کاربست مدل Meta-SWOT در برنامه‌ریزی و مدیریت صیانت و توسعه پایدار حریم کلان‌شهرها (مطالعه موردی: حریم پهنه جنوبی کلان‌شهر تهران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری تحصیلات تکمیلی دانشگاه پیام نور تهران

2 استاد دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات تهران

3 پژوهشگر دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات تهران

4 پژوهشگر دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده علوم جغرافیایی و برنامه‌‌ریزی، دانشگاه اصفهان

چکیده

این پژوهش با هدف کاربست تکنیک Meta-SWOTبه‌عنوان تکنیک راهبردی و کاربردی برای برنامه‌ریزی و مدیریت صیانت و توسعه پایدار حریم پهنه جنوبی کلان‌شهر تهران انجام گرفته است. پژوهش حاضر از لحاظ هدف‌ کاربردی و از لحاظ روش‌ به‌صورت توصیفی و تحلیلی است. روش جمع‌آوری داده‌ها و تحلیل آنها به‌صورت کتابخانه‌ای و پیمایشی بوده است. نتایج این پژوهش نشان داد وزن منابع و توانایی‌های داخلی و خارجی نسبت به اوزان منابع و توانایی‌های حریم پهنه جنوبی یکسان نیست، به‌طوری که عامل‌های مدیریت یکپارچه حریم، کمربند سبز (Green Belt) و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی به ترتیب با اوزان‌های 099/2، 440/1 و 230/1 بیشترین اوزان را دارند که این نشانگر باارزش بودن، تقلیدناپذیری و تناسب سازمانی نسبت به سایر عوامل در توسعه پایدار حریم پهنه جنوبی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Applying Meta-SWOT Model in Planning and Management of sustainable Development and Protection of Metropolises (Case Study: Southern Area (Buffer Zone) of Tehran Metropolis)

نویسندگان [English]

  • Majid Akbai 1
  • Rahim Sarvar 2
  • Nobakht Sobhani 3
  • Seyed Ali Mousavi Nour 4
1 O
2 P
3 R
4 R
چکیده [English]

This study has been carried out in order to apply the Meta-SWOT as an applied and strategic model for planning and management of sustainable development and protection of Southern areas of Tehran metropolis. The present study is operational in respect of goal, and analytical and descriptive in respect of method. Method of collecting data, and their analyse has been in the form of measuring and library-based.
            The results of this study showed that weight of internal and external resources and capabilities are not the same as the southern area resources and capabilities, so that area's integrated management factors, the Green Belt and private sector investment, with respective weights of 2.099, 1.440 and 1.230 are the highest weights, Indicating being valuable, and inimitable and having organizational fitness in comparison with other factors in sustainable development of boundaries of the Southern area.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Strategic planning
  • Sustainable Development
  • Buffer Zone
  • Model Meta-SWOT
  • Tehran Metropolis
1. احدنژادروشتی، محسن، علی زلفی و حسین شکری‌پور دیزج (1390). «ارزیابی و پیش‌بینی گسترش فیزیکی شهرها با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای چندزمانی و سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی شهر اردبیل 1400-1363)»، فصلنامه آمایش محیط، ش 15.
اسدبیگی، حمید (1394). «ضرورت توسعه میان‌افزا در مدیریت زمین پایدار حریم شهر تهران»، نشریه علمی ـ آموزشی شهر نگار، سال پانزدهم، ش 72.
2. اسماعیل‌زاده، حسن، شمسی صالح‌پور و یعقوب اسماعیل‌زاده (1394). «تحلیل فضایی سطح توسعه‌یافتگی شهرستان‌های استان آذربایجان‌شرقی به لحاظ شاخص‌های توسعه و ارتباط آن با سرمایه اجتماعی»، مجله آمایش جغرافیایی فضا، سال پنجم، ش 16.
3. امانپور، سعید و هادی علیزاده (1392). «ارزیابی شاخص‌های توسعه پایدار در استان کرمانشاه با استفاده از تحلیل رگرسیونی و تحلیل سلسله‌مراتبی فازی FAHP»، فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری ـ منطقه‌ای، ش 9.
4. امانپور، سعید،‌ هادی علیزاده و حسن قراری (1392). «تحلیلی بر مکان‌یابی جهات بهینه توسعه فیزیکی شهر اردبیل با استفاده از مدل AHP»، برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال سوم، ش 3.
5. بارو، سی. جی. (1376). «توسعه پایدار: مفهوم، ارزش و عمل»، ترجمه سیدعلی بدری، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، ش 44.
6. بحیرایی، حمید (1394). «بررسی روند تحولات جغرافیایی (فضایی ـ کارکردی) و آینده‌نگری سکونتگاه‌های روستایی واقع در حریم جنوبی کلان‌شهر تهران (مطالعه موردی: شهرستان‌های ری و اسلامشهر)»، رساله دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.
7. بدری، سیدعلی، محمدرضا رضوانی، ذبیح‌الله لرابی و احمد ملکان (1394). «متا سوات، ابزاری استراتژیک برای برنامه‌ریزی گردشگری پایدار؛ مورد مطالعه: روستای مغیان»، مجله برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، سال چهارم، ش 13.
8. برک‌پور، ناصر و ایرج اسدی (1385). «بررسی قانون تعاریف محدوده و حریم شهر روستا و شهرک و نحوه تعیین آنها ـ مصوب 1384 مجلس شورای اسلامی و تأثیر آن بر گسترش اسکان غیررسمی در شهری ایران»، مدیریت شهری، ش 18.
9. برک‌پور، ناصر، ایرج اسدی و میثم بصیرت (1390). «گونه‌شناسی حریم و تجربیات جهانی برنامه‌ریزی و مدیریت آن»، شهرنگار، ش 56 و 57.
10. پاپلی یزدی، محمدحسین و حسین رجبی سناجردی (1389). نظریه‌های شهر و پیرامون، چاپ چهارم، تهران، انتشارات سمت.
11. پورجعفر، محمدرضا، مهدی منتظرالحجه، احسان رنجبر و رضا کبیری (1391). «بررسی روند توسعه فیزیکی شهر جدید سهند و تعیین محدوده‌های مناسب به‌منظور توسعه آتی آن»، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، سال چهارم، ش 13.
12. تقوایی، مسعود و اعظم صفرآبادی (1392). «توسعه پایدار شهری و برخی عوامل مؤثر بر آن (مورد مطالعه: شهر کرمانشاه)»، فصلنامه مطالعات جامعه‌شناختی شهری، سال سوم، ش 6.
13. توفیق، فیروز (1391). «در حاشیه طرح راهبردی حریم پایتخت (تهران)»، دوماهنامهشهرنگار، ش 56 و 57.
14. حقجو، محمدرضا، سمیه زندیه و وحیده ابراهیم‌نیا (1392). «چارچوب به‌کارگیری فن در برنامه‌ریزی فضایی مبتنی‌بر تفکر راهبردی»، فصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی شهری، سال اول، ش 3.
15. حکمت‌نیا، حسن و ژینوس انصاری (1391). «برنامه‌ریزی مسکن شهر میبد با رویکرد توسعه پایدار، پژوهش‌های جغرافیای انسانی»، پژوهش‌های جغرافیایی، دوره 44، ش 79.
16. رزقی، امیرحسین (1388). «اثرات اکو‌توریسم بر تنوع زیستی گونه‌های گیاهی پارک ملی تندوره»، مجله زیست‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار، دوره 4، ش 4.
17. رهنما، محمدرحیم، براتعلی خاکپور و غلامرضا عباس‌زاده (1394). «بررسی تأثیر قانون تعاریف محدوده و حریم بر ساختار کالبدی ـ فضایی آینده شهرها (نمونه موردی: شهر مشهد)»، فصلنامه مدیریت شهری، ش 40.
18. زالی، نادر، مهدی علیلو و سیدرضا آزاده (1393). «تحلیلی بر توان جمعیت‌پذیری کلان‌شهر تبریز با تأکید بر الگوهای نوین توسعه شهری»، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، دوره 5، ش 19.
19. زاهدی، شمس‌السادات و غلامعلی نجفی (1385). «بسط مفهومی توسعه پایدار»، ویژه‌نامه مدیریت در ایران، دوره 10، ش 4، پیاپی 49.
20. زیاری، کرامت‌اله (1387). اصول و روش‌های برنامه‌ریزی منطقه‌ای، انتشارات دانشگاه یزد.
21. شوماخر، ارنست اف. (1390). کوچک زیباست؛ اقتصاد با ابعاد انسانی، ترجمه علی رامین، تهران، انتشارات سروش (صدا و سیما).
22. فیروزبخت، علی، اکبر پرهیزگار و ولی‌اله ربیعی‌فر (1391). «راهبردهای ساختار زیست‌محیطی شهر با رویکرد توسعه پایدار شهری؛ مطالعه موردی: شهر کرج»، مجله پژوهش‌های جغرافیای انسانی، ش 80.
23. قائد رحمتی، صفر و امیررضا خاوریان گرمسیر (1395). «نقش تکنیک Meta SWOT در برنامه‌ریزی راهبردی گردشگری شهر یزد»، مجله برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دوره 20، ش 1.
24.قربانی، رسول و سمیه نوشاد (1387). «راهبرد رشد هوشمند در توسعه شهری اصول و راهکارها»، مجله جغرافیا و توسعه، دوره 6، پیاپی 12.
25. کلانتری خلیل‌آباد، حسین، طاهر ابوبکری، رضا قادری و محمدعلی پورعلی (1391). «ارزیابی میزان تحقق‌پذیری شاخص‌های توسعه پایدار شهری در مناطق مرزی (نمونه موردی: شهر پیرانشهر)»، فصلنامه مدیریت شهر، ش 30.
26. متقیان، صباح‌الدین (1391). جاذبه‌های گردشگری حریم پایتخت، مرکز مطالعات شهرداری.
27. مجتهدزاده، غلامحسین (1378). «مدیریت شهری پایدار ـ راهبردهایی جهت پایداری مدیریت شهری تبریز»، مجموعه مقالات سمینار مدیریت شهری پایدار، تبریز.
28. _____ (1379). «معنی و مفهوم توسعه پایدار در مناطق شهری»، مجموعه مقالات اولین سمینار مدیریت توسعه پایدار در نواحی شهری، تبریز، شهرداری تبریز.
29. مرکز آمار ایران (1388). آمارنامه شهر تهران 1385.
30. مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران (1391). طرح راهبردی حریم پایتخت، شرکت مهندسی طرح و کاوش.
31. مفیدی شمیرانی، سید‌مجید و علی افتخـاری‌مقـدم (1388). «توسعه پایدار شهری، دیـدگاه‌هـا و اصـول اجرایی آن در کشورهای در حال توسـعه»، فصـلنامه بـین‌المللـی پژوهشـی ساخت شهر، سال ششم، ش 12.
32. موسوی، میرنجف، حکیمه قنبری و خالد اسماعیل‌زاده (1391). «تحلیل فضایی رابطه سرمایه ‌اجتماعی و توسعه پایدار شهری، مطالعه موردی؛ شهرهای استان آذربایجان غربی»، فصلنامه جغرافیا و توسعه، ش 27.
33. میرمقتدایی، مهتا، مجتبی رفیعیان و الهام سنگی (1389). «تأملی بر مفهوم توسعه میان‌افزا و ضرورت آن در محلات شهری»، ماهنامه شهرداری‌ها، سال دهم، ش 89.
34. نسترن، مهین و نرگس قدسی (1394). «شناسایی پهنه‌های مستعد توسعه میان‌افزا در نواحی ناکارآمد مراکز شهرها (نمونه موردی: منطقه یک اصفهان)»، مجله پژوهشوبرنامه‌ریزیشهری، سال ششم، ش 20.
35. هادیزاده بزاز، مریم (1392). «مدیریت اراضی حریم شهرها؛ راهکاری اصولی در کاهش مشکلات شهری مورد شهر مشهد»، هفت شهر، ش 44-43.
36. Agarwal, Ravi, Wolfgang Grassl and Joy Pahl (2012). "Meta-SWOT: Introducing a New Strategic Planning Tool", Journal of Business Strategy, 33, 2.
37. Akio, Tokuda (2005). "The Critical Assessment of the Resource-Based View of Strategic Management", International Affairs, 3.
38. Barney, J. B. (1991). "Firm Resources and Sustained Competitive Advantage", Journal of Management, Vol.17, No.1.
39. Bengston, D. N. and Y. C. Youn (2006). "Urban Containment Policies and the Protection of Natural Areas: the Case of Seoul’s Greenbelt", Ecology and Society 11(1), 3: http://www.ecologyandsociety.org/vol11/iss1/art3.
40. Bengston, D. N., J. Fletcher and K. Nelson (2004). "Public Policiesfor Managing Urban Growth and Protecting Open Space: Policyinstruments and Lessons Learned in the United States", Landscape and Urban Planning, 69.
41. Bloomberg (2012). SWOT, PESTEL, Porter’s 5 Forces and Value Chain.1-16. http://cfcdn.ivoryresearch.com/wp-content/uploads/2013/04/BloombergBusiness -sample1.pdf.
42. Bryson, J. M. (2011). "Strategic Planning for Public and Nonprofit Organizations: A Guide to Strengthening and Sustaining Organizational Achievement", John Wiley and Sons, Vol. 1.
43. Gillespie, A. (2007). Foundations of Economics-Additional Chapter on Business, Oxford University Press.
45. http://wikifeqh.ir
47. Husso, M. (2011). "Analysis of Competition in the Mobile Phone Markets of the United States and Europe", Master’s Thesis, Aalto University.
48. Isoherranen, V. (2012). Strategic Analysis Frameworks for Strategic Orientation and Focus, University of Oulu, Oulu.
49. Jones, G. and C. Hill (2013). Strategic Management Theory: An Integrated Approach, Mason, Ohio South-Western, Cangage Learning.
50. Kälberer, Achim (2005). The Future lies on Brownfields, Federal Environmental Agency, Dessau.
51. Kates, R., T. Paris and A. Leiserowitz (2005). "What is Sustainable Development? Goal, Indicator, Value and Practice, Environment Magazine Science and Policy for Sustainable Development International", Journal of Sustainable, Development.
52. Pendall, Rolf, Janathan Martin and William Fulton (2002). Holding the Line: Urban Containment in the United States, Washington, D.C: The Brooking Institution.
53. Penrose, E. T. (1959). The Theory of the Growth of the Firm, John Wiley, New York.
54. Un-habitat (2012). State of the World’s Cities 2012/2013 Prosperity of Cities.
55. Wernerfelt, B. (1984). "From Critical Resources to Corporate Strategy", Journal of General Management, 14(3).
56. Zhang, X., Wu. Y and L. Shen (2011). "An Evaluation Framework for the Sustainability of Urban Land Use: A Study of Capital Cities and Municipalities in China", Habitat International, Vol. 35(1).