1کارشناسی ارشد توسعه اقتصادی و برنامه‌ریزی، دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبایی
2استاد دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبایی
چکیده
به لحاظ نظری، رکود تورمی معضل اقتصادی و اجتماعی است که ریشه در اوضاع اقتصادی، سیاسی و اجتماعی کشور دارد. یکی از چالش‌انگیزترین بحث‌های نظری برای مطالعه عوامل به‌وجود آورنده رکود تورمی، نقش سیاست‌های تعدیل اقتصادی در شکل گرفتن آن است. این مقاله با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی نشان می‌دهد که اجرای سیاست‌های تعدیل ساختاری در قالب شوک‌های وارده به قیمت‌های کلیدی، با ایجاد تورم‌های فزاینده و با به خطر انداختن منافع بخش‌های مولد، موجب تضعیف بنیه ملی تولید شده و به معضل رکود تورمی خصلت دور باطل داده است. به این منظور ابتدا سال‌هایی که رکود تورمی در ایران شکل گرفته تعیین و سپس روند تغییر متغیرهای مهم اقتصادی مانند نرخ ارز، حداقل مزد، بدهی بخش دولتی به سیستم بانکی، کسری بودجه دولت، نقدینگی، تشکیل سرمایه، درآمد ملی، سهم درآمدهای نفتی و بهره‌وری نیروی کار با دوره‌های رکود تورمی مقایسه شده و اثرگذاری آنها بر شکل‌گیری و استمرار این دوره‌ها با تکیه بر الگوی نظری نهادگرایی مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. نتایج به دست آمده نشان‌دهنده آن است که شوک درمانی‌هایی که در قالب برنامه تعدیل ساختاری اجرا شده‌اند، با افزایش نااطمینانی در اقتصاد، انگیزه سرمایه‌گذاری در بخش‌های مولد که موجب ایجاد رشد با کیفیت می‌شوند را کاهش داده است. ضمن آنکه با طولانی‌تر شدن این دورهای باطل رکود تورمی، اقتصاد در وضعیت بحرانی‌تری قرار گرفته است. مهم‌ترین پیشنهادهایی که در راستای یافته‌های پژوهش ارائه شده عبارت‌اند از: ایجاد ثبات در فضای اقتصاد کلان، بهبود وضعیت تولید و کسب‌وکار، بازآرایی ساختار سیاستی و تغییرات نهادی، ارتقای بهره‌وری و ایجاد رشد باکیفیت.
Vicious Circle of Stagflation in Iran in the Light of Implementing Structural Adjustment Approach
نویسندگان [English]
Mohaddeseh Safshekan1؛ Farshad Momeni2
چکیده [English]
Theoretically, stagflation is considered as an economic and social dilemma which has its root in domestic economic, political and social situations. One of the most challenging issues in studying the causes of stagflation is the role of economic adjustment policies. Using a descriptive-analytical manner, this paper illustrates that implementing structural adjustment policies in the form of shocks to key prices leads to rising inflation and endangering benefits of productive sectors which brings about the weakening of national vigor production and clearly, it has injected vicious circle feature to the stagflation. in doing so, at first, the years which stagflation has been formed in Iran, have been determined and then the process of changing important economic variables such as currency, minimum wage, public sector debt in the banking system, the government budget deficit, liquidity, capital formation, national income, the share of oil revenues, and labor productivity have been compared with the age of stagflation, and their impacts on formation and persistence of this cycles are evaluated according to an institutionalist theoretical model. The result shows that shock-therapies which have been executed in the form of structural adjustment programmes, along with increasing undependability in economy, have decreased the motivation of investigation in productive sections that causes quality growth. In the meanwhile, with extending this vicious circle of stagflation, the economy may experience a more critical condition. The most important suggestions which have been proposed during this article include stability in macroeconomic environment, improved production and business situation, reordering the political structure and institutional changes, elevating the efficiency, and making quality growth.
1. آمارهای بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، www.cbi.ir.
2. استیگلیتز، جوزف (1387). جهانی‌سازی و مسائل آن، ترجمه حسن گلریز، چاپ چهارم، تهران، نشر نی.
3. تقوی، مهدی و سیداحمد غروی نخجوانی (1382). «تورم رکودی در اقتصاد ایران»، پژوهش‌نامه اقتصادی، ش 2.
4. جیروند، عبدا... (1368). توسعه اقتصادی (مجموعه عقاید) ، چاپ سوم، تهران، مولوی.
5. سازمان ملی بهره‌وری ایران، www.nipo.gov.ir.
6. ساعدی، مهرداد (1382). «بررسی علل اقتصادی وقوع رکود تورمی در اقتصاد ایران»، پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، ش 27.
7. سامتی، مرتضی، مجید صامتی و ابوالفضل جنتی مشکانی (1383). «بررسی نقش هزینه مبادله بر رکود تورمی در ایران (1379-1350)»، جستارهای اقتصادی، ش 1.
8. شاکری، عباس (1393). «تحلیل وضعیت اقتصادی کشور هشت ارکان سیاستگذاری برای برون‌رفت از شرایط رکود تورمی»، معاونت پژوهش‌های اقتصادی، دفتر مطالعات اقتصاد کلان، کد موضوعی 220، شماره مسلسل 13816.
9. _____ (1387). اقتصاد کلان نظریه‌ها و سیاست‌ها، ج 1و 2، چاپ سوم، تهران، پارس‌نویسا.
10. صف‌شکن، محدثه (1393). «بررسی دور باطل رکود تورمی در ایران، ازمنظر اجرای سیاست‌های تعدیل اقتصادی»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه علامه طباطبایی.
11. عظیمی آرانی، حسین (1392). مدارهای توسعه‌نیافتگی در اقتصاد ایران، چاپ چهاردهم، تهران، نشر نی.
12. طائی، حسن (1390). مجموعه سخنرانی‌های دانشگاه اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی، انتشارات علامه طباطبایی.
13. قبادی، فرخ و فریبرز رئیس دانا (1368). پول و تورم، چاپ دوم، تهران، پاپیروس ـ پیشبرد.
14. مجیدزاده، رضا (1393). «اقتصاد سیاسی رانتی و رکود تورمی»، ندای صنعت، ش 4.
15. مهرآرا، محسن (1378). بدهی‌های خارجی در اقتصاد ایران، چاپ اول، تهران، مؤسسه تحقیقات پولی و بانکی.
16. مؤمنی، فرشاد (1393). «ساختار نهادی ایران به نفع رانت و رباست»، ندای صنعت، ش 4.
17. _____ (1394). اقتصاد ایران در دوران تعدیل ساختاری، چاپ دوم، تهران، نقش و نگار.
19. نورث، داگلاس سی. (1385). نهادها، تغییرات نهادی و عملکرد اقتصادی، ترجمه محمدرضا معینی، چاپ دوم، تهران، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور.
20. وودوارد، دیوید (1375). تعدیل اقتصادی، بحران بدهی و فقر در کشورهای در حال توسعه، ترجمه غلامرضا آزاد ارمکی و محمود محمدیان، چاپ اول، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی.
21. Barsky, Robert B. and Lutz Kilian (2000). "A Monetary Explanation of the Great Stagflation of the 1970s", University of Michigan, fordschool.umich.edu/ rsie/workingpapers/Papers451-475/r452.pdf.
22. Blinder, Alan S. and Jeremy Rudd (2008). "The Supply-Shock Explanation of the Great Stagflation Revisited", CEPS Working Paper, No. 176.
24. Loyo, Eduardo (2000). "Demand-Pull Stagflation", National Bureau of Economic Research New Working Papers.
25. Martens, Hans and Fabain Zuleeng (2008). "The Spectre of Stagflation", European Policy Center.
26. North, Douglass C. and Robert Paul Thomas (1973). The Rise of the Westem World a New Economic History, First Published, Cambridge Univeridge University Press.
27. Tran, Dang T. (1987). "A Confilict Model of Stagflation", Eastern Economic Journal, Vol. 13, No. 1.
28. World Bank World Development Report (1991). The Challenge of Development, Washington, Oxford University Press.
ابتدای صفحه