معرفی و محاسبه شاخص ترکیبی عدالت اقتصادی ازمنظر اسلامی در ایران

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبایی

2 استادیار دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

ارزیابی درباره فراز و فرود عدالت یا تأثیر سیاست‌ها بر بهبود یا وخامت عدالت، وابسته به معرفی شاخصی برای عدالت است. با توجه به نابسنده بودن شاخص‌های عدالت توزیعی (فقر و نابرابری) برای نمایاندن ابعاد عدالت اقتصادی در اسلام، هدف این مقاله معرفی شاخص ترکیبی جدیدی برای عدالت اقتصادی است، امری که می‌تواند کمک شایانی به رصد اهداف راهبردی جمهوری اسلامی کند. به این منظور ابتدا مبنای نظری عدالت اقتصادی و سپس روش‌شناسی نماگر ترکیبی معرفی می‌شوند، سپس با تکیه بر دلفی دو مرحله‌ای نخبگان، وزن‌دهی ابعاد نماگر شناسایی شده و برای نخستین بار نماگر ترکیبی عدالت اقتصادی طی دهه 1380 شمسی محاسبه می‌شود و روایی آن با آزمون دبلیوکندال، تأیید می‌شود. نتیجه مقاله آن است که روند شاخص کل با شیب بسیار اندکی نزولی بوده است. در سال‌های پایانی دوره فوق، مؤلفه‌های حمایت از حقوق مالکیت و پایبندی به قراردادها و مبادلات کاهش یافته و در کل دوره، مؤلفه‌های بهره‌برداری بهینه از منابع و حق نسل‌های آتی از منابع طبیعی در وضعیت نامناسبی قرار داشته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Introduction and Calculation of the Composite Index of Economic Justice Regarding Islamic Perspective in Iran

نویسندگان [English]

  • Seyed Mohammadreza Syednourani 1
  • Seyed Ehsan Khandoozi 2
چکیده [English]

Assessment of ups and downs of justice or the impact of policies on improvement or deterioration of justice depends on introduction of an index for justice. Due to insufficiency of distributive justice indices (poverty and inequality) to represent the dimensions of economic justice in Islam, this paper aims to introduce a new composite index, which can help to monitor the strategic objectives of the Islamic Republic, for economic justice. For this reason, the theoretical basis of economic justice firstly and then the combined index methodology are introduced. Afterwards, based on an elite two-staged Delphi, weighting dimensions of index is identified, and for the first time combined index of economic justice is calculated during 2000 first decade, and validity of that is confirmed by W. Candle Test. The results show that the all index trend has declined with slight slope. In the final years of the mentioned period, the components of supporting property rights and adherence to the agreements and transactions declined. During the entire period, the components of the optimal utilization of resources and the right of future generations of natural resources have had an inconvenient situation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Economic justice
  • Islam
  • Iran’s economy
  • index
  • poverty and inequality

مراجع

1. قرآن کریم.

2. اصغرپور، محمدجواد (1387). تصمیم‌گیری‌های چندمعیاره، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.

3. بیکر، ترز (1381). نحوه انجام تحقیقات اجتماعی، ترجمه هوشنگ نایبی، تهران، انتشارات سروش.

4. پیله‌فروش، میثم (1384). «شاخص‌های عدالت اقتصادی و اندازه‌ﮔﻴری آن مطالعه‌ موردی: استان قزوﻳﻦ»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه امام صادق (ع).

5. حرانی، ابن شعبه (1385). تحف العقول عن آل الرسول، ترجمه صادق حسن‌زاده، قم، نشر آل علی (ع).

6. حسینی بهشتی، سیدمحمد (1378). حق و باطل در قرآن، تهران، انتشارات بقعه.

7. خاکی، غلامرضا (1378). روش تحقیق، تهران، انتشارات مرکز تحقیقات علمی کشور.

8. خاندوزی، سیداحسان (1390). مدینه عادله، مقدمه‌ای بر نظریه عدالت اقتصادی در قرآن، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).

