سیکل‌های اقتصاد سیاسی ایران از انقلاب مشروطه تا اوایل دهه 1390

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

هرسیکل کامل اقتصاد سیاسی ایران تقریباً به مدت یک ربع قرن و از سه دوره تشکیل شده است که عبارت‌اند از دوره‌های «تثبیت»، «رشد اقتصادی در فضای بسته (یا نیمه‌باز) سیاسی» و «فضای باز سیاسی». اولویت آنها به ترتیب دستیابی به «امنیت (و یا عدالت)»، «رشد اقتصادی» و «آزادی» بوده است.
         از «کودتای رضاشاه (1299) تا کودتای محمدرضاشاه (1332)»، از «کودتای محمدرضاشاه (1332) تا انقلاب اسلامی (1357)»، از «انقلاب اسلامی (1357) تا پایان دوره اصلاحات (1383)» هرکدام یک سیکل کامل اقتصاد سیاسی هستند و از سال 1384 (شروع دولت احمدی‌نژاد) ایران وارد چهارمین سیکل اقتصاد سیاسی خود شده است. «نظم اجتماعی دسترسی محدود» و «ابهام (ذاتی نهفته در‌) تفکیک قوا» ریشه مشترک سیکل‌های مذکورند و در طول زمان سیکل‌های اقتصاد سیاسی ضمن تکرار، ارتقای تدریجی نیز یافته‌اند.
                در این مقاله برای هر یک از سیکل‌های اقتصاد سیاسی مذکور دوره‌های سه‌گانه تثبیت، رشد اقتصادی و فضای باز سیاسی شناسایی و تحلیل شده‌اند. به‌عنوان نمونه در اولین سیکل اقتصاد سیاسی بعد از انقلاب اسلامی، دوره «انقلاب اسلامی تا پایان جنگ» به‌عنوان ‌دوره «تثبیت» با هدف ایجاد عدالت و امنیت، دوره‌ هاشمی رفسنجانی به‌عنوان دوره «رشد اقتصادی» و دوره اصلاحات به‌عنوان دوره «فضای باز سیاسی» با هدف افزایش سطح دسترسی‌های سیاسی تحلیل شده‌اند. در دومین سیکل اقتصاد سیاسی ایران بعد از انقلاب اسلامی که از سال 1384 آغاز شده دوره احمدی‌نژاد دوره «تثبیت» و اولویت نیز «امنیت و عدالت» بوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Iran's Political Economy Cycles since Constitutional Revolution 1907-2012

نویسنده [English]

  • reza zamani
U
چکیده [English]

Each complete political economy cycle in Iran, takes about a quarter  of century and has three periods, including "stabilization", "economic growth in closed (or semi-open) political space" and "political openness." These periods' priority respectively have been to achieve "security (or justice)", "economic growth", and "freedom". From "Reza Shah's coup(1921) to Mohammed Reza Shah's coup (1953)", "Mohammed Reza Shah's coup to Islamic Revolution (1979)" , and "Islamic Revolution to "the end of reformists period (1979-2004)"there are three complete political economy cycles. The fourth political economy cycle has started since Ahmadinejad's election (2005) as president. "Social order limited access to and (intrinsic) ambiguity in separation of powers, are common in all political economy cycles, and political economy cycles, while repeating, have also been boosted during the time.
            In this article, for each of the mentioned political economy cycles, triple periods of stabilization, economic growth and political openness have been recognized and analised. As a sample, In the first political economy cycle after the Islamic revolution, the period between victory of the "Islamic revolution to the end of Iraqi imposed war against Iran, is categorized as stabilization period, with the aim of developing justice and security, the Hashemi Rafsanjani's presidency is economic growth period, and the Khatami's presidential term is political openness period. The second political economy cycle of Iran which started from the beginning of the Ahmadinejad's presidency, was stabilisation period, and it's priority was security and justice. Economic growth is the main priority during Rouhani's presidency.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Political Economy
  • Iran's Economy
  • Economy Cycles
1. آبراهامیان، یرواند (1389). ای‍ران‌ بی‍ن‌ دو ان‍ق‍لاب‌: درآم‍دی‌ ب‍ر ج‍ام‍ع‍ه‌ش‍ن‍اسی‌ ای‍ران‌ معاصر، ت‍رج‍م‍ه‌ اح‍م‍د گ‍ل‌م‍ح‍م‍دی‌ و م‍ح‍م‍داب‍راهی‍م‌ ف‍ت‍احی‌، تهران، نشر نی.
2. _____ (1390). تاریخ ایران مدرن، ترجمه محمد‌ابراهیم فتاحی، تهران، نشر نی.
3. اداره‌ ک‍ل‌ آرشی‍و، اس‍ن‍اد و م‍وزه‌ دف‍ت‍ر رئی‍س‌ج‍م‍ه‍ور (1379). دول‍ت‌های‌ ای‍ران‌ از می‍رزا ن‍ص‍رال‍ل‍ه‌خ‍ان‌ م‍شی‍رال‍دول‍ه‌ ت‍ا می‍رح‍سی‍ن‌ م‍وس‍وی، ش‍ورای‌ ن‍ظارت‌: می‍رح‍سی‍ن‌ م‍وس‍وی‌، ‌هادی‌ خ‍انی‍کی‌، اح‍م‍د م‍س‍ج‍دج‍ام‍عی‌: ش‍ورای‌ ع‍ل‍می‌ ی‍ع‍ق‍وب‌ آژن‍د ... [ودی‍گ‍ران‌].
4. اصغرپور، حسین، کسری احمدیان و امیر منیعی (1392). «بررسی اثر بی‌ثباتی سیاسی بر رشد اقتصادی در ایران: (رهیافت غیرخطی APARCH)»، فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، 21، ش 68.
5. بانک مرکزی، بانک اطلاعات سری‌های زمانی اقتصادی.
6. درازن، آلن (1390). اقتصاد سیاسی اقتصاد کلان، ترجمه جعفر خیرخواهان، مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی.
7. رنانی، محسن (1389). «نگرش سیستمی به نظریه امتناع توسعه»، مهرنامه، ش 8.
8. ع‍ظی‍می‌، ف‍خ‍رال‍دی‍ن (۱۳۸۷). ب‍ح‍ران‌ دمکراسی‌ در ای‍ران‌ ۱۳۳۲-۱۳۲۰، ت‍رج‍م‍ه‌ ع‍ب‍دال‍رض‍ا ه‍وش‍ن‍گ‌ م‍ه‍دوی و بی‍ژن‌ ن‍وذری، تهران، نشر آسی‍م‌.
9. فروغی، محمدعلی (1387)، اصول علم ثروت ملل، تهران، انتشارات فروزان روز.
10. فوران، جان (1380). مقاومت شکننده، تاریخ تحولات اجتماعی ایران از صفویه تا سال‌های پس از انقلاب اسلامی، ترجمه احمد تدین، مؤسسه خدمات فرهنگی رسا.
11. کاتوزیان، محمدعلی (1390). ایران، جامعه کوتاه‌مدت و سه مقاله دیگر، ترجمه عبداله کوثری، تهران، نشر نی.
12. _____ (1387). اق‍ت‍ص‍اد سی‍اسی‌ ای‍ران‌: از م‍ش‍روطی‍ت‌ ت‍ا پ‍ای‍ان‌ س‍ل‍س‍ل‍ه‌ پ‍ه‍ل‍وی‌‌، ت‍رج‍م‍ه‌ م‍ح‍م‍درض‍ا ن‍فیسی‌ و ک‍ام‍بی‍ز ع‍زی‍زی‌، چاپ چهاردهم، تهران، نشر مرکز.
13. Acemoglu, D. and J. Robinson (2013). Why Nations Fail: The Origins of Power, Prosperity and Poverty, Princeton University Press.
14. Alesina, A., S. Ozler, N. Roubini and P. Swagel (1996). "Political Instability and Economic Growht", Journal of Economic Growth, 1.
15. Hibbs, D. (1977). "Political Parties and Macroeconomic Policy," American Political Science Review", 71.
16. Kramer, D. (1971). "Short-Term Fluctuations in U.S. Voting Behavior, 1896-1964", American Political Science Review 65.
17. Nordhaus, W. (1975). "The Political Business Cycle", Review of Economic Studies 42.
18. _____ (1989). "Alternative Approaches to the Political Business Cycle", Brookings Papers on Economic Activity 2.
19. North, D. C., J. J. Wallis and B. R. Weingast (2006). "A Framework for Interpreting Recorded Human History", NBER Working Paper w12795. December.
20. _____ (2009). Violence and Social Orders, Cambridge University Press.
21. Rodrik, Dani (2005). "Growth Strategies", in Philipe Aghion and S. Durlauf, Handbook of Economic Growth, North-Holland.
22. Rogoff, K. (1988). "Comment on Macroeconomics and Politics," NBER Macroeconomics Annual, Cambridge, MA: MIT Press.
23. _____ (1990). "Equlibrium Political Budget Cycles," American Economic Review 80.
24. Rogoof, K. and A. Silbert (1988). "Elections and Macroeconomic Policy Cycles", Review of Economic Studies 55.
25. Teo Kian Hwee, Maj. Dexter (2003). "The Iran-Iraq War: An Examination of War Termination Theories", Journal of the Singapore Armed Forces, Vol. 29.
26. Tufte, E. (1975). "Determinants of the Outcomes of Midterm Congressional Elections," American Political Science Review 69.
27. _____ (1978). Political Control of the Economy, Princeton, NJ: Princeton University Press.