معیارهایی برای تشخیص و درج احکام در بودجه های سنواتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبایی

2 دکتری حقوق عمومی، دانشکده حقوق، دانشگاه تهران

چکیده

معمولاً همه‌ساله قوانین بودجه مصوب مجلس شورای اسلامی شامل برخی احکامی است که در مقام تبیین اجرای بودجه نبوده و قانونگذاری محسوب می‌شوند. یکی از سؤالات مهم، حدود درج این احکام و ضابطه تصویب این احکام در ضمن تصویب قانون بودجه است. یکی از چالش‌های اساسی نظام بودجه در ایران این است که آیا می‌توان مفهوم و ماهیت خاصی برای «بودجه» مندرج در اصل (52) قانون اساسی قائل شد و برمبنای آن معیارهایی برای ممانعت از درج احکام فاقد ماهیت بودجه‌ای در قانون بودجه ارائه کرد؟
         روش تحقیق، مطالعه کتابخانه‌ای است. این مقاله سعی دارد تا بر‌اساس دیدگاه‌های کارشناسی و حقوقی چارچوب نظری معرفی کند تا بر‌اساس آن عناصر ماهوی بودجه مشخص شود و آنگاه بر‌اساس وجود یا عدم این عناصر ماهوی، تعریفی از احکام بودجه ای و ویژگی‌های آن ارائه دهد. طبق بررسی‌های انجام شده، عناصر «پیش‌بینی منابع و درآمدهای کشور»، «برآورد و اجازه انجام هزینه‌های کشور»، «محدود به زمان بودن»، «هدف‌ها و برنامه‌های قانونی» و «مصوب مراجع ذی‌صلاح بودن» عناصر ماهوی بودجه هستند؛ لذا با عنایت به عناصر ماهوی بودجه، احکام بودجه‌ای را می‌توان احکامی دانست که سازوکارهای اجرایی را در مورد نحوه وصول دریافت‌ها و انجام پرداخت‌ها مشخص کنند، هدف‌ها و برنامه‌های عملیاتی دولت را مشخص کنند و در سایر قوانین دائمی کشور، حکمی درخصوص آنها وجود نداشته باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The criterias of determination provisions in annual Budget Law

نویسندگان [English]

  • Mohammad Ghasemi Sheshdeh 1
  • Mohammad Barzegar khosravi 2
1
2
چکیده [English]

 
Usually every year the budget laws legislated by Islamic Consultative Assembly contains a number of provisions that are not in a position to explain the implementation of the budget and are not legislation. One of the important questions is about the range of inserting these provisions and the regulation of legislating these provisions in addition to legislating budget law. One of the main challenges of the budget system in Iran is whether a specific nature can be defined for "funds" contained in Article 52 of the Constitution, and based on that some criteria be presented to prevent the insertion of provisions lacking budgetary nature in the budget law?
       The study method is library research. This article tries to introduce a theoretical framework based on expertise and legal viewpoints so that the substantive elements of budget be specified. At this point, based on the presence or absence of the substantive elements, an explanation of budgetary provisions and its features is offered. According to studies, the elements of "expecting sources and incomes of country," "estimation and allowance of doing costs the country", "being time-limited", "legal purposes and programs" and "being approved by the competent authorities" are substantive elements of the budget. Therefore with regard to the substantive elements of the budget, budgetary provisions can be considered as ones that specify the executive mechanisms regarding the collecting way of receipts and doing disbursements, determine the goals and executive plans of the government, and in other permanent laws of the country, there be no provision regarding them.

کلیدواژه‌ها [English]

  • budget
  • the budget legislation
  • the substantive elements of the budget
  • budgetary provisions
  1. 1. ابراهیمی‌نژاد، مهدی و اسفندیار فرج‌وند (1382). بودجه از تنظیم تا کنترل، چاپ سوم، تهران، سمت.

    2. انبارلویی، محمد‌کاظم (1386). آسیب‌شناسی مالیه عمومی، قم، وثوق.

    3. پیرنیا، حسین (1355). مالیه عمومی: مالیات‌ها و بودجه، چاپ هشتم، تهران، انتشارات امیرکبیر.

    4. تارنمای رسمی شورای نگهبان: http://www.shora-gc.ir.

    5. جعفری لنگرودی، محمد‌جعفر (1386). مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهران، کتابخانه گنج دانش.

    6. _____ (1387). ترمینولوژی حقوق، تهران، کتابخانه گنج دانش.

    7. خندان، سید‌علی‌اصغر (1379). منطق کاربردی، تهران، قم، سمت.

    8. دفتر مطالعات برنامه و بودجه (1381). بودجه‌ریزی در ایران: مسائل و چالش‌ها، تهران، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.

    9. رستمی، ولی (1390). مالیه عمومی، تهران، میزان.

    1. رستمی، ولی و محمد برزگر خسروی (1393). «ماهیت حقوقی بودجه (قانون یا سند)»، پژوهش‌نامه حقوق اسلامی، ش 40.
    2. شبیری‌نژاد، علی‌اکبر (1386). حقوق قوه مقننه در بررسی و رأی به بودجه، تهران، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
    3. _____ (1390). «اغتشاشی به اسم بودجه»، زمین سازه، سال اول، ش 2.
    4. عباسی، ابراهیم (1388). بودجه‌ریزی نوین در ایران (اصول، مراحل و روش‌ها)، تهران، سمت.
    5. علوی طبری، سید‌حسین (1381). اصول تنظیم و کنترل بودجه دولتی، تهران، انتشارات دانشگاه الزهرا.
    6. فرزیب، علیرضا (1381). بودجه‌ریزی دولتی در ایران، چاپ یازدهم، تهران، مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی.
    7. _____ (1382). رویکرد آسیب‌شناختی به نظام بودجه‌ریزی در ایران، تهران، مؤسسه تحقیقاتی تدبیر اقتصاد.
    8. قاسمی، محمد و دیگران (1387). بودجه‌ریزی در ایران: بودجه و دست‌اندرکاران (نظرسنجی)، تهران، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
    9. کاتوزیان، ناصر (1381). مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران، چاپ سی‌ام، تهران، شرکت سهامی انتشارات.
    10. کاشانی، سید‌محمود (1390). «بررسی حدود اختیارات قانونگذاری مجلس با تأکید بر بودجه سال 1389»، گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، شماره مسلسل: 10908.
    11. _____ (1384). «پیشنهادهایی برای اصلاح آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی»، حقوق اساسی، سال سوم، ش 5.
    12. گروه نویسندگان (1391). نقش در حال تحول پارلمان‌ها در فرایند بودجه (مجموعه مقالات)، ترجمه افشین خاکباز، تهران، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
    13. لاینرت، یان (1389). بودجه‌ریزی در جهان چارچوب حقوقی نظام‌های بودجه‌ای (مطالعه موردی برخی کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه)، ترجمه افشین خاکباز و بهزاد لامعی، تهران، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
    14. مرکز تحقیقات شورای نگهبان (تهیه و تنظیم) (1389). مجموعه نظرات شورای نگهبان در مورد مصوبات مجلس شورای اسلامی (دوره دوم)، تهران، معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات معاونت حقوقی ریاست جمهوری.
    15. مصدق، محمد (1377). اصول و قواعد و قوانین مالیه در ممالک خارج و ایران، تهران، نشر و پژوهش فروزان روز.
    16. موسی‌زاده، ابراهیم و همکاران (1390). دادرسی اساسی در جمهوری اسلامی ایران، مرکز تحقیقات شورای نگهبان، تهران، معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات ریاست جمهوری.
    17. نصیری، مرتضی (1381). «کاستی‌های قانون بودجه‌ریزی»، بودجه‌ریزی در ایران (مسائل و چالش‌ها)، تهران، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
      1.  Adam, François, Olivier Ferrand and Rémy Rioux (2007). Finances Publiques, Paris, Presses de Sciences Po/Dalloz.
      2.  Malta, Pierre Di and Jean Claude Martinez (1988). Droit Budgétaire, Paris, Litec, deuxième edition.
      3.  Schick, Allen (2001). "Can National Legislatures Regain an Effective Voice In Budget Policy?", in: Budet: Towards a New Role for the Legislature, 24-25 January, Paris, OECD.