9. خانلو، سعیدمهدی (1392). «بررسی و طراحی شاخص‌های عدالت در سهم‌بری عوامل تولید از درآمد با نگرش اسلامی»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم اقتصادی.

  1. خلعتبری، فیروزه (1388). «تدوین شاخص‌های نظارتی درخصوص سیاست‌های کلی بخش صنعت و معدن»، گزارش دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام.
  2. خوشدست، فریبا (1390). «اندازه‌گیری عدالت اقتصادی در ایران پس از انقلاب»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه الزهرا (س).
  3. سیدنورانی، محمدرضا (1393). «ارزیابی روشی شاخص‌های فقر و نابرابری با تأکید بر حقوق اقتصادی در اسلام»، فصلنامه مجلس و راهبرد، ش 77.
  4. سیدنورانی، محمدرضا و سیداحسان خاندوزی (1390). «نظام‌نامه حقوق اقتصادی در قرآن کریم»، فصلنامه اقتصاد اسلامی، ش 42.
  5.  ______ (1391). «مبانی نظری سنجش عدالت اقتصادی در اسلام»، فصلنامه جستارهای اقتصادی، ش 17.
  6. صدر، سیدمحمدباقر (1357). اقتصاد ما، ترجمه عبدالعلی اسپهبدی، ج 2، تهران، انتشارات اسلامی.
  7. عزتی، مرتضی (1390). روش تحقیق در علوم اجتماعی، کاربرد درزمینه مسائل اقتصادی، تهران، نشر نور علم.
  8. عیوضلو، حسین (1384). «ارائه شاخصه‌هایی برای ارزیابی عملکرد و تحلیل سیاست‌های توسعه در راستای تحقق هدف عدالت اجتماعی»، طرح تحقیقاتی، کمیسیون سیاست‌های کلان، مجمع تشخیص مصلحت نظام.
  9. کریمی‌ریزی، مجید (1392). «شناسایی و اندازه‌گیری شاخص‌های عدالت و کارایی در نظام بانکی مورد مطالعه: بانک توسعه صادرات ایران (استان اصفهان)»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه امام صادق (ع).
    1. Alkire, Sabina (2007). "The Missing Dimension of Poverty Data", OPHI Working paper, No.0, University of Oxford.
    2. Atkinson, A. B. (2003). "Multidimensional Deprivation: Contrasting Social Welfare and Counting Approaches", Journal of Economic Inequality, 1(1).
    3. Bandura, Romina (2006). A Survey of Composite Indices Measuring Country Performance, New York, UNDP Working Paper.
    4. Europian Commission (2008). "Composit Indicators", at: http://composite-indicators.jrc.ec.europa.eu/FAQ.htm
    5. Foster, J. and S. Alkire (2009). "Counting and Multidimensional Poverty Measurement", OPHI Working Paper, No.7.5, University of Oxford.
    6. Haughton, Jonathan and Shahidur R. Khandker (2009). Handbook on Poverty and Inequality, Washington, World bank.
    7. Klein, Philip and Geoffrey Moore (1982). The Leading Indicator Approach to Economic Forecasting, National Bureau of Economic Research, Working Paper 941.
    8. OECD (2008). Handbook on Constructing Composite Indicators, Paris, OECD Publications.
    9. Okoli, C. and S. D. Pawlowski (2004). "The Delphi Method as a Research Tool: an Example, Design Considerations and Applications", Information and Management, 42.
    10. Sen, Amartya and Sudhir Anand (1997). "Concepts of Human Development and Poverty: a Multidimensional Perspective", UNDP, Human Development Papers.
    11. _____ (2000). "The Income Component of Human Development Index", Journal of Human Development, Vol. 1, No. 1.
    12. Sen, Amartya (1995). Inequality Reexamined, Cambridge, Harvard University Press.
    13. _____ (1997). On economic Inequality with a Substantial Annexe with James Foster‘after a Quarter Century’, Oxford, Clarendon Press.
    14. _____ (2000). "Social Justice and the Distribution of Income", Handbook of Income Distribution,Vol. 1, Ch.1.
مجلس و راهبرد

دوره 23، شماره 85
بهار 1395
صفحه 57-84

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار