربستان در روند موازنه‌سازی منطقه‌ای»، قابل دریافت در http://www.farsnews.com /newstext. php?nn=13920513001248 تاریخ دسترسی؛ 4/8/1394.
    23. کرمی، کامران (1393). ‌سلفی‌گری در خاورمیانه عربی، تهران، مرکز چاپ نشر شهر.
    24. _____ (1390)، «بهار عربی و عربستان سعودی: آثار و واکنش‌ها»، مجله مطالعات خاورمیانه، ش 66.
    25. _____ (۱۳۹۰/۱۱/۱۳). «نقش پنهان عربستان در تحولات عراق»، قابل دریافت در http://www.kurdpress.com/Fa/NSite/FullStory/News/?Id=21802#Title.
    26. لیتل، دانیل (1372). «‌تبیین در علوم اجتماعی: درآمدی به فلسفه علم‌الاجتماع»، ترجمه عبدالکریم سروش، تهران، مؤسسه فرهنگی صراط.
    27. مارش، دیویس و جری استوکر (1378). «روش و نظریه در علوم سیاسی»، ترجمه امیرمحمد حاجی یوسفی، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی.
    28. مشرق نیوز (1396). سیاست ایران در قبال همه‌پرسی در اقلیم کردستان عراق، دریافت از https://www.mashreghnews.ir/news/775981/ تاریخ دسترسی ۲۷ شهریور ۱۳۹۶.
    29. نامی، محمدحسن و علی محمدپور (1387). «جغرافیای کشور عراق با تأکید بر مسائل ژئوپولیتیک»، تهران، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
    30. ندیمی، رامین « بازار گرم اسلحه در کشورهای عربی خلیج فارس» به نقل از: http://www.tisri.org/default-1825.aspx.، تاریخ دسترسی 20/4/1395.
    31. ونتسل، ی. س. (1373). « نظریه بازی‌ها و کاربرد آن در تصمیم‌گیری‌های استراتژیک»، ترجمه جلیل روشندل و علیرضا طیب، تهران، قومس.
      1. Brams, J. Steven and M. Jeffrey Togman (1998). "Cooperation Through Threats: the Northem Irland Case" Political Science (Electronic Version) at:http://www.findartticles.com/p/articles/mi-hb3333/is-199803/ai-n 8046-702.
      2. Brams, J. Steven (2001). "Game Theory and Cuban Missile Crisis", at: http://www. Plus.maths.org.issue 13/ features/ brams/ index.htm.
      3. _____ (1994). "Theory of Move", Cambridge University Press, at: http://www.Amazon.com/gp/product/customer-reviews/052/458676/103-9447111.
      4. http.//jahannews.com/vdciypa5rt1apr2.obct.html/433272.
      5. Furtig, Henner (2007). "Conflict and Cooperation in the Persian Gulf: The Interregional Order and US Policy", Middle East Journal 61, No. 4.
      6. Kechichian, Joseph A. (1999)."Trends in Saudi National Security", Middle East Journal 53, No. 2.
      7. Kessler, Glen and Dana Priest (2003). The us Underestimates the power of Islam Marchforjustcs.com
      8. Mearsheimer,Johan and Stephen Walt (2006). The Israel Lobby, at: www.Irb.co.uk/v28/n06/ Johan- Mearsheimer/ the– Israel- Lobby. 23 march 2006.
      9. Nasr, Vali (2006). "Behind the rise of the shittes", time.com 19 December, Http//www.Belfercenter.com.
      10. Okruhlik, Gwenn (2003). "Saudi Arabian-Iranian Relations: External Rapprochement and Internal Consolidation", Middle East Policy 10, No. 2.
      11. Wehrey, Frederic and et al. (2009). "Saudi-Iranian Relations Since the Fallof Saddam: Rivalry, Cooperation, and Implications for U.S. Policy", Santa Monica, CA: RAND Corporation-National Security Research Division.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار